Dit is een samenvatting van hoofdstuk 1, 2 en 3 van het boek 'Zo leer je kinderen schrijven', eerste druk. Bij elk hoofdstuk is een bijbehorende begrippenlijst bijgevoegd en voor verduidelijking van de tekst zijn er soms foto's/plaatjes ingevoegd. Deze tentamenstof is te gebruiken voor leerjaar 1 e...
Zo leer je kinderen schrijven
Hoofdstuk 1; ‘Leren schrijven op school: een vak apart’
1.1 Ontwikkeling van de schooldidactiek
Het Behaviorisme is een stroming in de psychologie die ervan uitgaat dat het
gedrag van de mens voornamelijk aangeleerd is. Bij schrijven zie je deze
stroming als de kinderen eerst een letter moeten overtrekken voor ze hem zelf
gaan schrijven ‘Skill and drill’-benadering.
Tegenwoordig wordt het leren van kinderen verklaard vanuit het constructivisme.
De leerkracht creëert een leeromgeving waarin kinderen uitgedaagd worden zelf
actief het leerproces vorm te geven. Het belang van ‘effectief leren’ krijgt de
komende jaren extra nadruk. Er worden activiteiten georganiseerd waardoor het
leerrendement omhoog gaat. De maatregelen die getroffen worden, voorkomen
achterstand zoveel mogelijk. De instructie wordt gegeven via kleine leerstappen.
Het blijkt dat er bij leerprocessen veel aandacht wordt besteed aan de
taakanalyse. Hierbij vraagt een kind zich af wat er bij een bepaald onderdeel van
een leertaak precies komt kijken, waar deze onderdelen uit bestaan en welke
leerstapjes daarbij een rol spelen. Zo wordt vanuit een taakanalyse een leertaak
in basisstapjes opgebouwd.
Criteria voor goed onderwijs zijn moeilijk te geven. Bij kinderen die een specifiek
aanbod binnen het onderwijs nodig hebben is het de vraag of dit aanbod binnen
of buiten de groep zal moeten gebeuren. Het streven is dat er van ‘uitstoten’ zo
min mogelijk sprake zal zijn geven van ‘passend onderwijs’ (inclusief
onderwijs). Meijer, onderzoeker naar werkwijzen uit de leerlingbegeleiding, maakt
onderscheidt in ‘koude’ en ‘warme’ kant bij het leren. Koude kant: beslaat het
terrein dat leren en onderwijzen gebaseerd is op overwegend behavioristische
theorieën. Er wordt veel aandacht besteed aan routinematige vaardigheden zoals
‘memoriseren’ en ‘herhalen’. Warme kant: beslaat het terrein dat leren
gebaseerd is op overwegend (sociaal-)constructivistische theorieën. Er is daarbij
veel aandacht voor ‘leren studeren’, voor metacognitieve vaardigheden (kennis
opdoen) en ‘het aansturen van het eigen leerproces’. De belangrijkste rol van de
leerkracht hierbij is het activeren en coachen van kinderen, het delen van
verantwoordelijkheid van het leerproces met het individuele kind.
Door Ronald Plasterk en andere wetenschappers wordt onderscheid gemaakt in
het ‘ontplooiings- en het instructiemodel’. Ontplooiingsmodel: de leerkracht gaat
met het kind opzoek naar wat het kind kan en wil. In schoolklassen is dit te zien
in diversie vormen van zelfstandig werken. Instructiemodel: de leerkracht weet
wat het kind moet leren. De leerkracht draagt kennis en vaardigheden over.
Een andere belangrijke factor zijn de verwachtingen die ouders hebben van het
onderwijs. Het opvoeden thuis kan heel erg verschillen met het opvoeden op
school. Zowel door verschuivingen in opvoedingsstijl als veranderingen op
inhoudelijke aspecten van vakgebieden wordt duidelijk dat er de komende jaren
een groeiende behoefte is aan inhoudelijke scholing van leerkrachten.
Het is nog steeds een discussieonderwerp hoe kinderen met leerachterstanden
het best opgevangen kunnen worden. Bij kinderen die naar het speciaal onderwijs
gaan, is er vaak sprake van ‘uitsluiting’. De buurkinderen gaan namelijk wel naar
1
,een ‘gewone’ school. De komende jaren wordt het onderwijs zo ingericht, dat er
steeds meer kinderen naar het reguliere onderwijs kunnen. De leerkrachten
moeten hiervoor wel geschoold worden. Voor kinderen met een beperking wordt
een apart programma gemaakt, ze hebben een ‘rugzakje’ een
persoonsgebonden budget voor kinderen waar extra zorg mee kan worden
ingekocht, bijvoorbeeld remedial teaching.
1.2 Ontwikkelingen en processen binnen het schrijfonderwijs
Binnen het schrijfonderwijs is de afgelopen jaren het een en ander veranderd.
Wat nog vaak wel hetzelfde is als vroeger, is het overschrijven van teksten.
Bij het leren schrijven van een letter of woord spelen zich soms tegelijkertijd een
aantal processen af. Er wordt hierdoor veel van kinderen gevraagd. Als leerkracht
moet je kinderen hier goed in kunnen begeleiden en in kunnen grijpen als het
niet gaan zoals het zou moeten. De verwachting is dat leren schrijven en
vervolgens zo leesbaar mogelijk schrijven de komende jaren in basisscholen nog
steeds belangrijk zal zijn.
