HC1 - Klinisch redeneren in het kader van complexiteit en chroniciteit
Wat is chroniciteit?
‘Een chronische aandoening is een aandoening waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledig herstel.
De aandoening kan gepaard gaan met pijn, geestelijk lijden, beperkingen in functioneren of andere klachten.’
• Het is een persisterend, multifactorieel gezondheidsprobleem → zowel lichamelijk, psychisch als
sociaal vlak.
Ziektelast (Burden of Disease)
De ziektelast kwantificeert zich in Disability Adjusted Life Years (DALY).
Deze kan uit 2 verschillende onderdelen bestaan:
1. Het aantal verloren levensjaren
2. Het aantal jaren geleefd met het gezondheidsprobleem, gewogen voor de ernst hiervan
(ziektejaarequivalenten).
• Bij patiënten met nieuwvormingen (denk aan tumoren) wordt de ziektelast enorm uitgedrukt in het
aantal verloren levensjaren, maar bij patiënten met psychische klachten is dit voornamelijk in het aantal
jaren geleefd (relatief weinig mensen overlijden hieraan).
,Wat is complexiteit?
Complexiteit kan vanuit verschillende benaderingen beschreven worden:
1. Vanuit biomedisch perspectief.
2. Vanuit biopsychosociaal perspectief i.r.t. de cliënt.
3. Vanuit biopsychosociaal perspectief i.r.t. de omgeving.
4. Door de hulpvraag.
5. Eigen persoonlijkheid van de therapeut.
Wat is complexiteit? - biomedisch perspectief
Op het gebied van biomedisch perspectief kan complexiteit met de volgende redeneringen worden uitgelegd:
• Multimorbiditeit → een cliënt heeft bv meerdere aandoeningen.
• Cliënt met een (chronische) aandoening, die invloed heeft op meerdere (orgaan)systemen.
• Cliënt met medicatie voor (chronische) aandoening, die invloed heeft op meerdere (orgaan)systemen.
• Cliënt zonder aanwijsbare medische diagnose waarbij verschillende (orgaan)systemen beïnvloed zijn.
Wat is complexiteit? - biopsychosociaal i.r.t. cliënt
‘De interactie tussen sociaal, psychologisch en biologisch perspectief i.r.t. de kwaliteit van leven.’
Complexiteit volgens WPN
,Wat is complexiteit? - biopsychosociaal i.r.t. omgeving
Het kan zijn dat de cliënt tevreden is, maar dat de omgeving dit niet is!
• Hulp- en zorgvraag vanuit de directe familie → als bv iemand niet meer in staat is om zaken te
beoordelen op ‘goed of fout’.
• Stabiliteit vanuit de directe omgeving → bv financieel, gezondheidsvaardigheden, vermogen van de
omgeving om de juiste zorg te vragen etc.
• Zorgnetwerk → welke disciplines zijn betrokken bij dit netwerk? Is dat efficiënt? Heb jij daar nog een
rol in?
Wat is complexiteit? - hulpvraag
Denk bv aan een heldere en duidelijke hulpvraag, wat zijn je wensen & verwachtingen?
• Iemand heeft een dwarslaesie en wil graag weer lopen → qua biomedisch perspectief onmogelijk, maar
technologie kan dit wel mogelijk maken!
Wat is complexiteit? - persoonlijkheid therapeut
In het KNGF staat het volgende citaat:
‘Een fysiotherapeut is zich ervan bewust dat persoonlijke ideeën, intuïties en gevoelens, bewust danwel
onbewust, een rol spelen bij de afweging van wat goed is om te doen.’
Klinisch redeneren
‘De integratie van redeneren over de hulpvraag van de cliënt en het nemen van beslissingen i.r.t. de hulpvraag.’
Verhouding burger → zorgprofessional
De onderstaande afbeelding laat de 5 kernwaarden zien:
, HC3 – Wat ben ik moe
Vermoeidheid
‘Het besef van een verminderde capaciteit voor lichamelijke en/of mentale arbeid, veroorzaakt door een
evenwichtsverstoring in de aanwezigheid, het gebruik, en/of herstel van energie die nodig is om activiteiten uit te
voeren.’
• Het ICF heeft verschillende codes voor vermoeidheid, van de gevoeligheid voor vermoeidheid op ieder
niveau van inspanning tot O2-transport van metabolieten door het bloed.
