Tijdvak 5
Het wereldbeeld van de Europeanen was nog heel beperkt, ze kende eigenlijk alleen Europa
en een stuk van Afrika en Azië. Toen kwam er de Europese expansie en eerst werden Spanje
en Portugal verkent door de Europeanen.
Motieven voor ontdekkingsreizen waren:
- Economische motieven: Om handel te drijven en vooral om uit Azië specerijen en
zijde en goud/zilver te halen om te handelen en rijk te worden.
- Politieke motieven: Om rijk te veroveren en om landen te koloniseren
- Culturele motieven: Om het christendom te verspreiden
- Culturele motieven: De nieuwsgierigheid en het verlangen naar avontuur
Toen veroverde de Spaanse veroveraars rijken van de Atzeken en de Inca’s waardoor:
- Indianen massaal stierven aan Europese ziektes
- Indianen werden bekeerd tot het christendom
- Indianen werden gedwongen tot arbeid in bijvoorbeeld mijnen en plantages
Toen kwamen katholieke priesters in opstand tegen de slechte behandeling van de
indianen. Dit kwam doordat de indianen dus waren bekeerd waren tot het christendom en
omdat de indianen dus nu medechristenen waren geworden kwamen de priesters in
opstand. In 1542 kwam er daarom een wet waarin de indianen gelijk werden gesteld.
Toen moesten er nieuwe mensen komen om op de plantage te werken en dit was eigenlijk
de aanleiding van Europa voor de trans-Atlantische slavenhandel.
(driehoek handel is de handel tussen de drie continenten en slavenhandel gebeurde hier)
Hierbij gingen producten (suiker, katoen, tabak, koffie, rum) van Amerika naar Europa
Er gingen goederen (wapens, textiel, ijzer, aardewerk) van Europa naar Afrika
En van Afrika slaven naar Amerika.
Het christendom groeide heel erg, waardoor het wereldbeeld ook veranderde.
In de middeleeuwen was het denkbeeld op een dag ga je dood, dus zorg ervoor dat je goed
leeft want jij wilt naar die hemel.
In de renaissance veranderde dit denkbeeld naar pluk de dag, want op een dag ga je door
dus geniet ervan nu het kan en leef niet te sober.
De renaissance: Een wedergeboorte van de cultuur van de Grieken en Romeinen in Europa.
Humanisme: Op basis van oude geschriften de wereld proberen te verklaren. Ze paste ook
echt de nieuwe geschriften weer aan naar de oude. Humanisme bestaat uit:
- Kritische denkhouding
- Universeel mens (overal verstand van hebben)
Nieuwe wetenschappelijke belangstelling: Wereld op een rationele manier verklaren.
Noord-Italië wist zich in de 15e eeuw los te maken van een Duitse kiezer. Hierna kreeg Italië
een goede economie en handel, eigen cultuur en een zelfstandige staat. In Constantenopië
waren heel veel Griekse en romeinse geschriften en er waren dus veel geleerden
,humanisten. Toen constantenopië werd veroverd door de moslims. Namen deze geleerden
de geschriften mee naar het welvarende Italië in 1453.
Er kwam veel kritiek op de geestelijkheid. Dit kwam eigenlijk door 3 redenen:
- De paus streef heel erg naar wereldlijke macht (besturen) wat hij eigenlijk niet mocht
- Er was veel rijkdom en luxeleven voor de adel en veel corruptie
- De parochiepriesters waren vaak slecht op geleidt en konden bijvoorbeeld niet eens
latijn.
Toen waren er veel mensen met kritiek op de kerk, maar deze werden vervolgd in inquisitie.
Dit is een kerkelijke rechtbank die ketters opspoorde.
Vanaf de 15e eeuw lukte dit de kerk niet meer, omdat de kritiek heel snel werd verspreid
door de uitgevonden boekdrukkunst.
Erasmus ontdekte op gegeven moment veel fouten tussen Vulgaat (Bijbelvertaling) en
geschriften.
Toen kwamen Luther en Calvijn die allebei protestants waren. Zij vonden dat de kerk alleen
nog maar bezig was met bijgeloof, rijkdom en macht. Ze vonden de bijbel de basis, maar al
het bijgeloof onzin.
Katholiek:
- De paus is de leider van de kerk
- Ambten worden vervuld door geestelijke
- Geestelijke mochten niet trouwen
- De dood van jezus is centraal
- Geestelijke zijn nodig en door hun heb je contact met god.
