Financial accounting
Voor de algemene aanpak van opdrachten geldt het volgende:
1. Begin bij Burgerlijk wetboek 2 waarin de kapstok artikelen/besluiten zijn opgenomen
2. Ga daarna dieper middels de uitleg van de RJ-richtlijnen in het handboek
H3: Verslaggevingsprincipes van de boekhoudkundige waarde- en winstbepaling
Voor het bepalen van de boekhoudkundige winst en waarde, zijn er een aantal grondbeginselen
welke als een rode draad door de wetgeving lopen.
- Realisatieprincipe (opbrengsten) -> opbrengsten worden genomen als aan de verplichting is
voldaan
- Matchingprincipe (kosten) -> kosten worden toegerekend aan perioden waarin gebruik
plaatsvindt
- Continuïteitsprincipe -> er wordt vanuit gegaan dat een onderneming kan voortbestaan bij
waardering van de activa
- Voorzichtigheidsprincipe -> verwachte voordelen worden pas genomen als de onderneming
gepresteerd heeft, maar verwachte nadelen kunnen al vanaf het moment dat deze bekend zijn
worden opgenomen (voorzieningen)
- Bestendigheidsprincipe -> omdat de winst in een boekjaar het verschil is tussen EV begin - EV
eind, dienen dezelfde accounting grondslagen gebruikt te worden in ieder boekjaar om zuivere
vergelijking mogelijk te maken. (Tenzij gegronde reden voor aanpassing).
Gebruik maken van gelijke accounting policies over de jaren heen wordt volgtijdelijke
bestendigheid genoemd. Gelijktijdige bestendigheid is het consistent toepassen van de gekozen
policies op alle relevante posten van de jaarrekening.
De totale winst van een onderneming is het verschil tussen het begin- en eindvermogen, minus
rechtstreekse vermogensmutaties en kapitaalverscha ng/onttrekking. Doordat de levensloop van
een onderneming in boekjaren wordt opgedeeld, moet gebruik gemaakt worden van het
transactiestelsel, ofwel accrual accounting. Dit houdt in dat transitoriaposten op de balans
ontstaan om nog niet afgewikkelde transacties te weergeven.
Hierdoor ontstaat een dynamische (= ter ondersteuning van de juiste periodewinst) balans. Een
statische balans (= ter ondersteuning van het juiste vermogen) kan op speciale momenten
wenselijk zijn, bijvoorbeeld bij een overname. Dan wordt er gebruik gemaakt van onder andere
taxaties om waarderingen van activa te bepalen. Monisten zijn van mening dat een balans slechts
statisch of dynamisch kan zijn, Dualisten denken dat beide functies tegelijk vervuld kunnen
worden.
Voor het bepalen van het realisatiemoment van opbrengsten is het moment dat het economisch (!)
eigendom overgaat bepalend. Welk moment dit is hangt van van incoterms en contractuele
bepalingen. Bij diensten worden opbrengsten toegekend aan de perioden waarin zij plaatsvinden.
Bij overige baten is de vuistregel dat deze opgenomen mogen worden in het geval van “more
likely than not” (>50%). Uitzonderingen op het realisatieprincipe zijn onder andere:
- Langlopende werken -> omzet mag worden uitgesmeerd over loop van bouwtijd
- E ecten/valutaverschillen -> niet gerealiseerde koerswinsten en verliezen komen wel de P&L in
Het matchingprincipe wordt ook wel het causaliteitsbeginsel genoemd. Speci ek betekent het dat
kosten toegerekend dienen te worden aan de periode waarin ook de bijbehorende opbrengst
wordt gehaald. Het kent twee vormen
- Product matching -> aan producten toegerekend en via de voorraad geactiveerd
- Period matching -> aan perioden toegerekend en via de vaste activa geactiveerd
Een jaarrekening wordt in principe altijd tegen de going-concerngrondslag gewaardeerd. In een
zekere situatie van discontinuïteit zal overgegaan worden op liquidatiewaarde.
ff ffi fi
, Het voorzichtigheidsprincipe is een aanvulling op het matchingsprincipe van de kosten, en kan
hier soms mee botsen. De voorzichtigheid schrijft namelijk voor kosten te nemen indien deze
bekend zijn, waarbij soms voorbijgegaan wordt aan juiste toerekening. Het opent de deuren voor
winststuring waardoor in de praktijk eenzelfde maatstaf als bij het realisatieprincipe geldt (>50%).
