Samenvatting Methodiek van de Diagnostiek
College 1: introductie
Wat is (psycho)diagnostiek; veel informatie analyseren en koppelen aan theorie, een probleem
vast te stellen, behandeling richting te geven.
Handelingsgerichte diagnostiek is een veel gebruikte vorm van diagnostiek in ons land.
In de klinisch psychodiagnostiek wordt informatie verzameld over de cliënt en diens
omgeving gericht op de juiste aanpak van de problemen van de individu.
Wat is diagnostiek volgens de Bruyn, e.a. 2003, p15
Informatie verzamelen en informatie verwerken over cliënt en omgeving met het
oog op het ontwerpen van de meest adequate aanpak van de problemen die door
cliënt zelf of door diens omgeving zijn gesignaleerd
Zoek een beslissingsproces dat in dialoog met cliënt en diens omgeving wordt
uitgevoerd met als doel een antwoord te krijgen op de hulpvraag van de cliënt.
Wat wil de cliënt eigenlijk en is het diagnostisch proces wel het juiste middel?
Diagnostiek is gericht op informatie verzamelen vanuit een heldere vraagstelling,
en deze op expliciete en navolgbare wijze te verwerken tot een antwoord op de
hulpvraag van de cliënt te komen. Het moet voor de ander duidelijk waarom jij
iets vindt, je moet het kunnen verantwoorden.
Beslissingsprobleem; keuzeprobleem waarbij verschillende opties verschillende consequenties
kunnen hebben met betrekking tot het doel.
Besliskunde; een verzameling van modellen en procedures die aangeven hoe de beslisser in de
verschillende stappen van het beslissingsproces het best kan handelen met het oog op het te
bereiken doel. Toepassing van de normatieve beslissingstheorie.
HGD Handelingsgerichte diagnostiek (Pameijer & van Beukering, 2015, p27)
Hanteren ook brede omschrijving van diagnostiek
Handelingsgerichte diagnostiek; ‘een proces van gericht informatie verzamelen en analyseren
met als doel het nemen van een beslissing over de in te zetten aanpak of interventie'
Doel van de cursus Methodiek van de Diagnostiek;
Scholing in wetenschappelijk professioneel verantwoord uitvoeren van diagnostiek
o Expliciet, transparant, controleerbaar
o Gebruikmakend van valide theorieën en instrumenten
o Door kennis te maken en leren toepassen van systematische diagnostische
procedure, de diagnostische cyclus.
Figuur van het prescriptief model van de diagnostische cyclus, boek blz. 37.
,Aanmelding
KA = klachtanalyse; goed in kaart brengen de beleving van de cliënt en de hulpvraag
PA = probleemanalyse; objectiever opstelling, bekijken wat er daadwerkelijk aan de hand is.
Ernsttaxatie
VA = verklaringsanalyse; beschrijven van het beeld, probleem en welke factoren van invloed
zijn vormen van diagnose.
IA = indicatieanalyse; welke behandelingen kan ik zetten als deze factoren een rol spelen
Diagnostiek is complex proces.
Feilbaarheid 'ongewapend' oordeel;
o Gebruik heuristieken vertekening, valkuilen (Garb, 1998;
Witteman, Claes et al, 2017). Bekijk alle verschillende heuristieken.
Om deze valkuilen te voorkomen is om naar alternatieven te kijken
en niet alleen te kijken naar de eerste diagnose die in je op komt.
o Het ongewapende oordeel zorgt voor tekorten en vertekeningen in
beslissingssituaties
o In de besliskunde procedures ontwikkeld om rationeel
verantwoorde beslissingen te nemen
Reikwijdte diagnostische beslissingen
Aansluiten bij richtlijnen beroepsverenigingen NVO
Diagnostiek kan in de praktijk niet altijd voldoen aan alle eisen die worden gesteld aan
wetenschappelijk handelen. Diagnostiek is zowel toepassingsgebied van de
gedragswetenschap als onderdeel van hulpverlening.
Onderzoek naar de foutenbronnen in oordelen en beslissen;
- Onderzoek naar wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan
- Onderzoek naar vuistregels en heuristieken die mensen geneigd zijn te volgen. Deze
zijn in het dagelijks leven goed, maar in wetenschappelijke setting leiden deze tot
vertekeningen. Bijv. beschikbaarheidsheuristiek.
- Onderzoek naar de kwaliteit van professionele diagnostiek. Diagnostici blijken weinig
te leren van praktijkkennis, ze worden beïnvloed door vuistregels. Kwaliteit
vermindert.
Groot deel van het werk van diagnosticus bestaat uit het schatten, afwegen en herzien van
kansen. Uit onderzoek blijkt dat mensen over het algemeen hier slecht in zijn.
Je moet altijd zeggen tegen de ouders wat je waarop gaat doen in je diagnostisch proces. Als
je lid bent van NVO moet je ook werken volgens die richtlijnen. Dit is belangrijk als je maken
,krijgt met klachten. Je moet toestemming hebben van beide ouders als deze beide ouderlijke
macht heeft.
Je moet zelf leren nadenken en zelf leren keuzes te maken.
Wetenschappelijk verantwoorde diagnostiek
Maakt gebruik van wetenschappelijk empirische kennis
Diagnostiek is een hypothese toetsend proces; toetst veronderstellingen over de
werkelijkheid aan feiten. In de diagnostiek heb je vaak allerlei vermoedens, dit
zou er aan de hand kunnen zijn, maar je moet informatie gaan verzamelen of dit
daadwerkelijk ook zo is hypothese toetsend karakter
Transparantie gevolgde argumentatie en procedure
Cliëntbetrokkenheid
o Voordeel; als je de cliënt goed betrekt, is de cliënt meer geneigd om
goed mee te werken. Voor de behandeling levert dit veel op. Vanaf
begin af aan heb je meer transparantie want de cliënt weet precies
wat je aan het doen bent.
