College aantekeningen
Rechtsfilosofie Hoorcollege aantekeningen
- Vak
- Rechtsfilosofie
- Instelling
- Universiteit Leiden (UL)
Rechtsfilosofie hoorcollege aantekeningen
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
1 beoordeling
Door: renskecaminada • 3 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Rechtsfilosofie – Hoorcollege – week 1Niet kijken naar wat rechtens is, maar naar wat het recht is. Waartoe dient het recht, wat is de functie, wat is het doel? Hoe
kun je zo’n vraag op een goede manier bestuderen? Wat gebeurd er in de maatschappij als het hele rechtsapparaat weg is?
Chaos, plundering, moord. Dit gebeurd wel eens als er een orkaan is geweest. Overheidsgezag valt dan weg, er wordt
onmiddellijk geplunderd. Ook door de politie. Functie van het rechts is dit soort chaos tegen te gaan. Handhaven van de
maatschappelijke orde. Is dat de enige functie van het recht? Sovjet-Unie van Stalin, orde handhaven met harde hand, maar
er was orde. Als het orde handhaven een teken is dat er sprake is van recht, dan moet je de Sovjet-Unie een rechtsstaat
noemen. Er was recht. Geen goed idee. Derde rijk is een onrechtsstaat. Wel orde gehandhaafd, maar geen sprake van recht.
Handhaven van de orde is wel een aspect van het recht, maar niet hele verhaal. Als dat iets er niet bij komt dan spreken we
niet over recht en rechtsstaat. Wat is dat iets dan wat er bij moet komen voordat we over recht spreken? Dat is de
rechtvaardigheid. De regels vormen een stelsel van recht als ze georiënteerd zijn op de rechtvaardigheid, ze moeten
rechtvaardigheid bewerkstelligen/ realiseren.
Wat is rechtvaardigheid? Relatief, cultuur bepaald, iedereen heeft daar toch andere ideeën over? Toch moet je er over
nadenken. Notie van rechtvaardigheid zit in ons. Fraude, bedrog is onrechtvaardig. Diefstal en iemand doden is het zelfde
verhaal. Partijdigheid is een vorm van onrechtvaardigheid. We hebben allemaal ongeveer dezelfde conceptie van
bijvoorbeeld partijdigheid.
Wie het over rechtvaardigheid heeft moet het ook over de staat hebben, over de mens (goed/slecht).
Hoe ga je dat aanpakken? Concentreren op twee auteurs: Plato (400 v.Chr.) en Hobbes (1700).
Vroeger dacht men niet in de term van mensenrechten, maar plichten. De één z’n recht is de ander z’n plicht. Je komt bij
hetzelfde uit. Op het gebied van het recht zie je geen vooruitgang, ook niet op het gebied van de filosofie.
Plato – traditionele visie van recht en rechtvaardigheid. Opvatting die alle mensen vroeger hadden over rechtvaardigheid
Hobbes – moderne visie. Alle opvatting die tegenwoordig bijna alle mensen hebben over rechtvaardigheid. Vanaf ongeveer
1950/1960, daar begint de moderniteit. Men gaat massaal over op andere ideeën.
Verhouding tussen het Westen en de rest? Vanuit dit perspectief bekeken, de rest van de wereld vaak een traditionele
opvatting (Plato) van recht en rechtvaardigheid. Botst met de moderne visie (Hobbes) van het Westen. Welke is de juiste
opvatting? Dat is de vraag waar je zelf over na moet denken.
Plato
430-350 v.Chr. leefde in Athene Plato. Maar: Plato lezen als iemand die ons hier wat te vertellen heeft als tijdgenoot.
Irrelevant dat hij lang geleden leefde. De boeken van Plato zijn in de vorm geschreven van een dialoog. Gespreken tussen
meerdere personen. In die gesprekken komt Plato niet voor. Figuur Socrates komt voor, leermeester van Plato. Speelt in de
meeste dialogen een hoofdrol. We gaan er van uit dat wat Socrates zegt, dat dit de opvatting ook van Plato is. ‘Stem van
Plato’. Uit al die dialogen lezen we er één: politea (res publica), ‘de republiek’ of ‘het bestel’. De ondertitel betekend ‘over
de rechtvaardigheid’. Boek is 2500 jaar geleden geschreven. Bijzonder, want het is een boek van de mens.
