College 1
Doelstellingen van de cursus
De rol van persoonlijke documenten in de psychologie; er worden heel veel persoonlijke
documenten geproduceerd, zoals dagboeken. Zegt veel over een persoon. Kan eigenlijk niet
dichterbij komen.
- Toch documenten heel weinig in de psychologie gebruikt of toegepast.
- Karl Weintraub: de dagelijkse optekeningen door de dagboekschrijver worden bepaald
door het […] fundamentele gegeven dat het autobiografisch moment voor hem de dag is.
- Fluctuatie in hoe mensen over zichzelf schrijven; 1 dag pessimistisch, andere dag
pessimistisch.
- Weintraub: de onvervalste autobiografische inspanning komt voort uit het onvervalste
verlangen betekenis te vinden in en toe te kennen aan een leven. (veel persoonlijke
documenten kunnen worden opgevat als een verzet tegen betekenisloosheid. Heel veel
mensen beginnen te schrijven over zichzelf als een poging om zichzelf op de rails te
krijgen).
Psychologie van de persoonlijkheidsontwikkeling (zelf, identiteit, etc.); centraal staat
persoonlijkheidsontwikkeling. Via persoonlijke documenten kan er een bijdrage worden
geleverd aan de persoonlijkheidsontwikkeling.
- Wilhelm Dilthey: de autobiografie is slechts de te boek gestelde zelfbezinning van de
mens op de eigen levensloop.
- Karl Weintraub: een zelfbewuste persoonlijkheid kan haar eigen geschiedenis slechts
vertellen als deel van de geschiedenis van haar wereld; de persoonlijke geschiedenis
staat niet los van de rest van de wereld, maar is onderdeel van de rest van de
geschiedenis.
Inzicht in het denken over de samenhang in de levensloop
- Kinder- en jeugdjaren
- Volwassenheid en ouderdom
- Continuïteit en/of discontinuïteit in de ontwikkeling
- Willem de Kooning: om dezelfde persoon te blijven, moet je voortdurend veranderen.
- Theorie en praktijk van de ontwikkeling
- De levensloop als constructie: wat zijn de bouwstenen?
- De levensloop in beeld: hoe praten mensen over hun levensloop?
Bouwstenen van de levensloop
De constructie van de levensloop; lagen die met elkaar samenhangen, als geheel bepalen ze
hoe ons leven eruit zien:
- Genen, opvoeding, temperament, hechting, zelfbeeld, identiteit, psychosociale crisis,
veroudering (biologisch/psychologisch).
- Afkomst, sociaal economische status, onderwijs en opleiding, beroep, generatie,
gezondheid (sociaal/historisch)
- Doelen, verwachtingen, idealen, eisen (ideologisch/levensbeschouwelijk)
Over persoonlijke documenten
- Gordon Allport – The use of personal documents in psychological science
- De manier waarop mensen persoonlijke documenten gebruiken is enorm veranderd.
Autobiografie relatief korte geschiedenis als het gaat om over zichzelf schrijven. Nu nog
steeds veranderingen die steeds meer in de trend gaat van verbale, visuele uitspraken
over zichzelf.
, - Allport uitvoerig bezig gehouden met het gebruik en nut van persoonlijke documenten in
de psychologie.
- Wat kunnen we doen met persoonlijke documenten in de psychologische wetenschap?
- “in psychology the font and origin of our curiosity in, and knowledge of, human nature
lies in our acquaintance with concrete individuals” onze belangstelling gaat in eerste
instantie uit naar concrete individuen. Maar de concrete individu is op de achtergrond
gelaten in de psychologie van die tijd, tijdens het behaviorisme. Persoonlijkheid moest je
uit het laboratorium laten. Psychologisch onderzoek streeft bijna altijd naar het
bestuderen van zoveel mogelijk mensen, omdat we algemene uitspraken willen doen
over het gedrag. Maar dat is eigenlijk heel raar, volgens Allport, want we willen vooral
weten hoe bestaande, concrete individuen zich gedragen, wat de consequenties van
psychologische kennis is voor hun leven. In persoonlijke documenten zouden we daar
iets van terug kunnen vinden.
- Ook constateert Allport, dat er buiten de psychologie een grotere aandacht bestond aan
het lot van gewone mensen.
Gewone mensen
- Thomas & Znaniecki, The Polish Peasant, 1918/1920; hoe zijn de Poolse boeren
geïntegreerd in de samenleving? Met behulp van persoonlijke documenten
- The Great Depression crisis leven van mensen. Adellijke families hadden alle macht in
handen, maar door de beurskrach en de crisis waren ze al hun geld kwijt. Kwamen in een
andere situatie terecht. Die mensen hebben daarover geschreven, persoonlijke
documenten. Brieven, dagboeken, autobiografieën. Hier zag je ook de belangstelling naar
gewone, concrete mensen.
- De 1e Wereldoorlog (en 2e Wereldoorlog). schrijven brieven werd versterkt. Oorlogen
groot effect op de behoefte van mensen, gewone mensen, om te schrijven. Ze wilden iets
van zichzelf laten horen. Dagboeken heel veel geschreven.
