Samenvatting van de eerste drie weken van Geschiedenis van de Filosofie 1. Het bevat aantekeningen tijdens werkgroepen, hoorcolleges en van het handboek, allemaal gebundeld tot een overzichtelijke samenvatting.
Week 1 – Het begin van de Filosofie en Heraclitus
Heraclitus
Heraclitus begint de inleiding met een statement: hij valt hierdoor met de deur in huis en
vestigt de aandacht op hem. Daarnaast geeft hij toelichting over wat hij gaat vertellen.
Logos = onveranderlijk geldige uitleg
Uitleg is wel passend in de zin dat hij het volk uitleg geeft en hij het echt weet in tegenstelling
tot de anderen. Je zou hiervoor ook een ander woord kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld een
theorie maar zwak punt is dat het dan ook kan worden opgevat als dat hij een theorie heeft
maar niet per se dat de waarheid is, dat er dan ook andere theorieën bestaan.
Fragment 1/7: mensen hebben in hun eigen wijsheid geen oog voor het universeel geldende.
Mensen verzetten zich wanneer ze worden voorgelicht.
VB: als je mensen uitlegt over racisme worden ze geïrriteerd omdat ze zich aangesproken
voelen.
Heraclitus gebruikt voor het eerst het woord filosofie. Filosofie is ‘naar kennis of wijsheid
strevend’.
‘Wij moeten niet handelen en spreken als kinderen van onze ouders’
Hij doet een oproep om zelf na te denken. Hij denkt namelijk dat de werkelijkheid wel te
achterhalen valt maar dat hier intellectuele moed en volharding voor nodig is. Mensen
moeten kritisch nadenken en bij zichzelf te rade gaan.
Heraclitus heeft kritiek op grote namen: hij stelt dat er geen verschil is tussen grote namen
en grote massa. Er is een gebrek aan nieuwsgierigheid en kritische reflectie.
Ook levert Heraclitus kritiek op gangbare religieuze voorstellingen en gebruiken.
Het is uniek dat hij kritiek levert op het gebed.
Heraclitus stelt dat de kosmos gevormd wordt door de oerstof vuur: dit is meer een proces
dan een stof. Hij denkt namelijk dat de kosmos voortdurend in beweging is.
Heraclitus stelt dat de werkelijkheid wordt gekenmerkt en vormgegeven door strijd, oppositie,
conflict. Dit is universeel geldig en deze strijd is onontbeerlijk en rechtvaaardig.
Het is een ‘eenheid van de tegendelen’. Dus er is strijd maar tegelijkertijd is er overal en
tussen alles strijd dus levert dit weer eenheid op. De hele kosmos is volgens Heraclitus een
functionerend geheel door die strijd der tegendelen.
Deze strijd is in orde – ook bij mensen – en hiermee trekt Heraclitus in tegenstelling tot
natuurfilosofen ethische conclusies uit deze fysische principes. Hij verdedigt met deze
stelling de aristocratie – waarin bepaalde groepen mensen boven andere staan.
Xenophanes
o Wolkenleer: oorspronkelijk is alles uit water en aarde voortgekomen, bestaat hieruit
en zal er weer naar terugkeren.
o Kritiek op Griekse Goden: gedragen zich net zo slecht als mensen
o Nieuw godsbegrip: één God is onder goden en mensen de grootste
o God is een soort rationele kracht die de hele kosmos aanstuurt
Parmenides
Parmenides probeert als eerste puur o.b.v. denken erachter te komen ‘wat is’. Hij is de
eerste rationalist en de eerste die bezig is met ontologie = zijnsleer. Kerngedachte:
- Wat is, is en kan je niet zeggen dat niet is
- Wat is, is niet en is noodzakelijk niet
, Je kunt niet denken aan ‘niets’ want als je daar aan denkt denk je toch aan iets. Je kunt
enkel zeggen dat ‘het zijnde is’. Je kan niet zeggen ‘het zijnde is hier’ want dan veronderstel
je dat het zijnde niet daar is… maar dat kan niet want het zijnde kan niet niet zijn. Denken en
zijn is hetzelfde; iets waaraan gedacht kan worden moet iets zijn dat is. Als je stelt ‘iets is
hier’ dan impliceert dat dat iets niet daar is. Dan zeg je dat iets wat is, tegelijkertijd niet is. De
waarneembare wereld is dus gescheiden van het denken; bepaalde dingen kun je wel
waarnemen, zoals dingen die ontstaan en vergaan, maar je kan ze niet denken.
Er komt een scheiding tussen de wereld van het denken & de wereld van de fenomenen.
Dit is echt technische stof en abstract maar idee is dat je niets kan zeggen over het zijnde
behalve dat het is.
Hylozoïsme: datgene waar alles van gemaakt is/waaruit alles is voortgekomen is een levend
iets. Parmenides gaat hier tegen in.
Zeno
Zeno was een leerling van Parmenides. Hij probeert m.b.v. paradoxen te laten zien dat wat
Parmenides zegt waar is en brengt hiermee een scheiding aan tussen de wereld die we zien
en die we begrijpen
Voorbeeld:
Beweging lijkt simpelweg te gebeuren maar we kunnen het niet begrijpen want het is of een
continue beweging maar dan kan dat voor altijd worden gedeeld dus hoeft iemand niet op
bestemming aan te komen of het is een serie van hapjes bewegingen maar ook dan hoeft hij
niet op bestemming aan te komen
Atomisten
Atomisten bouwen voort op Parmenides maar stellen dat zijnden atomen zijn. Er zijn
meerdere atomen/zijnden, die op zichzelf onvergankelijk en onveranderlijk zijn. De atomen
hebben allemaal dezelfde kwalitatieve eigenschappen, behalve hun vorm en grootte.
Beweging is de natuurlijke toestand van de atomen. De atomen zelf ontstaan en vergaan
niet, maar de combinaties van de atomen; het karakter van de dingen wordt bepaald door
combinatie, vorm, positie en volgorde van de atomen. Verandering die we in de wereld
waarnemen zijn de zijnden die zich tijdelijk met elkaar verbinden tot grotere gehelen en zich
weer ontbinden. Zo komt er weer een einde aan de scheiding tussen de fenomenen
enerzijds en de zijnden anderzijds want wat wij ervaren en zien is in wezen ook het zijnden
alleen in combinaties.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evieh2002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,19. Je zit daarna nergens aan vast.
