Deze samenvatting bestaat uit alle hoorcolleges, maar het accent ligt op de uitwerkingen van de relevante voorgeschreven literatuur en de arresten. Voorgeschreven literatuur die o.a. aan bod komt: een efficiënte koekjesfabriek (Janssen, Van den Emster en Trotman), Snelrecht: voor elk wat wils, ma...
Strafprocesrecht verdieping
WEEK 1: introductie, werking EVRM, EHRM en EU IHKV voorarrest en het politieverhoor
Artikel 6 EVRM
EHRM hanteert als uitgangspunt dat de rechten neergelegd in art. 6 lid 3 EVRM
(bijv. recht op rechtsbijstand en ondervragingsrecht) specifieke aspecten zijn van het
recht op een eerlijk proces als bedoeld in art. 6 lid 1 EVRM.
Daarom worden klachten over schending van een specifiek recht (lid 3) altijd mede
beoordeelt aan de hand van het recht op een eerlijk proces (lid 1)
En dan geldt als uitgangspunt: niet elke inbreuk op een specifiek recht leidt tot
schending: “proceedings as a whole”
o Bijv. er zijn 10 getuigen en 1 getuige is niet gehoord door de verdediging. Dan
is er niet gelijk sprake van schending van eerlijk proces, nu de 9 andere
getuigen wel gehoord zijn. Het gaat ook om andere belangen: :“having regard
to the rights of the defence but also to the interests of the public and the
victims that crime is properly prosecuted and, where necessary, to the rights of
witnesses”
Verdedigingsrechten tijdens het vooronderzoek
Hoewel art. 6 lid 1 EVRM spreekt over “fair trial”, hebben met name de rechten van art. 6 lid
3 EVRM ook betekenis voor het vooronderzoek Ibrahim r.o. 253: “(…) the guarantees of
Article 6 are applicable from the moment that a criminal charge exists (…) and may therefore
be relevant during pre-trial proceedings if and in so far as the fairness of the trial is likely to
be seriously prejudiced by an initial failure to comply with them (…).”
Twee aspecten:
1. Notie van een eerlijk proces klinkt reeds door in voorfase, met name als de eerlijkheid
van het strafproces reeds in het vooronderzoek serieus ondermijnd dreigt te worden
2. Soms geen (nadere) belangenafweging: schending van een (specifiek)
verdedigingsrecht leidt zonder meer tot schending van recht op een eerlijk proces
a. Er zijn aantal voorbeelden waarbij de vaststelling dat fundamenteel recht
geschonden is, al voldoende is dat er geen sprake is van eerlijk proces
- Voorbeeld I: EHRM Texeiro de Castro: vaststelling dat De Castro is
uitgelokt tot kooop drugs duidt al op feit dat er geen sprake is van eerlijk
proces
- Voorbeeld II: EHRM Allan: gesprek (/verhoor) met informant in cel
feitelijke verhoorsituatie waarbij Allan niet gewezen is op mogelijkheid tot
zwijgrecht
Verdedigingsrechten en de EU
- Art. 82 Verdrag betreffende werking van de Europese Unie (VWEU): justitiële
samenwerking gebaseerd op beginsel van wederzijdse erkenning (rechterlijke
beslissingen)
- Concept van wederzijdse erkenning werkt alleen als waarborgen overal in EU gelijk
zijn
Bijstand door een advocaat
Richtlijn 2013/48/EU
In Salduz stelde Hof dat verdachte rondom verhoor recht heeft op raadsman.
, Vragen hieromtrent: ook voorafgaand? Of ook raadsman tijdens verhoor aanwezig?
En aanwezig, mag raadsman ook interrumperen? En geldt dit voor aangehouden
verdachten of ook voor niet-aangehouden verdachte
Raad heeft toen voor terughoudende uitleg gekozen van Salduz aanvankelijk alleen
uitgelegd als consultatiebijstand
Door richtlijn moest Raad onderkennen dat ook recht op verhoorbijstand hiertoe
hoorde, maar wel beperkt tot aangehouden verdachte
Later (o.a. door Richtlijn) toch ook onderkent dat consultatie- en verhoorbijstand ook
geldt voor niet-aangehouden verdachten
Wetgeving m.i.v. 1 maart 2017
Nog steeds geen wettelijke definitie van ”verhoor”
o HR Plastic boodschappentasje: vragen aan een door een opsporingsambtenaar
als verdachte aangemerkt persoon omtrent diens betrokkenheid bij een
strafbaar feit
Art. 27c lid 2 en 3 jo 28 Sv: niet-aangehouden verdachte (bijv. schriftelijk opgeroepen
om op politiebureau te verschijnen) wordt voorafgaand aan 1e verhoor mededeling
gedaan van recht op rechtsbijstand (lid 2); aangehouden verdachte wordt onverwijld
na aanhouding en in elk geval voorafgaand aan 1 e verhoor schriftelijk gewezen op o.a.