Vermoeidheid - fatigue and fatiguability
Enoka & Duchateau EN Kluger hebben het volgende model ontwikkeld:
• Fatigue → een subjectieve gewaarwording van vermoeidheid, dus het gevoel.
• Fatiguability → een objectief meetbare vermoeidheid, dus een verminderd prestatievermogen.
Fatigue (=gevoel van vermoeidheid)
Bij fatigue worden verschillende namen gehanteerd:
1. Emotioneel/psychosociaal → de stemming & motivatie o.b.v. ervaren vermoeidheid (depressie,
chronisch vermoeidheidssyndroom). Dit wordt gedaan door de frontale kwab.
2. Homeostatisch → een centrale regulatie o.b.v. energetisch/inflammatoir/neurale feedback (sickness
behavior). Dit wordt gedaan door de hypothalamus.
Fatiguability (=verminderd prestatievermogen)
Bij fatiguability worden verschillende oorzaken gehanteerd:
1. Centrale factoren → dit heeft voornamelijk te maken met de prikkelbaarheid van motorneurons (MS,
CVA, Parkinson, Dementie). Dit wordt gedaan door de corticale en subcorticale netwerken.
2. Perifere factoren → een verminderde spierkracht door veelvuldige contractie (Guillain Barré
syndroom, glycogeen opslag ziekten). Dit wordt veroorzaakt door de spieren, zenuwen & glycogeen
opslag.
Gezond versus pathologie = ochtend
• Rode vlak → een soort basis reserve.
Gedurende de dag neemt het groene vlak af (zowel bij een gezonde als minder gezond persoon!)
, Fatigue/fatigability bij longziekten
Bij longziekten horen de volgende kenmerken/eigenschappen m.b.t. fatigue/fatigability:
• Fatigue → denk aan depressieve gevoelens, slecht slapen & angst.
• Fatigability → denk aan extra inspanning van hulpinademingsspieren, slechte voedingstoestand,
vervroegde activatie van anaeroob metabolisme gedurende inspanning.
Definitie chronisch vermoeidheidssyndroom (Fukuda)
Het chronisch vermoeidheidssyndroom heeft de volgende definitie:
1. Onverklaarbaar → patiënten zijn het hier niet mee eens!
2. Continu aanwezig of herhaaldelijk terugkerend
3. Nieuw of een duidelijk begin
4. Niet het resultaat van voortdurende belasting
5. Niet duidelijk minder wordt door rust
6. Aanzienlijke afname van het vroegere activiteitenniveau o.g.v. werk, studie, sociale activiteiten etc.
Een patiënt heeft het chronisch vermoeidheidssyndroom als die voldoet aan ten minste vier van de volgende
symptomen in een tijdsbestek van 6 maanden of meer:
1. Verminderd kortetermijngeheugen / concentratievermogen
2. Keelpijn
3. Gevoelige cervicale of axillaire lymfeklieren
4. Spierpijn
5. Pijn in verschillende gewrichten zonder zwelling of roodheid
6. Hoofdpijn (nieuw)
7. ‘Slechte’ slaap → waar de pt niet van uitrust.
8. Malaisegevoel na inspanning → langer dan 24 uur aanhoudend.
Oorzaken vermoeidheid bij kanker
Bij kanker kennen we de volgende 5 oorzaken:
1. Tumor gerelateerde oorzaken → denk aan de aard van de tumor, het stadium van de ziekte, ontsteking.
2. Comorbiditeit → denk aan hypothyreoïdie, DM, COPD.
3. Psychosociale factoren → denk aan angst, depressie, slaapstoornissen, alcoholmisbruik.
4. Iatrogene factoren → denk aan chemotherapie, immunotherapie, radiotherapie, medicatie.
5. Lichamelijke symptomen → denk aan pijn & kortademigheid.
Energiemanagement - de 3 P’s
Energiemanagement voldoet aan de volgende 3 P’s:
1. Planning → hoe gaat je dag eruitzien?
2. Prioritizing → welke afspraken/activiteiten zijn het belangrijkst?
3. Pacing → met welk tempo voer je de afspraken/activiteiten uit?
Uiteindelijk is de patiënt de sleutel tot het managen van vermoeidheid!