Protestants:
- Geen aparte leider
- Leken voerden taken uit
- Predikant leest ambt en mag ook gewoon trouwen
- De preek van de predikant staat centraal
Dan was er ook nog onderscheidt tussen Luther en Calvijn, ondanks dat ze wel allebei
protestants waren.
Luther (Duitse humanist)
- Eering van de heilige en de spullen is bijgeloof
- Door te geloven in god kom je in de hemel
- De vorst mag het geloof bepalen van het gebied
Calvijn (Franse humanist)
- Kaarsen, orgelspel en heilige en spullen is bijgeloof
- God heeft bepaald of jij in de hemel komt en jij moet bewijzen dat je hier ook echt
waardig voor bent.
- Jij mag zelf je geloof bepalen.
,In 1515 behoorde Nederland bij Spanje met keizer Karel V, totdat de kroon werd door
gegeven aan Fillips II.
Nederland was dus van Fillips II en Nederland was toen der tijd nog verdeelt in 17 gewesten
met allemaal een eigen bestuur. Toen kwam het protestantisme op, maar omdat Fillips II
katholiek was, was hij hier natuurlijk tegen. Hij bestrijden het protestantisme daarom door
inquisitie en centralisatie (vanuit een punt besturen als absolute vorst eigenlijk).
Dit zorgde voor heel veel onrust in Nederland, en er kwam ook de beeldenstorm in 1560.
Om dit weer tegen tegaan stuurt Fillips II de hertog van Alva met soldaten naar NL.
De alva zette een inquisitie tegen de beeldenstorm op, de raad van beroerten en ook komt
er meer belasting om de schulden van Fillips II te kunnen betalen.
Dan vlucht Willem van Oranje, om een aanval te plannen en om de Nl opstand te leiden.
In 1568, de slag bij Heiligerlee (aka de eerste overwinning van nl)
In 1572, Geuzen nemen den Briel in
In 1576, Spaanse Furie (Fillips betaalde ze leger niet meer, dus zei gingen plunderen.)
In 1579, Unie van Atrecht (De katholieke chappies die zich bij Spanje aansluiten omdat ze
bang zijn om bekeerd te worden naar protenstands als Nl de oorlog wint.)
In 1579, Unie van Utrecht
In 1581, Acte van verlating (Fillips II is niet meer onze vorst)
In 1588, Republiek van den 7 Nederlanden
Pauze
In 1648, Vrede van Münster (Spanje erkent onafhankelijkheid van NL
Dit was dus de 80 jarige oorlog, maar eigenlijk is het meer een opstand, omdat niet perse
twee landen tegen elkaar vechten, maar meer vechten om het bestuur.
, Tijdvak 6
In 16/17e eeuw kwam handelskapitalisme (winst herinvesteren) op.
- Winststreven
- Privégebied
- Concurrentie
Nl gaat meer overzee handelen met Europa en de wereld. Eerst ging dit vooral vanuit
Antwerpen, maar toen kwam dat gedoe met Spanje en Antwerpen moest helpen aanvallen,
dus werd Amsterdam de grootste stapelmarkt (een soort pakhuis voor handelen).
Nederland gaat dus deelnemen aan de wereldeconomie.
1602: De VOC werd opgericht en kreeg een monopolie met eilanden in de Indische oceaan.
- Handelde vooral in specerijen, zijde en porselein
- Kapitaal via aandelen
- Bestuur over handelspost
- Eigen soldaten
- Verdragen afsluiten
1621: De WIC werd opgericht en had vooral met West-Afrika en America monopolies.
- Handelde vooral in zilver, slaven, plantageproducten
- Kapitaal via aandelen
- Kaapvaart tegen Spanje
- Eigen soldaten
- Bestuur over handelsposten
- Verdragen afsluiten
In Nl kunnen er meer schepen worden gebouwd
En de landbouw kan meer gaan verbouwen.
Andere landen gingen het Nl moeilijk maken door Mercantilisme.
Hierbij gingen landen export makkelijker maken en belonen met subsidies, maar import juist
niet, waardoor Nederland dus minder ging verkopen aan andere landen.
In de politiek werd nu de macht een beetje versnipperd en het werd dus decentraal bestuur.
Steden: Adel had de macht op het platteland en de regenten in de steden
Vanuit de steden werden vertegenwoordigers gestuurd naar
Provincie: gewestelijke staten hadden bestuur en rechtspraak over de provincies
Vanuit deze 7 gewesten werden weer vertegenwoordigers gestuurd naar
Landelijk: Staten-Generaal die defensie, buitenlands beleid en Generaliteitslanden regelde
De economie bloeide helemaal op door
Handel (overzees)
Nijverheid (industrie)
Landbouw (Technieken)
