Psychopathologie II
Aanvullende thema’s
Gedragstherapie en cognitieve therapie H28.7, H28.8
Cognitieve therapie
Centraal kenmerk van cognitieve therapie van emotionele stoornissen is de nadruk op de
psychologische significantie van de cognitieve trias = hoe mensen denken ver zichzelf, hun
persoonlijke wereld en hun toekomst.
Cognitieve therapie = korte termijn, gestructureerde therapie dat gebruik maakt van samenwerking
tussen patiënt en therapeut om therapeutische doelen te bereiken, welke zijn georiënteerd zijn op
huidige problemen en hun oplossing.
Gebruikt bij depressie, paniekstoornissen, OCD, persoonlijkheidsstoornissen en somatoforme
stoornissen.
Meestal op individuele basis
Soms in combinatie met medicatie
3 componenten van cognitieve therapie:
Didactische aspecten = uitleg verschaffen over cognitieve trias, schema’s en incorrecte logica
aan de patiënt. Dit door samen hypothesen te formuleren en deze te testen.
Cognitieve technieken = 4 benaderingen:
- Uitlokken van automatische gedachten (cognitieve verstoringen) = cognities die middelen
tussen externe gebeurtenissen en de emotionele reactie van een persoon op die
gebeurtenis.
- Testen van de validiteit van automatische gedachten doel: patiënt aanmoedigen om de
inaccurate of overdreven automatische gedachten te verwerpen.
o Kan ook d.m.v. het genereren van alternatieve verklaringen
- Identificeren van maladaptieve assumpties = patronen van automatische gedachten, zoals
‘om gelukkig te zij, moet ik perfect zijn’.
- Testen van validiteit van maladaptieve assumpties
Gedragstechnieken = testen en veranderen maladaptieve en inaccurate cognities.
- Schematiserende technieken = activiteiten schematiseren op uurbasis
- Meesterschap en genot = activiteiten beoordelen op mate van meesterschap en genot.
- Graduele taak toewijzing = taken in subtaken opdelen
- Cognitieve oefening = in verschillende stappen het aangaan en beheren van uitdagingen
oefenen
- Zelfverantwoordelijkheid training = aanmoedigen om zelf verantwoordelijk te zijn (vooral
bij interne patiënten)
- Rollenspellen = nuttig voor ontlokken van automatische gedachten en nieuwe gedragingen
aanleren.
- Diversie technieken = fysieke activiteit, sociaal contact, werk, spel en visuele inbeelding
Cognitieve therapie is één van de meest nuttige psychotherapeutische interventies die beschikbaar is
voor depressieve stoornissen en veelbelovend voor veel andere stoornissen.
, Gedragstherapie
Gedrag = observeerbare acties en reacties van een persoon.
Gedragstherapie = het veranderen van gedrag van patiënten om disfunctioneren te reduceren en om
de kwaliteit van leven te verbeteren.
Gedragsanalyse = strategische selectie van gedragingen die veranderd moeten worden
Representeert klinische toepassing van d principes in de leertheorie uit het behaviorisme.
Systematische desensitisatie (Wolpe) = counterconditionering, waarbij patiënt maladaptieve angst
overkomt door het gradueel benaderen van de gevreesde situatie, in een psychofysiologische
toestand die angst inhibeert (wederkerige inhibitie). Drie stappen:
1. Ontspanning training = creëren van ontspanningsrespons = fysiologische effecten die het
tegenovergestelde zijn van die van angst (langzame hartslag, toegenomen perifere
bloedstroom en neuromusculaire stabiliteit).
- Door progressieve ontspanning, yoga, zen, hypnose, visuele inbeelding
2. Hiërarchie constructie = het ordenen van verschillende condities op mate van
angstopwekking.
3. Desensitisatie van de stimulus = systematisch door de lijst van angst inducerende condities
gaan, terwijl je in een diep ontspannen toestand verkeerd.
Soms wordt medicatie gebruikt om ontspanning te faciliteren.
Systematische desensitisatie werkt het beste wanneer er een duidelijk aanwijsbare angst
inducerende stimulus bestaat
Therapeutische graduele blootstelling = blootstelling aan gevreesde situaties in hiërarchie volgorde,
maar zonder ontspanningstraining en uitgevoerd in een real-life context.
“Flooding” (overstroming) = blootstelling aan gevreesde situaties, maar zonder hiërarchie.
Ingebeelde ‘flooding’
Participant modeleren = patiënte leren nieuw gedrag d.m.v. imitatie, primair door observatie,
zonder het gedrag zelf uit te voeren totdat patiënt hier klaar voor is.
Variant: gedragsmatige oefening
Blootstelling aan stimuli gepresenteerd in een virtuele realiteit bewezen bij hoogtevrees,
vliegangst, spinnenfobie en claustrofobie.
Assertiviteitstraining: assertiviteit = gedrag da een persoon in staat stelt om naar eigen belangen te
handelen, voor zichzelf op te komen zonder angst, eerlijke gevoelens comfortabel te uiten en
persoonlijke rechten uit te oefenen zonder rechten anderen te ontkennen.
Sociale vaardigheden training: veel gebruikt bij schizofrenie, depressie en sociale fobie.
Schizofrenie: conversaties, conflict management assertiviteit, leven in de samenleving,
vriendschap en daten, werk en beroep, en medicatie management.
Aversie therapie = schadelijke stimuli (straffen) gebruiken om bepaalde gedragingen te inhiberen en
uiteindelijk te laten verdwijnen.
Gebruikt bij alcohol misbruik, parafiele stoornissen en anderen stoornissen met impulsieve of
compulsieve kwaliteiten.
Oog beweging desensitisatie en herverwerking = induceren van saccades terwijl een persoon een
angst inducerende gebeurtenis voorstelt of bedenkt.
Positieve bekrachtiging = beloning om positieve gedragingen te stimuleren (bijv. token economy)