Het boek is ingedeeld in tien hoofdstukken, deze noemen we boeken. Daarvan moeten we boek 1 t/m 9 lezen. Boek 1
wordt in dit college grotendeels overgeslagen. Hoofdzaken worden geschetst. College: boek 2 t/m 9. In de Renaissance is
er iemand die bekend staat als ‘Stephanus’. Hij heeft alle dialogen van Plato uitgegeven. In de kantlijn heeft hij nummers
gezet [365a enz. = Stephanus notatie]. Randnummers zijn overgenomen. Handig, omdat er verschillende uitgaves zijn.
Boek 1 is een soort proloog, introductie. Nogal chaotisch, onderwerp lijkt te veranderen, moeilijk om daar grip op te
krijgen. In het eerste boek wordt de vraag die ‘hen’ (de sprekers) voor de rest van het boek zal bezighouden gesteld:
Wat is beter (waar wordt je gelukkiger van), als een rechtschapen eerlijk goed mens door het leven gaan of als een
onrechtschapen onrechtvaardig slecht mens door het leven gaan? Niet in de morele vorm van het woord maar in de
utilistische zin van het woord (waar wordt je gelukkiger van?).
Wat moet je doen met het oog op je levensgeluk, niet met het oog op de moraal. Rechtvaardig zijn of niet. Het antwoord
die vraag vereist een antwoord op twee vragen: wat is rechtvaardig zijn en wat is onrechtvaardig zijn?
In boek 1 komen allerlei mensen aan het woord. Socrates vertegenwoordigd een standpunt dat het het beste is om
rechtvaardig te zijn. Van al die mensen die aan het woord komen in boek 1 blijven er drie over die het woord voeren in de
rest van het boek: Socrates, Adimantus en Glanco. Socrates is 40-50 jaar, Adimantus en Glanco zijn 20-25 jaar.
Verhouding leerling – docent. In het begin van boek 2 neemt Glanco het woord: luister eens jouw argumenten waarom het
beter zou zijn als je als rechtvaardig mens door het leven te gaan die hebben ons nog niet overtuigd, we willen overtuigd
worden. we hopen dat je gelijk hebt dat het het beste is voor de mens om een goed rechtvaardig mens te zijn, zijn daar nog
niet van overtuigd. Komt doordat de meeste mensen om ons heen een heel ander, tegenovergesteld verhaal vertellen. Ze
zeggen dat je beter af bent, je gelukkiger wordt, als je het met de trouw niet zo nauw neemt. Ze willen principiële
argumenten waarom het beter is, waarom je er gelukkig van wordt om rechtvaardig te handelen. Waarom dat in ons eigen
belang is om rechtvaardig te handelen. Daarom ga ik Glanco advocaat van de duivel spelen, argumenten naar voren
brengen waarom het beter is, waarom je er gelukkiger van wordt, niet rechtvaardig te zijn. Als jij die kunt weerleggen dan
zijn we overtuigd. Je moet argumenten vinden die de sterkst mogelijke argumenten van je tegenstander weerleggen.
Glanco twijfelt, hij is geneigd om het te geloven wat anderen zeggen maar hij wil dat niet.
