Hoorcollege 1: Introductie
Beleid is bedoeld om het gedrag van mensen te veranderen/te bewerkstelligen. Belasting is
hier een voorbeeld van, maar bijvoorbeeld ook protesten (uiting van onvrede over beleid).
Doel van beleid is dus: het oplossen van sociale problemen via gedragsbeïnvloeding.
Onderdelen beleid
Aanpassingen, verboden, reguleren, wetten, (maat)regels, sancties: dit zijn allemaal
onderdelen van beleid/manieren om beleid uit te voeren. Plannen, modellen en initiatieven
zijn andere gerelateerde begrippen.
Kernvragen
- Wat is beleid?
- Waarom ziet beleid eruit zoals het eruit ziet (en niet anders)?
En dan vervolgvragen:
- Waarom varieert beleid over tijd? (Heeft te maken met de politieke kleur van een
land)
- Waarom varieert beleid tussen landen/regio’s? (Heeft o.a. te maken met
aanwezigheid van belangengroepen in een land en met wat als probleem wordt
gezien)
We willen onderzoeken waarom overheden soms wel en soms niet actief beleid uitvoeren.
Wat is beleid?
Beleid is een poging van de overheid om gedrag te beinvloeden. “Poging” duidt aan dat dit
niet per se hoeft te lukken.
Waarom beleid?
De poging moet leiden tot:
- Oplossen sociale problemen (utopische visie)
- Beheersing bevolking en behoud bestaande maatschappelijke orde (dystopische visie)
Poging tot klimaatbeleid
Kolencentrales mochten nog maar
op 35% draaien – voor de overige
65% zouden ze door de overheid
worden gecompenseerd. Onyx zou
deze compensatie ook ontvangen,
maar besloot door de oorlog in
Oekraïne alsnog open te blijven. In
dit geval mislukte het beleid door
een veranderende wereldpolitiek
en een andere visie van de
stakeholder (eigenaar van Onyx).
,Definities van beleid
Veel verschillende definities, maar ook een aantal overeenkomsten. Dit zijn de belangrijkste
kenmerken volgens Knill & Tosun:
- Bewuste beslissing (geen ‘natuurlijke’ ontwikkeling);
- Om te handelen of niets te doen;
- Keten van keuzes en handelingen;
- Door de overheid (een of meerdere overheidsorganen)
Bewuste beslissing
Om een bewuste beslissing te kunnen maken, moeten problemen ook gezien worden voor
wat ze zijn. Er moest vastgesteld kunnen worden dat iets een probleem is.
Handelen/niets doen
Een handeling betekent meestal een kleine aanpassing in het beleid, niet per se meteen een
verandering van 0 naar 100. Je gaat bijvoorbeeld niet van een zeer links naar een zeer rechts
beleid. Kan ook onbedoelde gevolgen hebben (zie asielzoekersbeleid m.b.v. bijvoorbeeld
Albaniërs). Ook een belangrijke vraag is op welk niveau geopereerd moet worden: op
individueel niveau? Op maatschappelijk niveau?
Keten van handelingen/acties
Voorbeeld van roken: het was vroeger doodnormaal om te roken. De tabaksindustrie lobbyde
veel bij de overheid, maar uiteindelijk kreeg het Longfonds de overhand en besloot de
overheid te handelen. Eerst kwamen er rokersruimtes, daarna mocht er niet meer in het
onderwijs en in overheidsgebouwen gerookt worden, daarna niet meer in de horeca, etc.
Deze handelingen/acties stapelden zich dus op.
(Tip voor beleidsanalyse: check de beleidsnotities van beleid, hierin kun je namelijk gezien
wat er allemaal al gedaan is).
Overheidsorganen
De overheid bedenkt meestal beleid, maar voert dit niet altijd uit. De overheid heeft
bijvoorbeeld jarenlang bezuinigd op de zorg, maar voert deze zorg niet uit. Artsen kunnen zelf
beslissingen maken die tegen het beleid ingaan.
Wat is dan beleid en politiek?
Kan worden samengevat in de zin: “Who gets what, when and how? (Lasswell, 1936).
Decommodificatie: in hoeverre ben je afhankelijk van werk voor je inkomen? Maximale
decommodificatie: minimaal afhankelijk van je werk.
Social Democratic: voorbeeld is Scandinavië.
Conservative: voorbeeld is Duitsland.
Liberal: voorbeeld is Verenigd Koninkrijk.
,Target group gaat over op wie het beleid is gericht. Transfers gaat over
herverdeling/uitwisseling van goederen.
Historisch institutionalisme: wie wel of niet overheidssteun krijgt, wordt bepaald door de
politieke kleur van een land van de afgelopen jaren.
Sociologie
Bestudering van de sociale order om te begrijpen hoe individuen samenleven. Twee
belangrijke concepten:
- Cohesie: wie horen erbij? Wie vallen erbuiten?
- Ongelijkheid: wie hebben middelen? En wie niet?
Als ongelijkheid groter is, is de cohesie waarschijnlijk lager (want: minder solidariteit)
Sociologie en meningen
Sociologen proberen te beoordelen hoe rechtvaardig beleid is: is het eerlijk verdeeld binnen
de maatschappij?
Politiek
Combinatie van polity (instituties) en politics (politieke praktijken).
Institutie die individuen beschermt tegen elkaar en die de sociale orde handhaaft.
Instrumenten daarvan zijn wetten en beleid. De ‘wortels’ zijn subsidies, de ‘stokken’ zijn
boetes.
, Sociologisch onderzoek en beleid
Onderzoek voor beleid
Hierbij doe je onderzoek om vervolgens passend beleid te maken.
Onderzoek naar beleid
Dit gaat over 2 vragen:
- Wat doet beleid?
- Wat is beleid?
Voorspellend onderzoek wordt ook wel ex ante onderzoek genoemd en wordt vaak gedaan
voor het Centraal Planbureau (bijvoorbeeld naar beleidsuitkomsten).
Evaluerend onderzoek wordt ook wel ex post onderzoek genoemd en wordt vaak gedaan voor
evaluatiecommissies.
Over de vraag wat beleid is, kan je kijken naar een beleidsvormingsproces.
Een voorbeeld van onderzoek naar beleid is het onderzoek naar beleidsvormen van
verschillende landen met betrekking tot hun corona-aanpak.
Dit soort onderzoek kan zowel beschrijvend als verklarend zijn.
Beleid analyseren: de beleidscyclus
De beleidscyclus bestaat uit de volgende stappen/fases:
- Agenda setting: een onderwerp bespreekbaar maken
- Policy formation: beleid bedenken, soms ook wetten aanpassen
- Policy implementation: beleid invoeren
- Evaluation: insteek en uitkomsten van het beleid afwegen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper juliettekuiper1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