Tot dit begrip behoren ook de gebeurtenissen na balansdatum, hiervan zijn twee soorten te
onderscheiden:
- Met nadere informatie over de positie per jaareinde
- Zonder nadere informatie over de positie per jaareinde
Vanzelfsprekend wordt enkel de eerste categorie in de jaarcijfers verwerkt en de tweede categorie
in de toelichting.
In het kader van volgtijdelijke bestendigheid kan het voorkomen dat accounting grondslagen
worden aangepast. Dit heet een stelselwijziging en kan prospectief (enkel nieuwe activa worden
zo gewaardeerd) of retrospectief (cijfers van voorgaande jaren worden ook aangepast) gebeuren.
Met betrekking tot volgtijdelijkheid, is alleen de tweede optie toegestaan. Het e ect dat ontstaat
bestaat uit twee delen
- Cumulatief e ect (alle voorgaande jaren) -> gaat rechtstreeks in een vaak (wettelijke) reserve
- Jaare ect (dit jaar) -> komt wel bij het resultaat
Daarnaast zijn er ook schattingswijzigingen (bijvoorbeeld levensduur van een materieel vast
actief), deze worden enkel prospectief verwerkt.
Bestendigheid wordt ook wel stelselmatigheid genoemd. Naast volgtijdelijk en gelijktijdig is er ook
materiële en formele bestendigheid
- Materieel -> inhoudelijke waarderingskeuzes voor posten zijn gelijk
- Formeel -> presentatie keuzes zijn gelijk
H4: Regelgevers en toezichthouders
Voor de jaarverslaggeving zijn twee soorten regelgeving van belang:
- Internationale regelgeving (IFRS, International Financial Reporting Standards) uitgegeven door
de IASB
- Landelijke regelgeving. In het geval van Nederland is dit Dutch GAAP (ofwel BW 2 titel 9 en de
RJ richtlijnen).
Vanaf middelgrote ondernemingen dient gebruik gemaakt te worden van Dutch GAAP of IFRS,
waarbij IFRS geconsolideerd verplicht is voor beursgenoteerde ondernemingen. De enkelvoudige
jaarrekening mag wel altijd NL GAAP zijn. Micro- of kleinbedrijf kunnen er ook voor kiezen een
jaarrekening op scale grondslag te presenteren. Ondanks dat aan IFRS gedaan wordt, moeten
ook NL GAAP regels in acht worden genomen. Dit is onder meer een belangrijk punt omdat IFRS
geen wettelijke reserves kent.
De Nederlandse wetgeving is gecentreerd rond artikel 2:362 BW, welke ook wel het kapstok
artikel wordt genoemd. Hierna volgen de wettelijke artikels die de principes noemen welke in H3
genoemd zijn. De doelstellingen van een jaarrekening zijn:
- Maatschappelijk aanvaardbare normen volgen -> wordt verder ingevuld door speci ekere
artikelen en de Raad voor de Jaarverslaggeving
- Oordeel kunnen laten vormen over vermogen en resultaat -> balans en winst- en
verliesrekening
- Inzicht in solvabiliteit en liquiditeit geven, voor zover een jaarrekening dat kan -> voor werkelijke
solvabiliteit is eigenlijk een balans op liquidatiewaarde nodig en liquiditeit kan sterk
seizoensafhankelijk zijn
Algemene bepalingen staan “hoger” dan bijzondere bepalingen. Dit is derogerende werking van
de wet. Het heeft ook tot gevolg dat van bijzondere bepalingen afgeweken mag worden indien
een algemene bepaling geschaad wordt.