Argumenten waarom het beter is niet rechtvaardig te zijn:
- Menselijke natuur; Als wij onrecht begaan levert dat ons een zeker nut op/ voordeel (psychisch +, pleasure). Als wij
onrecht lijden van anderen levert dat een – op (pain). De pijn die we voelen als we onrecht lijden is veel groter dan de
pleasure die we voelen als we onrecht doen zegt Glanco. Klopt dat? Stel nu dat we zouden zeggen, we creëren een
samenleving waarin geen regels zijn (= natuurtoestand), dat betekend dat iedereen onrecht doet en onrecht lijdt. Wat is dan
, per saldo je nut? Samenleving waarin je wilt wonen? Prettig? Nee. Iedere keer dat jou onrecht gedaan wordt en je voelt
een hevige pijn en elke keer als je onrecht doet een mindere pleasure voelt dan is dat geen gunstige situatie. Van alle
kanten wordt je dan onrecht aangedaan. Je kunt beter iets met elkaar afspreken, uit toestand. Regels bedenken. Wat voor
regel? Ik doe jou geen onrecht als jij mij geen onrecht doet. Later bij Hobbes heet dat het sociaal contract. Vinden we al bij
Plato. Nadeel. Dat je geen onrecht meer kunt doen. Die kleinere pleasure ben je kwijt. Voordeel. Die grotere pain ben je
ook kwijt. Glanco: in het eigen belang van de mens om een sociaal contract te sluiten.
Opnieuw naar kijken: we doen dat met z’n allen omdat we zo in elkaar zitten. We vinden het vervelender om onrecht te
lijden als dan dat we zelf iemand onrecht aandoen. De enige reden dat we tot het sociaal contract komen is dat we bang
zijn voor de consequenties, gevolgen van het onrecht dat we plegen. Als er geen gevolgen zijn, omdat we te sterk zijn, dan
pleeg je onrecht. Met andere woorden zegt Glanco, onze eerste voorkeur is onrecht plegen. Omdat we niet sterk genoeg
zijn gaan we naar onze tweede voorkeur om dan maar geen onrecht te plegen. Is het zo of is het niet zo? Glanco, misschien
kan ik dit met een voorbeeld toelichten. Abstracte argumentatie. Ring van een voorvader van Gyges.
Variant daarop: Harry Potter. Daarin komt geen ring voor, maar de onzichtbaarheidsmantel. Als je onzichtbaar bent kun je
doen wat je wilt zonder de gevolgen te ondervinden. Je hebt een onzichtbaarheidsmantel, wat ga je daarmee doen? Je wilt
iets hebben wat boven je budget gaat, wat doe je? In het begin denk je van ja maar dat kan ik niet maken. Van het één komt
het ander, er zijn immers geen consequenties aan verbonden. Glanco: ik denk dat iedereen, elk mens als hij een
onzichtbaarheidsmantel zou hebben onrecht zou doen. Denk na over jezelf. Wat zou jij doen?
Eerste argument: De mens prefereert onrecht doen, hij doet het niet, omdat hij bang is voor de consequenties. Dan
maar rechtvaardig zijn en aan de regels houden. Levert het hem meer geluk op, hij doet het niet omdat hij niet
sterk genoeg is, moet bang zijn voor de gevolgen. Eigenlijk wil hij wat anders.
- Als we willen weten wat je gelukkiger maakt, rechtvaardig zijn of onrechtvaardig zijn kunnen we kijken naar twee
voorbeelden ervan. Volledige rechtvaardige mens en volledige onrechtvaardige mens. Kijken hoe gelukkig ze zijn. Hoe
doen we dat? Twee mensen moeten we goed beschrijven anders kun je nog niet kiezen.
Volledig rechtvaardige mens: iemand die zich altijd keurig netjes gedraagt. Geeft 100 euro terug aan de caissière. Diegene
kan dat doen uit bijvoorbeeld zorg voor zijn reputatie, angst voor de gevolgen. Hij is bang dat hij in de gevangenis terecht
zal komen of mensen hem niet meer zullen vertrouwen. Reputatie wegnemen anders kunnen we hem niet onderzoeken. Hij
is rechtvaardigheid maar hij heeft de schijn tegen, mensen denken dat hij onrechtvaardig is. Voorbeeld: Hoe weet je dat
iemand werkelijk in God geloofd? Niet alleen vanwege de consequenties. Dan moet je alle positieve consequenties van
hem afnemen. Zorgen dat hij ziek wordt, dat er niets overblijft. Als je dan nog steeds zegt dat je gelooft, dan is het eer
waardig gelovige.