Normatieve diagnostiek; tak van de methodologie die zich bezighoudt met het funderen,
formuleren en onderzoeken van diagnostische regels en procedures.
Prescriptieve diagnostiek; internationaal bruikbare term voor wat in Nederlands ‘leer van de
diagnostiek’ is. Prescriptief wordt in DC opgevat in de methodologisch-heuristische zin.
Niet elke hulpvraag is een diagnostische hulpvraag. Niet elke hulpvraag leidt tot diagnostisch
handelen. Een diagnostische hulpvraag wordt uiteindelijk tot een vraagstelling geformuleerd,
dit doen de cliënt en hulpverlener samen. Diagnosticus vat de vraagstelling op als
onderzoeksvraag en bekijkt welk type (diagnostisch) onderzoek bij het type vraag hoort. Door
dit onderscheid te maken tussen hulpvraag en vraagstelling, kan er gecontroleerd worden in
welke mate het diagnostisch onderzoek aansluit bij de hulpvraag.
Hulpvraag (C) type diagnostische hulpvraag (D) type vraagstelling (C en D) type
onderzoek (D).
Diagnostische hulpvraag van cliënt is vaak complex. Vaak zijn het meerdere hulpvragen. Als
er sprake is van één hulpvraag, dan is er één type diagnostisch onderzoek. Bij meerdere
hulpvragen is er sprake van een combinatie van onderzoekstypen. Hierbij wordt er ook
gekeken naar een goede volgorde van onderzoek. Een optimaal antwoord op de ene hulpvraag
is vaak afhankelijk van de beantwoording van een andere hulpvraag.
Diagnostisch scenario; intrinsiek noodzakelijke volgorde van de verschillende
onderzoekstypen.
Verhelderend onderzoek is de vervolgstap na elk diagnostisch scenario. Als blijkt na
verhelderend onderzoek er geen vervolgonderzoek nodig is, is er sprake van een 0-scenario.
Als er wel verder onderzoek wordt gedaan en er sprake is van één overgang is er sprake van
een 1-scenario. Meest volledige geval is er sprake van 3-scenario, namelijk alle hulpvragen in
onderstaande tabel.
Taxonomie van hulpvragen, vraagstelling en onderzoekstypen.
Prototype diagnostische hulpvraag Type vraagstelling Type onderzoek Code
Hoe moet ik verwoorden wat ik t.o.v. Verheldering Verhelderend VHD
mij/dit kind ervaar?
, Wat is met mij/dit kind aan de hand? Onderkenning Onderkennend ODK
Waarom is dit met mij/dit kind aan de Verklaring Verklarend VKR
hand?
Hoe kan ik/dit kind het best geholpen Indicatie Indicerend IDC
worden?
Diagnose; term wordt in twee verschillende betekenissen gebruikt
- Als onderkenning van een stoornis
- Als verklaring voor het probleem of de stoornis
Bij verklarende diagnostiek is er sprake van gedragswetenschappelijke theorieën waaraan
hypothesen over het individuele geval ontleend kunnen worden. Verklarende diagnostiek is
het meest empirisch-wetenschappelijk onderdeel van de diagnostische besluitvorming.
Diagnostische cyclus
Aard van de problematiek vraagt meestal van het herhaald doorlopen van het volledige
scenario of van onderdelen daaruit. Een optimaal beslissingsproces is het cyclisch verloop. De
cyclus is prescriptief beschrijft de stappen en substappen die de diagnosticus moet
doorlopen.
In de diagnostische cyclus hangt de beslissing van de diagnosticus om door te gaan, stappen te
herhalen of terug te gaan af van de mate van zekerheid van de informatie die de betreffende
stap oplevert. Als alle stappen na de eerste uitvoering tot voldoende zekerheid leidt, kan de
cyclus eenmalig worden doorlopen. Het resultaat van iedere stap is als uitgangspunt voor de
daaropvolgende stap.
Diagnostische cyclus
Klachtanalyse; diagnosticus verzamelt de klachten van cliënt
o Klachten; weerspiegelen ervaringen en belevingen cliënt
o Uitkomst; ordening van klachten die door de cliënt onderschreven en herkend
worden en waarop diens hulpvragen betrekking hebben verhelderende
diagnose.
Probleemanalyse; diagnosticus legt verband tussen klachten en problemen, controleert
deze, groepeert en benoemt de problemen en taxeert hij de ernst ervan.
o Problemen; situaties of gedragingen van de cliënt waarover de diagnosticus
empirisch of theoretische gronden kan aannemen dat er sprake is van een voor
de cliënt ongunstige toestand.
o Uitkomst; benoeming probleem in terminologie die door het forum van
diagnostici onderschreven kan worden onderkennende diagnose
Verklaringsanalyse; diagnosticus genereert hypothesen, leidt hier empirisch toetsbare
voorspellingen uit af, formuleert en toets deze en stelt een integratief beeld op.
o Verklaringen; (empirisch) getoetste uitspraken over condities, die afzonderlijk
of in samenhang het probleem/problemen hebben doen ontstaan of in
standhouden.
o Uitkomst; samenhangend beeld waarin een of meerdere condities met een
bepaalde mate van waarschijnlijkheid als verklaring van het probleem gelden
verklarende diagnose.
Indicatieanalyse; diagnosticus formuleert in overleg met de cliënt een globaal
interventiedoel, inventariseert hij de in aanmerking komende typen interventies,