De RJ bepaalt het verdere stramien met stellige uitspraken (streng) en aanbevelingen (minder
streng). Zij kunnen echter niet de wet beperken. De scale grondslagen zijn daarentegen
gebaseerd op “goed koopmansgebruik”. In beginsel is dat gelijk aan BW 2 titel 9, echter gaat bij
con icten belastingwetgeving voor.
fl ff ff fi fi ff fi
, H5: Regelgeving: materiële en formele aspecten
Jaarverslaggevingswetgeving geldt in principe enkel voor vennootschappen, coöperaties,
onderlinge waarborgmaatschappijen en bepaalde stichtingen en verenigingen. Daarnaast is het
van toepassing op vof’s/CVs indien alle vennoten buitenlandse rechtspersonen zijn. Het
jaarrapport bestaat uit drie onderdelen:
- Jaarrekening -> vormgeving wordt bepaald door Besluit Modellen Jaarrekening. Posten mogen
samengevoegd worden mits de materiele groepen van elkaar onderscheden kunnen worden.
Daarnaast moet voor iedere post de waarderingsgrondslag en vergelijkende cijfers vermeld
worden.
- Bestuursverslag -> hierin worden de voornaamste risico’s en onzekerheden genoemd,
waaronder in ieder geval het prijs-, liquiditeits-, rente- en kasstroomrisico. Daarnaast geldt er
een toekomstparagraaf en volgens de RJ ook een mission statement met bijbehorende
kerninformatie van de entiteit. Het bestuursverslag kan niet in strijd zijn met de jaarrekening en
dient in dezelfde taal geschreven te worden.
- Overige gegevens -> accountantsverklaring, statutaire regeling winstbestemming, lijst met
houders van prioriteitsaandelen of een ander statutair recht, aantal stemrechtloze aandelen en
nevenvestigingen
De omvang van een onderneming wordt bepaald aan de hand van balanstotaal, netto-omzet en
gemiddeld aantal werknemers (FTE). Indien een onderneming tot micro, klein of middelgroot
behoort, gelden er vrijstellingen t.a.v de inrichting en publicatie van het jaarrapport. Al deze
vrijstellingen worden benoemd in de artikelen: middelgroot art. 2:397 BW; klein art. 2:396 BW en
micro art. 2:395 BW. Er zijn geen vrijstellingen op het gebied van waarderingsgrondslagen anders
dan dat micro en klein hun jaarrapport op scale grondslagen mogen maken.
Deponering van de jaarrekening vindt plaats bij het handelsregister van de KvK en kan ook
elektronisch, waarbij ook de onderliggende datasets meegenomen kunnen worden. (SBR ->
Standard business reporting). De jaarrekening wordt opgemaakt door het bestuur en vastgesteld
tijdens de AvA, dit leidt echter niet tot kwijting van de verantwoordelijkheid van het bestuur voor
de jaarrekening. De termijnen mbt opmaken en vaststellen zijn als volgt:
- NV/BV -> 5 maanden opmaken met 5 maanden verlenging, binnen 2 maanden vaststellen
- Cooperatie/OWM/Vereniging -> 6 maanden opmaken met 4 maanden verlenging, binnen 1
maand vaststellen
- Stichting -> 6 maanden opmaken met 4 maanden verlenging, binnen 1 maand vaststellen
Gebeurtenissen na balansdatum kunnen onderscheiden worden in twee soorten:
- Wel extra informatie over situatie per balansdatum (voor opmaak sowieso verwerken, na
opmaak maar voor vaststellen verwerken indien materieel en na vaststellen toelichten via
mededeling)
- Geen extra informatie over situatie per balansdatum (toelichten indien signi cante invloed op
nanciële situatie onderneming)
Sancties mbt de jaarrekening zijn onder andere:
- Strafrechtelijk -> Wet op Economische Delicten of Wetboek van Strafrecht
- Civielrechtelijk -> Onbehoorlijk bestuur of hoofdelijke aansprakelijkheid
- Tuchtrechtelijk -> accountantskamer in Zwolle (waarschuwing, berisping, boete, doorhaling)
De accountantscontrole omvat het gehele jaarraport. De controleverklaring wordt afgegeven ten
behoeve van het maatschappelijk verkeer en kent de volgende verklaringen: goedkeurend;
goedkeurend met beperking; oordeelonthouding en afkeurend.
fi
fi fi