ETOS ASSISTENT DROGIST
MODULE 1.1: DROGIST EN ZELFZORG
Geneesmiddelenwet (2007):
- Zelfzorgeneesmiddelen bij apotheek en drogist hebben een adviesplicht
- Alleen assistent-drogisten en drogisten mogen adviseren
1865: ook drogisten mogen naast de apotheek geneesmiddelen leveren. 75% van zelfzorgmiddelen
wordt verkocht in drogisterij nu. Sinds 2002 mogen ze verkocht worden door zelfbediening onder
toezicht van apotheker of drogist (=zelfselectie). Er zijn 1980 apotheken in NL en 2350 drogisterijen.
UR= uitsluitend recept; door arts of specialist voorgeschreven, kun
je ophalen bij de apotheek of sommige dingen zijn te koop bij
drogist
Zelfzorgeneesmiddelen: verkregen zonder recept
- UA: uitsluitend apotheek
- UAD: uitsluitend apotheek en drogist; grootste groep, wel advies
beschikbaar van goede kwaliteit gegeven door (assistent) drogist (tenzij
klant dit niet wil)
- AV: algemene verkoop; geen advies nodig, overal verkocht
Fabrikant moet zelf AV aanvragen, anders valt het standaard onder UAD.
Zelfzorg: zorg die een persoon op eigen initiatief en eigen verantwoordelijkheid besteedt aan
gezondheidsklachten. Er is een verplichting tot zelfzorgvoorlichting bij verkoop van
zelfzorggeneesmiddelen (vooral over veilig gebruik)
CBG (college ter beoordeling van geneesmiddelen): bepaalt afleverstatus > op basis van
veiligheidsrisico (bv paracetamol 20 stuks AV, vanaf 50 stuks UAD, nog groter UA)
Aanmerking voor AV:
1. Met werkzame stof is minstens 5 jaar ervaring opgedaan in VS of gemeenschap zonder dat
het op recept verkrijgbaar is
2. Risico op schade is verwaarloosbaar
3. Geen aanwijzingen voor abnormaal gebruik
4. Eenheden per verpakking is beperkt
5. Verpakking en bijsluiter waarschuwen voor risicovolle situaties
6. Beschikbaarheid van mondeling advies van apotheker/drogist is niet noodzakelijk
! Zelfzorggeneesmiddelen voor kinderen vallen bijna nooit onder AV !
Veilig wanneer gebruikt volgens bijsluiter: problemen bij verkeerd gebruik, misbruik, combinatie met
andere geneesmiddelen.
Verantwoorde zorg= meest geschikte middel aangeboden, op de hoogte van gebruik, bijwerkingen,
andere maatregelen om klacht te genezen, bij aanhoudende klachten contact met huisarts.
Dus: 1) verkopen van juiste geneesmiddel, 2) voorlichting over gebruik > taak in nuldelijnszorg (voor
HA bezoek, preventieve zorg)
CBG : toetst op kwaliteit, veiligheid, werkzaamheid.
, RVG = register verpakte geneesmiddelen
Homeopatische geneesmiddelen alleen getoetst op veiligheid en kwaliteit en niet op werkzaamheid !
RVH: registratie voor homeopatische geneesmiddelen
> indicatie op RVH is verboden sinds 2012 want werkzaamheid is niet wetenschappelijk/klinisch
aangetoond.
TKG: traditioneel kruidengeneesmiddel; gebaseerd op traditioneel gebruik dus er mag
een indicatie opstaan, maar er is geen klinisch bewijs (wel RVG registratie van
homeopathie)
Verantwoordelijke zorg (artikel 62, lid 2):
- Toezicht drogist op UAD geneesmiddelen en advisering door (assistent) drogist
- Alleen drogist/assistent mag advies geven
- Advies verplicht tenzij klant dit niet wil, als klant niet vraagt om advies moet eerst gevraagd
worden of klant echt geen informatie wil!
Terhandstellen: presenteren van geneesmiddelen zodat klant keuze kan maken, geven van
voorlichting, afrekenen en overhandigen van geneesmiddel, verlenen van nazorg (toezicht van
drogist)
Reclame voor zelfzorgeneesmiddelen mag maar heeft strenge voorwaarden door de KOAG. Ze
moeten bijvoorbeeld worden getoetst aan SmPC-tekst (officiële bijsluiter tekst).
CBD (centraal bureau drogisterijbedrijven) zorgt voor nascholing en certificering. Ze zorgen ook voor
de regels en normen.