Gebeurt hier ook, alle angst voor de consequenties haal je weg door te zeggen hij heeft de schijn tegen, iedereen denkt dat
hij onrechtvaardig is. Blijft hij dan nog rechtvaardig?
Onrechtvaardige mens: hij is onrechtvaardig. Kan alleen echt onrechtvaardig zijn als hij de schijn heeft van
rechtvaardigheid. Hij zal er altijd voor zorgen dat iedereen van hem denkt dat hij rechtvaardig is. Een rechtvaardig mens
zegt de schijn boeit me niet, ik blijf rechtvaardig.
Wie is het gelukkigst? ‘Rechtvaardigt persoon zal worden gevangengezet en na allerlei martelingen zal hij worden
gekruisigd’. De onrechtvaardige? Krijgt allerlei hoge functies, mensen vertrouwen hem en vinden hem aardig en
betrouwbaar. Met andere woorden: de onrechtvaardige persoon zou gelukkiger worden in het leven. Hoogste wijsheid is
dan ook zorg dat mensen denken dat je rechtvaardig bent, maar wees het niet. Het gaat erom in het leven rechtvaardig te
lijken maar het niet te zijn. Wat vind je er zelf van? Als je tegen een andere auto aanrijdt, wat doe je dan? Wat doe je als je
teveel geld terugkrijgt? Als niemand het ziet en er geen consequenties zijn.
Tweede argument: Je wordt gelukkig als je rechtvaardig lijkt, maar het niet bent.
Adimantus: dit willen we weerlegt zien worden door jou Socrates. Wil nog wel wat toevoegen. Veel mensen denken dat je
de schijn moet ophouden van rechtvaardigheid, maar dat je het niet moet zijn. Als je dat doet dan gaat het je goed. Daar
staat andere mensen tegenover, ouderwetse mensen die in de goden geloven, die zeggen je kunt andere mensen wel voor
de gek houden maar niet god. Uiteindelijk wordt je toch gestraft. Mensen die netjes zijn en zich goed gedragen met het
argument dat God alles zien, zijn dat mensen die werkelijk in het diepst van hun ziel rechtvaardig zijn of willen zijn. Die
zijn bang voor de gevolgen. Dus nee. Zouden die mensen ook rechtvaardig zijn als god niet bestond of niet alles zag. Dan
zullen ze niet meer rechtvaardig zijn. Wat wij van jou willen weten Socrates, is er een reden om rechtvaardig te zijn,
ook al zou God niet bestaan? Geweten? Traditioneel als de stem van God in je. Als god niet bestaat wat is dan het
geweten? Freud zegt, het geweten is geïnternaliseerde stem van je vader. Zo ontstaat je geweten. Dat levert wel een
probleem op. Stel dat je vader een crimineel was. Biologische verklaring?; blijdschap als je iets goed doet. Het is niet zo
dat je je alleen maar fout voelt als je verkeerde dingen doet, ook goede gevoelens.
Adimantus zegt is er een reden om rechtvaardig door het leven te gaan ook al is het voor de goden en voor de mensen
verborgen? Ook al zou van de mensen niemand het weten of de goden niet bestaan of niet met ons bemoeien. Ook al is de
pakkans nul als je onrechtvaardig bent. Hier of in het hiernamaals. [368a]. Socrates neemt het woord, zucht en steunt, heel
lastig wat er gevraagd wordt. Toch proberen om te beargumenteren dat het niet klopt wat ze zeggen. Twee preliminaire
vragen, rechtvaardig en onrechtvaardig en wat beter is, om die vraag te beantwoorden moeten we weten wat rechtvaardig
is en onrechtvaardig. Daar is hij tot en met de eerste helft van boek 9 mee bezig. Daarna komt hij terug op de vraag waar je
gelukkiger van wordt, rechtvaardig of onrechtvaardig door het leven te gaan. Steeds bezig daarvoor met: wat is
rechtvaardigheid? Wat is onrechtvaardigheid?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LisetteKnoop. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67474 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen