Tijdvak 1
- Ötzi
Hij was een ijsman die werd vermoord. Hij is om het leven gekomen door een pijlschot in de
rug. De pijlpunt zat nog in zijn rug.
- Ontstaan stadsstaten langs de Nijl, Eufraat en Tigris (Mesopotamië), de Ganges en de Indus
(India) en de Hoang-Ho (China)
Het ontstaan van deze steden hebben te maken met de rivieren. Deze zorgden voor een
vruchtbare bodem door overstromingen. Hierdoor moesten mensen wel stappen zetten naar
een ingewikkeldere organisatievorm. Hierdoor werd het water kunstmatig gereguleerd.
Hiervoor was wel samenwerking nodig over grotere afstanden. Hiervoor en voor het voorzien
van voedsel was centrale leiding nodig. Aangezien een rijke landbouwcultuur ook een goede
basis opleverde voor bezitsvorming en daaruit voortvloeiende sociale verschillen, ontstond
er een leidinggevende bovenlaag van rijken en machtigen. Uiteindelijk kwam daar 1 persoon
naar voren die het allerrijkst en alsemachtigst was: de koning.
- Schrift
Omstreeks 3300 v.C. vonden de Soemeriërs het schrift uit. In hun rijke landbouwsamenleving
waarin boeren geacht werden voorraden te leveren, hadden ze een goede administratie
nodig. Ze schreven op klei. Dit werd hard waardoor het goed bewaard kon blijven. Dit begon
eerst met streepjes en werden later tekeningetjes. Dez Mesopotamiërs maakten de
tekeningetjes na verloop van tijd met een driehoekige stift die in de klei werd gedrukt. Deze
vorm van tekens heeft wel wat weg van spijkers. Daarom wordt gesproken van het
spijkerschrift. De Egyptenaren schreven niet op klei, maar op muren en op papyrus met pen
en inkt. Ze werden daardoor minder verleid door een abstarcte vorm zoals het spijkerschrift.
Zij gebruikten het hiëroglieven schrift. Dit schrift bleef jaren herkenbare plaatjes bevatten.
- Ontstaan wetgeving
Door het schrift kon een staat bestuurd worden door geschreven wetgeving, waardoor de
bewoners wisten welke regels voor iedereen golden en hoe ze bij overtreding daarvan
zouden worden gevonnist. Rechtspraak hing dan niet meer af van de toevallige voorkeur van
een priester of ambternaar die deze voor zijn rekening nam. Het oudste wetboek ter wereld
werd gemaakt door de Babylonische koning Hamoerabi. Op een stenen zuil liet hij 282
wetsartikelen vastleggen in spijkerschrift.
Tijdvak 2
- De nieuwsgierigheid van de Grieken: Herodotus, Hellenisme, natuurfilosofie
Herodotus is een geschiedschrijver. Hij wordt ook we vader van de geschiedschrijving
genoemd, omdat hij als eerste doelgericht op onderzoek uitging en de resultaten ervan in
schrift stede. Hij beschreef de Perzische oorlog
Het hellenisme is de Griekse cultuur aangevuld met Perzische en andere Oosterse
elementen. Het is een wereldcultuur die zich verspreidde rond de oostelijke Middellandse
Zee door de veroveringen van Alexander de Grote.
Vanaf de 6e eeuw verschenen Griekse denkers die niet langer genoegen namen met de
traditionele mythen. Zij worden natuurfilosofen genoemd, omdat zij door nauwkeurige
observatie probeerden vast te stellen hoe de natuur eigenlijk in elkaar zat. Bijvoorbeeld
Herakleithos die ontdekte dat verandering het meest essentiële was in de natuur.
,- Hippocratus
Hij concludeerde op basis van observatie day de mens fysiek gezien niet veel meer was dan
een door beenderen bijeengehouden zak met 4 vloeistoffen: cholera (gele gal), melas cholera
(zwarte gal), flegma (slijm) en sanguin (bloed). Gezond was de mens wanneer deze 4
lichaamssappen met elkaar in balans waren. Hij wordt ook wel de vader van de medische
wetenschap genoemd, omdat hij hoopt door observatie en logisch redeneren tot genezing te
komen.
- Homerus
was een Griekse dichter en zanger die leefde van ca. 800 v.Chr. – ca. 750 v.Chr. Hij
vervaardigde epische gedichten, waarin hij een groot aantal
overgeleverde heldensagen, godenverhalen en mythische vertellingen uit zijn cultuur
verwerkte. Twee epische gedichten, de Ilias en de Odyssee, de oudst bekende en
bewaard gebleven literaire werken van de Griekse letterkunde, worden aan hem
toegeschreven.
- Socrates
Hij was op 1 ding uit: zijn medeburgers verlokken tot een goed gesprek
over ethische kwesties. Hij vond het fout dat mensen dachten dat hij heer
en meester is van zijn eigen lot en naar eigen willekeur kan handelen,
zonder zich iets gelegen te laten liggen aan algemeen aanvaarde waarden
en normen. Volgens hem was het bijvoorbeeld mogelijk een goed gesprek
te voeren over rechtvaardigheid
- Aristoteles
Hij had zijn twijfels over de democratie. Hij vond het een
onverantwoordelijke op het eigenbelang gerichte en instabiele staatsvorm.