Zelfzorgproducten: alleen dat op eigen iniatief en voor eigen rekening kan worden gekocht om
gezondheidsklachten vast te stellen, bestrijden en voorkomen. > niet hetzelfde als
zelfzorggeneesmiddelen
- Reguliere zelfzorggeneesmiddelen zoals paracetamol
- Homeopatische zelfzorggeneesmiddelen
- Fytotherapeutische zelfzorggeneesmiddelen
- Diagnostica
- Anticonceptie
- Lichaamshygiëne
- Pleisters en verband
- Vitamines en mineralen
Generiek middel: zelfde naam als de werkzame stof (bv paracetamol)
Elk geneesmiddel heeft een SmPC tekst = summary of product characteristics / SPC. Deze staat in
registratiedossier van geneesmiddel en wordt door CBG goedgekeurd. Het gebruik van
zelfzorgstandaarden en adviesstandaarden zijn verplicht. (door CBD) De bijsluiter wordt opgesteld
aan de hand van de SmPC. De SmPC is uitgebreider en bevat info over farmacokinetische (opname en
distributieons lichaam van medicatie) eigenschappen.
Een buitenlandse bijsluiter mag alleen als de gegevens identiek zijn aan originele tekst. Er mag
verwezen worden naar andere sterkte/toediening en adressen in bijsluiter. Wat niet mag: vermelden
adressen op verpakking en drogisten.
- Bijwerkingen op aard en frequentie gesorteerd, bijsluiter is verplicht, tenzij alle info op de
verpakking staat.
- Ook moet er braille aanwezig zijn: naam, sterkte,
toedieningsvorm
Inhoud:
- Naam
, - Samenstelling en concentratie
- Toedieningsvorm en inhoud
- Producent en registratienummer
Bijsluiter
Wat is dit middel en waarvoor wordt het gebruikt?
Werking en waarop het berust. Dan de geneesmiddelengroep. Dan de therapeutische indicaties; bij
welke aandoeningen het toegepast kan worden
Wanneer mag u dit middel niet gebruiken?
Contra-indicaties, waarschuwingen, zwangerschap en borstvoeding,
invloed op rijvaardigheid (versuffing), wisselwerkingen met andere
medicatie/alcohol, hulpstoffen kunnen ook risico’s hebben
Hoe gebruikt u dit middel?
Aanbevolen, effectieve dosering, maximale dosering.
Toedieningsinterval: tijd tussen 2 innames
Toedieningsfrequentie: hoe vaak per 24 uur iets mag worden ingenomen
Overdosering: teveel middel ingenomen, welke schade en met wie contact
opnemen
Vergeten in te nemen
Mogelijke bijwerkingen
Ongewenste effecten. Kan verschillen met langdurig gebruik.
Hoe bewaart u dit middel?
Uiterste houdbaarheidsdatum en aanwijzingen voor bewaren.
Hoog: buiten bereik kinderen
Donker: ontleding door licht voorkomen
Droog: bederven kan door vocht
Koel: warmte kan geneesmiddelen ontleden
Inhoud van verpakking en overige informatie
Welke stoffen + hulpstoffen, hoe ziet het eruit en hoeveel zit in verpakking en overige info (naam
fabrikant etc, goedkeurigsdatum van bijsluiter)
Zelfzorgproducten die geen geneesmiddel zijn: maaltijdvervangers, voedingssupplementen etc. ze
hebben een functie op de gezondheid verbeteren of behouden. Populairst zijn multivitaminen die
door de helft gebruikt worden van de consumenten, vooral om de weerstand te verhogen. !
foliumzuur voor zwangeren 400 microgram !
Gezondheidsfunctie: in stand houden of bevorderen van goede gezondheid
Geneesmiddelen: het behandelen, genezen of voorkomen van ziekten
Vitamines
Zie hiernaast de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
! let op: geen onderscheid tussen geslacht/leeftijd etc
Toedieningsvorm
Plaatselijke toediening: lokaal / topicaal: op de plek aangebracht waar het zijn werking heeft
- Huid: vaak lokaal behandeld, kinderen hun huid laten stoffen beter door en hebben sneller
bijwerkingen door systemische opname
- Slijmvliezen: door een spoeling, spray of druppels
, - Inhalatie: via de luchtwegen geïnhaleerd
Systemische toediening: het geneesmiddel komt op de gewenste plek via de bloedbaan.
- Oraal: door de mond, meest gebruikelijke manier
- Rectaal: via het rectum/endeldarm ingebracht. De lever kan niet eerst de stof afbreken dus
het is effectief, ook als oraal niet kan door misselijkheid bijvoorbeeld. Maar opnemen van
stof uit zetpil gaat minder makkelijk en goed dan in de dunne darm, daardoor hogere
dosering nodig!!!!
- Vaginaal: kunnen rubber van condooms aantasten tot 2 dagen na gebruik!