recht op rechtsbijstand (lid 3)
Artikel 27ca Sv: in ieder geval ook (nog eens) voorafgaand aan IVS, IBS en OTZ
Artikel 28 Sv
• Afstand van recht (vrijwillig en ondubbelzinnig; 28a Sv)
• Artikel 28b Sv:
• Lid 1 = A-feiten: hulpOvJ regelt op eigen initiatief inschakeling raadsman na
aanhouding kwetsbare verdachte of bij verdenking 12-jaarsfeit (piketcentrale)
• Lid 2 = B-feiten hulpOvJ regelt op verzoek verdachte van v.h.-feiten via
piketcentrale inschakeling raadsman
• Vh-feiten: 4-jaarsfeiten of specifiek genoemde feiten. (artikel 67 Sv)
• Lid 3: telefonisch contact verdachte – raadsman bij feiten waarvoor geen v.h.
initiatief van verdachte zelf
Consultatiebijstand
• Artikel 28b lid 4 Sv: hoofdregel is twee uur wachten op raadsman
• Na twee uur beginnen met verhoor als verdachte alsnog afstand doet
• Artikel 28e Sv: recht op bijstand door een raadsman kan worden beperkt/opgeschort
bij dringende noodzaak
• Lid 2: beperking moet worden gerechtvaardigd bij dringende noodzaak om
• Ernstig negatieve gevolgen voor het leven, de vrijheid of fysieke
integriteit van een persoon te voorkomen;
• Te voorkomen dat aanzienlijke schade aan het onderzoek wordt
toegebracht
• Lid 3: toestemming van OvJ
• Artikel 28c lid 1 Sv: overleg gedurende half uur voorafgaand aan verhoor
• Artikel 28c lid 2 Sv: afstand van consultatiebijstand in zaken van 28b lid 1 Sv, alleen
nadat verdachte door een raadsman over gevolgen daarvan is voorgelicht.
• HR consultatiebijstand niet-aangehouden verdachte laat zien hoe moeilijk overgang na
Salduz wordt, ook bij niet-aangehouden verdachte
, • R.o. 2.4: ook de niet-aangehouden verdachte moet voorafgaand aan zijn eerste
verhoor mededeling worden gedaan van het recht om zich te doen bijstaan
door een raadsman
• Niet nageleefd? vormverzuim
• Gevolg: bewijsuitsluiting
• Tenzij: verdachte door het achterwege blijven van de mededeling niet
in zijn verdediging is geschaad
Verhoorbijstand
• Artikel 28d Sv: verhoorbijstand – advocaat mag fysiek aanwezig zijn tijdens verhoor.
• Artikel 28e Sv: geen verhoorbijstand bij dringende noodzaak (zie hierboven)
• Rechtspositie van raadsman tijdens politieverhoor is conform artikel 28d lid 4 Sv
vormgegeven in het Besluit inrichting en orde politieverhoor (BIOP)
• Artikel 5 BIOP: raadsman mag alleen direct na aanvang en direct voor afloop
van het verhoor opmerkingen maken of vragen stellen
• Artikel 6 BIOP: raadsman kan gedurende het verhoor de verhorend ambtenaar
erop wijzen dat de verdachte een hem gestelde vraag niet begrijpt, dat het
pressieverbod niet in acht wordt genomen of dat de fysieke of psychische
toestand van de verdachte zodanig is dat deze een verantwoorde voortzetting
van het verhoor verhindert
• Artikel 7 BIOP: raadsman mag niet buiten deze bevoegdheden treden en geen
onredelijk gebruik ervan maken
Ruimte voor effectieve, praktische bijstand? Ja, mag echter niet onbehoorlijk of
onbetamelijk worden
Verbaan & Hollander; Turkse uitspraak Soytamiz t. Turkije Het gaat niet slechts
om de aanwezigheid bij het verhoor, maar om actieve bijstand van de fysiek
aanwezige raadsman. Recht op rechtsbijstand kan worden uitgeoefend vanaf aanvang
van politieverhoor tot en met einde daarvan. Actieve houding betekent dat ook
ingrijpen mag om rechten van verdachte te beschermen. Komt niet goed tot
uitdrukking in artikel 5 BIOP
o Het besluit biedt slechts minimumwaarborgen. Het Besluit beperkt de
raadsman op 3 manieren:
Raadsman mag zich slechts tot de verhoorder(s) richten
Raadsman mag enkel na aanvang en voor afloop vragen/opmerkingen
maken
Gedurende het verhoor mag de raadsman slechts wijzen op de drie in
artikel 6 genoemde omstandigheden.