Vanaf 1984 met de invoering van de basisschool, is het vak schrijven een vak
geworden dat in alle klassen aanwezig was. In de loop der jaren zijn alle
methodes aangepast aan het onderwijs geven aan kinderen van groep 1 t/m
groep 8. Dit geldt dus ook voor het vak schrijven. Sinds 2000 wordt in methodes
meer nadruk gelegd op de opbouw van de oefenstof en de wijze van lesgeven.
Het vak schrijven mist een landelijke door de overheid gefinancierde
ondersteuningsvorm, in tegenstelling van lezen en rekenen. Het is daarom niet
raar dat vele oefenvormen die beschreven worden nog niet door onderzoek op
effectiviteit zijn getoetst. De laatste jaren zijn enkele kinderfysiotherapeuten op
een ‘schrijfonderwerp’ gepromoveerd en publiceren sindsdien regelmatig over
aard en opvang van schrijfproblemen bij kinderen. Door deze inbreng is de
verwachting dat de komende jaren de kijk op het schrijfonderwijs zal veranderen.
1.3 Schrijfonderwijs op de basisschool
Het leerproces is onderverdeeld in de drie bouwen van de basisschool. In de
onderbouw leren en verfijnen kinderen hun fijn motorische vaardigheden door
spelenderwijs allerlei taken uit te voeren. Dit helpt ze bij het ontwikkelen van een
goede pengreep. De kinderen komen in aanraking met letter en de kinderen die
geïnteresseerd zijn gaan proberen een letter te schrijven.
In de middenbouw worden alle letters en cijfers aangeleerd. Het hangt van de
keuze van de school af of de kinderen eerst leren lezen en daarna leren schrijven.
De manier waarop de letters worden aangeboden door de leerkracht is van
wezenlijk belang.
In de bovenbouw is het ontwikkelen en behouden van een leesbaar handschrift
van groot belang.
Onder technisch schrijven verstaan we het gericht uitvoeren van zodanige
bewegingen dat er letters worden geproduceerd.
1.4 Deelbewegingen bij schrijven
Het uitvoeren van schrijfbewegingen vereist een gedoseerde spiercoördinatie. De
spieren van duim, wijsvinger en middelvinger houden daarbij de pen vast.
Tegelijkertijd voert een andere spiergroep bij dezelfde vingers de op- en
2
, neergaande beweging en rotaties bij de vorming van letters uit. Spieren uit de
voorarm zorgen voor het verbinden van de lettergrepen tot woorden en
vervolgens door de spaties tussen de woorden. We onderscheiden drie
deelbewegingen:
1. Vanuit de vingers. Hierbij gaat het om het buigen en strekken van de
middel- en wijsvinger en de duim die het schrijfinstrument vasthouden.
Rechtshandige schrijver: beweging van de pen van rechtsonder naar
linksboven en terug. Linkshandige schrijver: beweging van linksonder naar
rechtsboven en terug.
2. Vanuit de pols. Dit is een beweging waarbij de pols als draaipunt
functioneert. Rechtshandige schrijver: beweging van de pen van linksonder
naar rechtsboven en terug. Linkshandige schrijver: rechtsonder naar
linksboven en terug.
3. Vanuit de onderarm. Rechtshandige schrijver: naar buiten. Linkshandige
schrijver: naar binnen. Hierdoor wordt een overstrekking van de pols bij
rechtshandigen of overdreven buiging van de pols bij linkshandigen
voorkomen. Deze beweging zorgt voor een ruitenwisser-beweging een
links naar rechts gaande beweging over het blad.
1.5 Drie fasen in de ontwikkeling van het schrijven
Het schrijven blijkt stimulerend te werken op het begrijpen van woorden die
geschreven worden en de ontwikkeling van het stellen stimuleren. Daarom zal
het schrijfonderwijs voorlopig nog niet verdwijnen, ook niet omdat het gebruik
van computers toeneemt.
Kinderen in de basisschool doorlopen bij het leren schrijven een drietal fasen:
1. De eerste letter van de voornaam. Groepen 2 en 3.
2. (Hoofd)letters, cijfers en woorden. Groepen 3 en 4.
3. Woorden, zinnen en teksten. Groepen 5 t/m 8.
Per fase doorlopen de kinderen een aantal niveaus. Deze niveaus zijn:
Taakniveau. Hoe gaat het kind met de schrijftaak aan de slag?
Taalniveau. Hierbij gaat het om de juiste spelling van de letter of het woord
en de juiste constructie van de zin.
Motorisch niveau. Dit betreft het technisch schrijven: het hanteren van de
juiste pengreep en het op de goede manier schrijven van de letter.
Terugblikniveau. Het kind kijkt kritisch naar wat hij geschreven heeft.
Hieronder wordt per fase beschreven hoe een kind ermee aan de slag gaat.
1. Fase 1: De eerste letter van de voornaam, groep 2 en 3
Taakniveau: Een letter willen schrijven
Taalniveau: Weten welke klank bij een vorm past
Motorisch niveau: Instellen van specifieke spieren
Terugblikniveau: Kijken of de uitvoering gelukt is
2. Fase 2: (Hoofd)letters, cijfers en woorden, groep 3 en 4
Taakniveau: Een letters, een woord willen schrijven
Taalniveau: Weten welke klanken en lettervolgorde gehanteerd
moeten worden
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kiimmm97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