Hij ging echter minder ver dan Plato en stelde in zijn politica een
compromis voor. Hij onderscheidde 3 verschillende staatsvormen: een
regering van 1 persoon (monarchie) of een beperkt aantal magistraten met
onbeperkte bevoegdheden, een regering van een elite (aristocratie of
oligarchie), en een regering van het volk (democratie). Hij pleitte voor een
gemengde staatsvorm waarin deze 3 elkaar in evenwicht zouden houden.
Ook geloofde hij niet in een leven na de dood en had de mens geen ziel.
Zijn onderzoeksterrein beperkte zich tot de zichtbare werkelijkheid, de
natuur. Hiervoor moest je afzonderlijke dingen bestuderen en ordenen om
vervolgens algemene uitspraken te doen.
- Plato
Allereerst was Plato een tegenstander van de democratie. Hij noemde het een dictatuur van
domheid. Volgens hem bestond de polis uit 3 soorten mensen: de rusteloze en de redeloze
massa die alleen maar uit was op het najagen van materieel gewin; een wat kleinere groep, die
over veel daadkracht beschikte; en een kleine elite van filosofen die over ware kennis
beschikte. Aan deze filosofen moest het bestuur over de gemeenschap worden toevertrouwd
opdat zij, geholpen door de tweede groep, de massa in bedwang konden houden. In zijn boek
Politeia heeft hij dit idee uitgewerkt. Ook heeft Plato het werk van Socrates voortgezet. In 387
stichtte hij een eigen school, de Academie. Zijn antwoord op het relativisme was zijn vormen-
of ideeënleer. De kern van deze leer is dat er 2 werelden zijn: een bovennatuurlijke wereld die
onveranderlijk, eeuwig en perfect is, en een zintuigelijke waarneembare wereld, waarin wij
leven, die voortdurend verandert en daarom nooit perfect kan zijn. Zintuigelijk waargenomen
kennis is volgens Plato nooit ware kennis omdat zij slechts betrekking heeft op de
veranderlijke wereld. De ware kennis is kennis van de bovennatuurlijke wereld, waar absolute
vormen als schoonheid en rechtvaardigheid bestaan.
, - Clisthenes
Hij maakte een eind aan de tirannie en nam de stap om openlijk een bondgenootschap aan te
gaan met de armere burgers van Athene. In ruil voor hun steun bood hij hun verregaande
vrijheden aan. Na zijn overwinning op de laatste tiran hield hij zijn woord. Hij ontnam de
areopagos een groot deel van zijn bevoegdheden en verhief de volksvergadering tot de plaats
waar door handopsteking alle Atheense mannen de belangrijkste beslissingen werden
genomen. Om te voorkomen dat er ooit weer een tirranie zou ontstaan introduceerde hij het
schervengericht.
- Pericles
Hij was een Atheense staatsman. Hij was een enorme voorstander van de democratie. Zo vond
hij dat mensen hun plicht verzaakten als ze niet kwamen stemmen. Ook liet hij een tempel
voor Athene maken.
- Punische oorlog
Twee oorlogen tussen Rome en Carthago. Tijdens de tweede oorlog trok Hannibal Italië
binnen. Door de Romeinse hegemonie op zee kon Hannibal geen versterking aanvoeren en
door Quintus Fabius (die een definitieve slag ontweek) moest Hannibal uiteindelijk
terugkeren. In 201 v.C. sloten beide partijen een vredesverdrag waarbij het hele Iberische
schiereiland aan Rome werd afgestaan.
- Standenstrijd
De Lex Hortensia (de plebisciti) was een Romeinse wet (lex) uit 287 v.Chr.[1] die
door dictator Quintus Hortensius ingesteld werd en formeel een einde maakte aan de
standenstrijd tussen de plebejers en de patriciërs, die begonnen was in 494 v.Chr. De
wet bepaalde dat de besluiten van de in 494 v.Chr. opgerichte concilium plebis, de
zogenaamde plebiscita, golden voor de volledige populus. Dit hield in dat de
plebejers wetten kon stemmen die van toepassing waren op zowel de plebejers als
de patriciërs, maar waarbij de patriciërs geen vetorecht hadden, iets wat wel bestond
in de comitia centuriata.[3]
- Burgeroorlogen
Burgeroorlog tussen Athene en Sparta: Pelepolenische oorlog. En burgeroorlog met Caesar.
- Hadrianus
Een van de goede keizers van Rome.
- Tacticus
Geschiedschrijver over de Germanen. Hij was vooral geïnteresseerd in de vraag hoe bij de
Germanen de macht was verdeeld en hoe de rechtsspraak was geregeld. In bijna elke stam
deelden volgens gem koningen en krijgsheren de macht, maar bij belangrijke beslissingen
waren zij verplicht te rade te gaan bij de priesters.
- Bataafse opstand
Julius Civilis kwam in opstand tegen de Romeinen, omdat hij deze vrijheid rook na een
chaotische machtwisseling in Rome. Hij overtuigde stamgenoten dat de Bataven niet als
bondgenoten, maar als slaven werden gebruikt. Cerialis werd met legioenen naar de grens
gestuurd. Tegen deze overmacht hadden de opstandelingen weinig in te brengen. Cerialis bood
Civilis amnestie en vrede met eer aan. De Bataven leefden hierna weer in harmonie samen met
de Romeinen.
- Julius Civilis