EHRM Ibrahim v. UK: restrictions in exceptional circumstances
Geeft invulling aan de vraag onder welke omstandigheden rechtsbijstand kan worden
uitgesteld
Feiten: I.c. is er een bomaanslag geweest in een ondergronds metrostation in London. Er is
mogelijk nog een andere, nieuwe aanslag gepland waar Ibrahim e.a. mogelijk meer van
wisten. Verhoor kon niet op zich laten wachten: situatie van grote urgentie (terrorisme).
Advocaten stonden bij wijze van spreken op de deur te bonzen, maar werden niet toegelaten
tot het verhoor.
EHRM
, Schending recht rechtsbijstand betekent niet automatisch dat verklaring dat aldus is
verkregen niet als bewijs mag worden gebruikt (§ 257).
• Absolute karakter van Salduz jurisprudentie wordt gerelativeerd (§ 257) aan de hand
van tweestappentoets:
1. Compelling reasons for the restriction? § 258
Is er een dwingende noodzaak waarom recht op rechtsbijstand niet aan
verdachte werd gegund?
• Beperking alleen toegestaan in uitzonderlijke omstandigheden
• Beperking moet tijdelijk van aard zijn
• Beperking moet gebaseerd zijn op individuele beoordeling van
de bijzondere omstandigheden van het geval
• Beslissing tot beperking van het recht moet basis vinden in
nationale recht & reikwijdte en inhoud moet voldoende
omschreven zijn
• In Nederland: artikel 28e Sv
Het niet hebben van een wettelijke voorziening is GEEN compelling
reason! (Van de Kolk t. Nederland)
Indien niet aanwezig: niet automatisch schending eerlijk proces, maar
Staat moet wel aantonen dat hoewel verdachte recht op rechtsbijstand niet
heeft gehad er wel sprake was van een eerlijk proces. (§ 261)
2. Overall fairness? Zie tien niet-uitputtende aanknopingspunten § 274
- Belangrijke: kwetsbaarheid van verdachte door leeftijd en/of mentale
capaciteit en mogelijkheid om gedurende strafzaak het bewijs te
betwisten
- En verder:
• Of de verdachte de mogelijkheid had om de authenticiteit van
het bewijs aan te vechten
• Betrouwbaarheid van het bewijs, rekening houdend met de
omstandigheden waaronder het is verkregen (mate en aard van
dwang)
• Eventuele (aard van) schending van verdragsartikel waaronder
bewijs is verkregen
• Aard van de verklaring en of deze werd ingetrokken of
gewijzigd
• Het gebruik van het bewijsmateriaal, en het gewicht wat hieraan
wordt toegekend mede in het licht van ander bewijsmateriaal
• Of schuldvaststelling werd uitgevoerd door professionele
rechters of lekenjuryleden, en in het laatste geval de inhoud van
een eventuele juryopdracht
• Het gewicht van het algemeen belang bij het onderzoek en de
bestraffing van het specifieke misdrijf
• Andere relevante procedurele waarborgen die worden geboden
door de nationale wetgeving en praktijk
EHRM Van de Kolk t. Nederland § 30-34 en HR Herziening na v/d Kolk r.o. 4.1-4.4
Feiten: Vd Kolk verdacht van verspreiden kinderpornografie. Medegedeeld dat hij recht had
op raadpleging van advocaat en is in gelegenheid gesteld in overleg te treden met zijn
raadsman. Vd Kolk is driemaal inhoudelijk gehoord: bij eerste verhoor voorkeur voor
aanwezigheid advocaat afgewezen; derde verhoor zonder bijstand van advocaat. Een van de
eerste twee verhoren (zonder rechtsbijstand) is door Hof gebruikt als bewijs.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Joliennn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