- Transdermaal: via de huid opgenomen in het bloed
- Parenteraal: buiten maag-darmkanaal om via een direct infuus
Gecombineerd: lokaal en systemisch, zoals maagtabletten, soms ook onbedoeld
Huid:
- TTS-pleister: transdermaal therapeutisch systeem. Gedoseerde afgifte, nauwkeurig
afgegeven aan bloed
- Balsem: dikvloeibare massa van harsen in olie, zalfachtig
- Creme: olie-in-water of andersom. Bevat een emulgator. Water-in-olie is vetter want vet-
molecuul zit aan de buitenkant. Olie-in-water zit het water-molecuul aan de buitenkant en is
met water af te spoelen.
- Gel: geleiachtig op basis van verdikkingsmiddel
- Linement: dun en gemakkelijk op te brengen zalf
- Pasta: meer dan 50% vaste stof
- Strooipoeder
- Zalf: vetmengsel waarin geneesmiddel is opgelost, lost niet op in water
Slijmvliezen
- Gorgeldrank/mondspoeling
- Druppels. Denebulisator = knijpflesje
Mond
- Bruistablet: koolzuurgas zorgt voor bruising. Mensen met hoge bloeddruk moeten
voorzichtig zijn want er zit veel natrium in.
- Capsule: stof omgeven door gelatinelaagje wat oplost in maagsap.
- Dragee: tablet voorzien van suikerlaken die beschermen tegen lucht en vocht
- Poeder: verdeeld=vermengd met vulstof en verpakt in kleine zakjes
- Granules: fijne korrels
- Smelttablet
- Pil: zijn eigenlijk ouderwets van droppoeder
- Tablet: samengeperst poeder, valt snel uiteen
Oraal
- Drank
- Oplossing
- Emulsie: twee of meer niet op normale manier te mensen stoffen, emulgator nodig
- Suspensie: onopgeloste stof die zwevend wordt gehouden door emulgator
- Stroop: water en sacharose 60% ongeveer
- Tinctuur: alcoholisch
Endeldarm
- Zetpil: normaal gesproken inbrengen met spitste kant
- Clysma: tube met canule voor inbrengen van vloeistof
Retardwerking: afgifte van geneesmiddel wordt vertraagd. Minder snel werkzaam, maar werken
langer dus constanter afgegeven. Synoniemen: prolongation, slow release, durette, spansule
Manieren: meer lagen, gecoate microkorrels, waslaagje
, 1.2 COMMUNICATIE
Richtlijn van informatie komt uit de drogisten zelfzorgstandaard. Hier staat info over klachten,
oorzaken, wanneer arts raadplegen, info over risicogroepen. Het drogisten zelfvoorlichtingsmodel
gebruik je om de stappen in het gesprek goed te volgen.
De meeste mensen willen steeds meer zelf meedenken en beslissen als het gaat om gezondheid.
Zelfzorgvoorlichting kun je krijgen bij de apotheek, drogisterij en drogisterijafdeling in grootwinkel.
cbd
Zelfzorgvoorlichting doel: klant kan zelf verantwoordelijke medische/financiële beslissing nemen
over aanschaf zelfzorgmiddelen en kan eventueel andere maatregelen nemen. het CBD werkt aan de
eisen van zelfvoorlichting.
Wat kan klant zelf doen:
- Gevarieerd eten
- Voldoende bewegen
- Op tijd ontspannen
- Geen of matig alcohol drinken
- Niet roken
- Preventie van ongevallen in en om huis
Een klein deel heeft maar te maken met gebruik van zelfzorgeneesmiddelen. Problemen ontstaan bij
verkeerd gebruik, misbruik, gebruik in combi met andere middelen. Het bevorderen van gezondheid
staat centraal.
Goede voorlichting:
- Juiste info: volgens wetgeving, drogistenzelfzorgstandaard, bijsluiter en ‘het vak’
- Goede communicatie: volledig en begrijpelijk overgedragen. Ook afgesteld op specifieke
behoefte/probleem
- Keuzemogelijkheden: bijvoorbeeld regulier, homeopathisch/ fytotherapeutisch of A vs B
merk. Je vertelt dosering, wijze van gebruik en risico’s
- Tips en leefregels: verdere tips
- Doorverwijzen: tijding verwijzen naar huisarts of bij misbruik vermoeden
Reclame: klant aanzetten om product te kopen > omzetbevordering
Zelfzorgvoorlichting: klant goed mogelijk adviseren > gezondheidsbevordering (belangrijkst!)
Informatie geven is feitelijk informatie geven, voorlichting is informatie geven die nodig is over de
aard/doel geneesmiddel en wat te verwachten (dus naast de vraag beantwoorden ook extra info
geven). Adviseren is iets aanbevelen.
Verantwoorde zorg:
- Goed opgeleid personeel dat zich regelmatig bijschoolt
- Veilige winkelinriching waar info over zelfzorgproducten kan worden verkregen
- Goede bedrijfsvoering met werkend kwaliteitsbeleid, werkbegeleiding en intercollegiaal
overleg