- Geschiedenis en persoonlijke lopen door elkaar heen. Nederlandse bevolking werd door
populariteit van dagboeken toen opgeroepen om dagboeken bij te houden. De overheid
zag in dat dat belangrijk was om de periode door te komen.
- Dagboeken nu een van de belangrijke bronnen om mensen van gewone mensen in
oorlogstijd in kaart te brengen.
- Dagboeken vooral geproduceerd in tijden van crisis
Nomothetische vs idiografische kennis; grote delen van psychologie zijn uit op
nomothetische kennis; wetten over het menselijk gedrag opstellen. Idiografische benadering;
persoonlijke documenten, beschrijvend.
- Verklaren vs begrijpen
i. Zoeken voor verklaring voor gedrag, sterk gericht op de populatie, grote groepen
mensen. Algemene uitspraken erover doen. Concrete personen zijn buiten beeld.
Past bij het behaviorisme zoals in de jaren 40
ii. Idiografisch meer gericht op het begrijpen van gedrag. Persoonlijke documenten;
wordt uitgelegd waarom ze iets hebben gedaan. Focus is op het individu. Veel
meer bijzondere kennis op, geldt voor een beperkter aantal mensen of voor één
mens.
- Populatie vs individu
- Algemeen vs bijzonder
De oorsprong van persoonlijke documenten in de psychologie
De stand van zaken in de psychologie rond 1900
, - Traditie van fenomenologie en introspectie; bestond in zekere zin uit persoonlijke
documenten. Mensen gingen bij zichzelf nadenken hoe ze reageerden op stimuli etc.
vaak werden er n=1 onderzoekjes gedaan, werd uitgebreid over gerapporteerd.
- Invloed van biologisch positivisme; biologie heeft ervoor gezorgd dat het de moeite
waard is om te kijken hoe het gedrag eruit ziet bij één organisme. Aandacht heeft
weerslag deels gehad in de psychologie
- Ontdekking van individuele verschillen; algemene wetten, maar er zijn toch wel
individuele verschillen die niet onder een algemene noemer kan vallen. Een deel van de
persoonlijkheidspsychologie is hierop gericht.
- Belangstelling voor morbiditeit en genie (case studies); case studie vorm van persoonlijk
document, wel sterk gestuurd door psychiater of psycholoog, maar wel inzicht in het
individuele.
- De ontwikkeling van de psychologische roman; psyche van hoofdpersonen verplaatsen,
duidelijk maken waarom mensen zich gedroegen zoals ze deden, vanuit welke normen ze
dat deden, historische/sociale achtergrond. Er werd veel gebruik gemaakt van brieven.
Gebruik in de roman van persoonlijke documenten zoals brieven belangrijke rol
gespeeld. Psychologen grepen vaak terug op de psychologische roman. Effect van roman
was dat dit door veel mensen werden gelezen, mensen gingen zich ernaar gedragen.
- Neergang van de Victoriaanse terughoudendheid en taboo tav intieme gevoelens in
brieven, dagboeken en autobiografieën; veel van de taboos werden ter discussie gesteld.
Psychologie heeft hieraan bijgedragen om het bespreekbaar te maken in bijv de
behandelkamer. Daarmee werd het persoonlijke binnengehaald.
De bijdragen van William James, Stanley Hall en Sigmund Freud.
Het gebruik van persoonlijke documenten
De bepaling van de psychologische betekenis
- Wat voor soort persoonlijke documenten (dagboek, autobiografie, brieven, etc.)
i. Dagboek is iets heel anders dan een autobiografie. Dagboek is bedoeld voor
eigen gebruik, geheim.
ii. Brief is bedoeld voor ogen van anderen. Je schrijft dit naar iemand, maar het is
niet per se bedoelt voor heel veel mensen. Maar soms wordt een brief wel
voorgelezen in de 18e eeuw. In onze perceptie vaak niet.
iii. Autobiografie of memoires, dit is vaak omdat hij wil dat anderen over zijn leven
lezen. Proberen een uitgever te vinden. Daar komen ook dingen in waarvan de
schrijver zelf heeft besloten dat dat er wel in mag en bekend mag worden aan de
buitenwereld. We weten uit autobiografische studies dat veel autobiografen
vaak dingen verborgen houden, of eigen rol mooier maken dan dat het is
geweest.
- voor wie geschreven (privé of publiek)
- wat is de status (uniek of is er ondersteunend materiaal)
i. gaat het om één document dat gevonden is? Dan is het moeilijker om een
uitspraak te doen dan wanneer er meerdere materialen worden gevonden, zoals
meerdere brieven. Dan heb je meer zekerheid.
- Kan de betrouwbaarheid (herkomst) worden aangetoond; bijv. diegene die onder de
brief heeft getekend; is dat wel de auteur? Er zijn veel vervalsingen in de omloop, zoals
dagboeken van Hitler.
- Wat is de waarde van het materiaal (voor een onderzoeker); niet alles is van belang.