In dit document vind je alles wat je nodig hebt om de tussentoets voor te bereiden. Natuurlijk kun je deze stof ook gebruiken voor de eindtoets. De artikelen die je dient te gebruiken voor het tentamen zijn gemarkeerd.
Veel succes!
Week 1 uitwerking
De beginselen van de democratische rechtsstaat vormen de basis voor de organisatie en
werking van de Nederlandse staat.
Rechtsstaat
Een rechtsstaat streeft naar vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid:
- De macht en het optreden van de overheid wordt begrensd door rechtsregels
- De inwoners hebben fundamentele grondrechten die de overheid moet respecteren
- De burgers en de overheid moeten zich houden aan het recht
Positief aspect
Negatief aspect
Legaliteitsbeginsel
1. Het overheidsoptreden moet een wettelijke grondslag hebben, vooral als het
optreden de vrijheid van burgers beperkt.
2. Het overheidsoptreden moet worden uitgeoefend binnen de grenzen van het recht.
Doel legaliteitsbeginsel
1. Waarborgen van het idee van de klassieke liberale rechtsstaat
2. Waarborgen van rechtszekerheid
3. Waarborgen van rechtsgelijkheid
4. Waarborgen van democratie = positief aspect
5. Waarborgen van rechtsstatelijkheid = negatief aspect
6. Bestrijden van willekeur
Volksvertegenwoordiging
Koning & Parlement
Wettelijke grondslag ministers Eerste Kamer & Tweede Kamer
a. Grondwet
b. Wet in formele zin: gemaakt door regering en Staten-Generaal gezamenlijk. Art. 81 Gw
Eisen van een wet
1. Inhoud
1. De inhoud moet rechtszekerheid nastreven
2. Een wet moet kenbaar zijn, dus moet gepubliceerd zijn in het Staatsblad
2. Oorsprong
1. Een wet moet afkomstig zijn van een wetgevend orgaan
2. Wetgevend orgaan moet vertegenwoordigd zijn door actief en passief kiesrecht
Vrijheid is de hoofdregel en is onbegrensd.
Beperking is de uitzondering en is begrensd moet nauwkeurig zijn vastgesteld in de wet.
Als de overheid wil gaan
beperken, moet dit in de
grondwet of wet in formele
zin staan
,Legitimiteit van de Staten-Generaal
De Staten-Generaal en de regering maken gezamenlijk de wet in formele zin en grondwet.
Burgers kiezen direct de Tweede Kamer via verkiezingen.
Burgers kiezen indirect de Eerste Kamer via Provinciale Staten.
Zo hebben wij als burgers inspraak in het optreden van de overheid.
Ontwikkeling legaliteitsbeginsel
1814-1815
Nederland krijgt een grondwet, maar de koning had veel macht De minister moet verantwoording afleggen
aan de rechter
1840
Nederland krijgt strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid De koning tekent de wetten, maar de
Nederland krijgt contraseign verantwoordelijke minister zet een tweede
handtekening
1848 De minister moet verantwoording afleggen
Nederland krijgt politieke ministeriële verantwoordelijkheid aan de Staten-Generaal
Nederland krijgt rechtstreekse verkiezingen
1868
Nederland krijgt vertrouwensregel
1879
Meerenbergarrest: als AMvB straffen bevat, moet dit geregeld zijn in een wet in formele zin
1887
Art. 89 Gw
Rechtsregel van Meerenbergarrest wordt gecodificeerd
1973
Fluorideringarrest: voor ingrijpend handelen van overheid is een wettelijke grondslag vereist
Grondrechten
1. Burger heeft fundamentele rechten en vrijheden die overheid moet respecteren.
2. Burger heeft fundamentele rechten en vrijheden die overheid actief moet realiseren.
Klassieke grondrechten Artt. 1-17 Gw
Grondrechten die de overheid moet respecteren
Sociale grondrechten Artt. 18-23 Gw
Grondrechten die de overheid actief moet realiseren
, Machtenscheiding
De belangrijkste overheidsfuncties worden verdeeld over de wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht.
Doel machtenscheiding
1. Vermijden van machtsmisbruik van de overheid
2. Waarborgen van vrijheid van burgers
Wetgevende macht
= parlement
1. Maakt algemene regels
2. Controleert de uitvoerende macht
Uitvoerende macht
= regering
1. Voert algemene regels uit
2. Is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur
Rechterlijke macht
= rechter
1. Controleert de uitvoerende macht
2. Besluit over conflicten tussen burgers of tussen burgers en de overheid
Machten werken samen, maar de 3 machten liggen nooit bij dezelfde persoon of ambt.
Machtenscheiding kan strikt, maar ook minder strikt zijn.
Checks and balances Machtsevenwicht
Er is sprake van samenwerking en controle tussen de 3 machten
Voorbeelden:
- De regering en het parlement kunnen gezamenlijk een wet in formele zin maken
- Het parlement kan ervoor zorgen dat de regering moet aftreden
- De regering kan ervoor zorgen dat het parlement ontbonden wordt
- De rechter kan de wetgevende en uitvoerende macht terugfluiten
Toetsingsverbod Art. 120 Gw
De rechter mag wetten in formele zin en verdragen niet toetsen aan de grondwet.
Dit is zo omdat deze taak niet bij de rechterlijke macht ligt, maar bij de wetgevende macht.
De wetgevende macht moet namelijk zorgen dat wetten en verdragen in overeenstemming
zijn met de grondwet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gbf. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,00. Je zit daarna nergens aan vast.
