Hoofdstuk 1: Recht in het algemeen
Inleiding in het Nederlands Recht
1. Inleiding
Ieder mens is uniek en leeft samen met andere mensen. Hier komen conflicten voor en hierom is er
belang voor vredestichtende en vredebewarende werking van het recht. Toch is het recht ook niet
altijd een effectieve oplossing.
In het samenleven met anderen streeft men naar het bevredigen van zijn of haar belangen.
Deze belangen zullen botsen en daarom zijn er naast zelf opgelegde beperkingen ook regels nodig.
Deze worden gereguleerd door het recht. Rechtsregels beogen een zekere maatschappelijke
ordening van menselijk gedrag. Door middel van geboden en verboden.
De inhoud van rechtsregels vloeit vaak voort uit algemene aanvaarde opvattingen
over goed en kwaad en doelmatige ordening van de maatschappij. Ze beogen door het voorschrijven
van gedrag een zekere gerechtigheid te bevorderen. Verkeersvoorschriften zijn bijvoorbeeld naast
ordening ook in zekere mate rechtvaardig. In het strafrecht is gerechtigheid juist de centraal en
beschermt het de fundamentele menselijke waarden.
Het recht bestaat grotendeels uit regels gericht op het handelen van mensen
in de samenleving en is bedoelt om hun gedrag onderling te ordenen waarbij vanuit een perspectief
van een rechtvaardige samenleving ieders belangen zo veel mogelijk worden gerespecteerd. Ook is
naast ordenen van gedrag een doel van het recht de handhaving van de rechtsregels.
De vredestichtende en vredebewarende rol van het recht in de samenleving heeft twee functies. Het
recht ordent menselijk gedrag door het stellen van regels. Daarnaast zorgt het recht dat die regels
worden gehandhaafd door geschilbeslechting.
2. De rechtsbronnen
Recht is het geheel van geldende rechtsregels, dit noemen we het positief recht of objectief recht. In
Nederland is dit de optelsom van alle rechtsregels die hier op dit moment gelden. Je hebt ook
natuurrecht, dit zijn universele waarden en normen die voortkomen uit de natuur zonder
bemoeienis van de mens. Dit was in de Griekse Oudheid belangrijk maar tegenwoordig niet meer.
Wel is het de basis van veel vastgelegde regels uit het positief recht. Onder subjectief recht verstaan
we de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van objectief recht ontleent.
Bijvoorbeeld het recht om te stemmen. Alle meerderjarige Nederlanders hebben een subjectief recht
om te mogen stemmen. Zo heeft een verkoper ook een subjectief recht op betaling van zijn
verkochte product. De tweede betekenis van de term ‘recht’ is een individuele bevoegdheid. De
bevoegdheid om te stemmen of om een betaling te eisen. Zoals in het Engels recht ‘law’ betekent,
maar ook ‘right’. Deze hangen samen: iedere individuele bevoegdheid die iemand kan doen gelden
naar iemand moet op een algemene regel berusten.
Welke regels behoren tot ons positieve recht? Rechtsbronnen zijn de
bronnen waaruit het geldend recht als het ware voortvloeit. Het gaat hier niet om de inhoud maar de
vorm. In het Nederlands recht zijn rechtsbron:
1. de wet;
2. de jurisprudentie (de rechtspraak);
, 3. de gewoonte;
4. verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties
Niet al het geldende recht staat in de wet. Ook de rechter vormt rechtsregels omdat sommige
wetten ontoereikend of onduidelijk zijn. Als andere rechters deze nieuw geformuleerde regels
gebruiken is er spraken van jurisprudentie (rechtersrecht).
Gewoonte is een zelfstandige bron van het positieve recht. In veel sectoren
van het bedrijfsleven heersen tal van gewoonten die niet in de wet staan maar wel als bindende
rechtsregels worden beschouwd en nageleefd. Een rechter kan dit onder woorden brengen en
toepassen in het geschil.
Van toenemend belang voor het positieve recht zijn verdragen en
wetgevende besluiten van volkenrechtelijke organisaties waartoe Nederland behoort. Zij hebben in
ons recht dezelfde werking als gewone wetten.
3. Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit houdt in dat elk land vrij is zijn eigen wet- en regelgeving te bepalen. Naar binnen toe
bepalen soevereine staten zelf onafhankelijk hun overheidsmacht uit. Zij bezit ook zelf de
bevoegdheid tot wetgeving, bestuur en rechtspraak. Het nationale recht geldt alleen in eigen land
maar kan ook regels bevatten van internationale oorsprong als bv. het verdrag een van de
rechtsbronnen is. Relaties tussen landen worden beheerst door gevormde normen,
verdragen en het volkenrecht. Dit bestaat voornamelijk uit verdragen, besluiten van
volkenrechtelijke organisaties en regels van gewoonterecht. Volkenrecht is het deel van
internationaal recht dat rechtsregels bevat over het verkeer tussen staten onderling en het verkeer
tussen staten en volkenrechtelijke organisaties. Een verdrag is een schriftelijke, bindende regeling
tussen staten onderling of tussen staten en volkenrechtelijke organisaties. Er zijn ook verdragen met
rechtstreekse werking, deze hebben rechtsregels die rechtstreeks binnen de nationale rechtsorde
van een staat gelden. Bv. het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden (EVRM). Dit verdrag kwam tot stand onder hoede van de Raad van Europa.
Deze raad is na de oorlog opgericht en geldt tegenwoordig in bijna alle Europese staten. Het houdt in
dat elke individu eigen, onvervreemdbare rechten heeft die de staat moet respecteren:
grondrechten. Deze grondrechten hebben grote invloed op de rechtsorde van de aangesloten
lidstaten. In Nederland gelden deze grondrechten bijvoorbeeld
rechtstreeks door de Nederlandse rechtsorde. Dit komt doordat we in Nederland hebben gekozen
voor het monistische systeem: rechtsregels uit een verdrag kunnen deel uitmaken van het nationale
recht zonder dat eerst omzetting in nationaal recht nodig is. Dit is een keuze voor vrijwillige inperking
van onze soevereiniteit. Er zijn nog een ander type verdragen. Verdragen met een
eigen rechtsorde waarvan het Europese Verdrag een goed voorbeeld van is. De Europese Unie heeft
eigen organen die bevoegd zijn tot wetgeving, rechtspraak en bestuur. Ook heeft de EU een
rechtsorde die deel uitmaakt van de rechtsorde van elke lidstaat. Als er een regel is die botst met een
internationaal besluit dan geldt er de voorrangsregel: de regel van internationale herkomst gaat
voor. Het moet dan wel gaan om verdragsbepalingen die voor iedereen kunnen gelden, zoals de
grondrechten uit het EVRM.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ThomasVRW. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
