Samenvatting van het vak voortplanting en embryologie. Gemaakt aan de hand van de slides en uitleg en aan de hand van het handboek ‘T.W. Sadler, Langman's medical embryology, Uitg. Lippincott Williams & Wilkins.’
Inclusief gastcolleges
Score: 15/20
Bronnen:
Samenvatting lessen gemaakt a.d.h.v. de lessen en PowerPoint’s van Prof. Dr. Steven Van Cruchten &
a.d.h.v. Sadler, T. W. (2015). Langman’s Medical Embryology. Wolters Kluwer
Samenvatting gastcolleges gemaakt a.d.h.v. de lessen en PowerPoint’s van Prof. Dr. Diane De Neubourg en
Dr. Sc. Usha Punjabi
Afbeeldingen afkomstig van de PowerPoint’s van Prof. Dr. Steven Van Cruchten, Prof. Dr. Diane De
Neubourg en Dr. Sc. Usha Punjabi & afkomstig uit Sadler, T. W. (2015). Langman’s Medical Embryology.
Wolters Kluwer
,LES 1 – INLEIDING: VOORTPLANTING
1. Inleiding/algemeen
Wat is Embryologie?
- Studie van het zich ontwikkelende, nieuwe organisme vanaf bevruchting tot geboorte
- Startkapitaal voor de morfologie (i.e. anatomie, histologie, pathologie & teratologie)
2. Embryologie: morfologische verschijnselen
Bij een goede, normale embryonale ontwikkeling zien we 5 basisprocessen
- Celproliferatie
o Aanmaak van extra cellen (mitose)
- Groei
o Toename van celvolume
o Vb.: spiercellen zijn langgerekte cellen
- Differentiatie
o Cellen krijgen een specifieke functie
Eerst gaan alle cellen aalneiding geven tot een volledig individu -> pluripotente cellen
Na verloop van tijd treden specialisaties op (nodig zodat cel bepaalde functie kan uitoefenen)
o Vb.: cellen van het zenuwweefsel hebben andere functie dan die van de darm
- Celmigratie
o Bepaalde cellen moeten migreren om hun functie te kunnen uitoefenen
o Vb.: neurale lijstcellen geven onder andere aanleiding tot melanocyten (moeten van ruggenmerg naar huid)
- Celdood
o Geprogrammeerde celdood = apoptose
o Bepaalde cellen moeten verdwijnen
Tumorale cellen (hebben DNA-mutatie)
‘Overbodige’ cellen
o Vb.: oorspronkelijk zit er tussen de vingers ook weefsel, dit moet verdwijnen
3. Embryologie: periodes
PRENATALE PERIODE (= voor geboorte)
- Embryonale periode
o Eerste 3 maanden (mens)
o Vanaf bevruchting tot primitieve gemeenschappelijke lichaamsvorm
(embryo’s van ≠ zoogdieren zien er hetzelfde uit)
o Organogenese
Aanleg orgaanstesels
Gevoelig voor afwijkingen
Einde -> alles is aangelegd, enkel nog groei nodig (geen differentiatie meer)
- Foetale periode
o 4e-9e maand (mens)
o Vanaf primitieve gemeenschappelijke lichaamsvorm tot geboorte
o Uiting specifieke kenmerken
POSTNATELE PERIODE (= na geboorte)
- Verdere ontwikkeling -> belangrijk voor CZS (functionele connecties leggen)
- Grote diersoortverschillen:
o Nestvlieders
Niet erg hulpbehoevend na geboorte (na enkele uren al lopen)
Vaak lange drachtduur, voornamelijk bij prooidieren
Vb.: antilope
o Nestblijvers
Wel erg hulpbehoevend na geboorte
Vaak kortere drachtduur, voornamelijk bij roofdieren & carnivoren
Vb.: katten
o Opmerking:
Belang van drachtduur:
Langere drachtduur = meer ontwikkeld -> levenskrachtiger bij geboorte
Kortere drachtduur = minder ontwikkeld -> nog zorg nodig na geboorte
Prooi-/roofdier niet helemaal correct: knaagdieren hebben ook korte drachtduur
1
,4. De voortplanting
We onderscheiden:
- De gametogenese = ontstaan van de gameten
- De bevruchting
4.1 Voortplantingscyslus
De voortplantingscyclus start vanaf de pubertijd & bestaat uit 4 grote fasen:
- MATURATION
o Seksuele maturatie
= start van de cyslus
Aanmaak geslachtcellen (gameten)
- MATING
o Fertilisatie/bevruchting van de eicel
Gebeurt in eileider & geeft een zygote (bevrucht eicel)
Zygote start met delen -> embryo verplaatst zich richting baarmoeder
- GESTATION
o Implantatie van het embryo
Innesteling is afhankelijk van de diersoort
o Embryonale periode
Vanaf de innesteling start de organogenese
o Foetale periode
Start vanaf primitieve gemeenschappelijke lichaamsvorm
Hierbij: specifieke kenmerken
- LACTATION AND WEANING
o Bevalling -> post natale fase start
o Borstvoeding & ‘weaning’ (stop borstvoeding)
Lactatie is van belang voor opname immunoglobulines
- MATURATION
o Groei & ontwikkeling (na geboorte)
o Nakomeling: seksuele maturatie vanaf pubertijd = start cyclus
4.2 Gametogenese
= de aanmaak van de geslachtscellen of gameten
- Man/vrouw:
o ♂ => spermatozoa (zaadcellen) ontstaan in de spermatogenese
o ♀ => 1 rijpe eicel ontstaat in de ovogenese
- Afkomst:
o 1 gemeenschappelijke stamcel => primordial germ cell
o Celmigratie: cellen migreren van dooierzak naar testis/ovarium
- Kenmerken:
o Geslachtscellen zijn haploïde cellen
(= van elk chromosomenpaar 1 chromosoom)
o Bij vorming van de geslachtscellen vindt dus meiose plaats
= reductie deling (van diploïd -> haploïd)
Gebeurt ENKEL bij geslachtscellen
(mitose bij alle normale somatische cellen)
2
, 4.2.1 Gametogenese bij de man: spermatogenese
We onderscheiden spermato- & spermiogenese
- Spermatogenese
o = hele proces vanaf kiemcel (spermatogonium) tot spermatozoa
- Spermiogenese
o Maakt deel uit van de spermatogenese
o GEEN deling => omvorming ronde cel (spermatide) naar flagel-structuur (rijpe spetrmatozoa)
4.2.1.1 Mannelijk geslachtstelsel & de spermatogenese
Structuur Functies & kenmerken
Testes (teelballen) - Productie sperma (spermatogenese)
- Bestaan uit tubuli seminiferi (zaadbuisjes)
Epididymides (bijballen) - Sperma-opslag
- Passage is belangrijk voor sperma motiliteit &
bevruchtingscapaciteit
Accessoire geslachtsklieren - Aanmaak zaadplasma -> gunstig milieu
(prostaat) (voedingsstoffen + beschermingslaag)
Opbouw van de testes
- Tubuli seminiferi (zaadbuisjes)
o Sertoli cellen
Grote cellen die van de basis tot aan lumen verlopen
Hebben vele uitlopers
Functie = steun bieden
o Daartussen liggen cellen van de spermatogonische reeks (≠ fases)
Spermatogoniën (spermatogonium)
= stam-/kiemcellen
= diploïd
Gelegen aan de periferie (wand)
Differentiëren tot primaire spermatocyten (mitose)
Primaire spermatocyten
Ondergaan 1e meiotische deling
= verdeling van de chromosomen
Delen tot secundaire spermatocyten (meiose 1)
Secundaire spermatocyten
Ondergaan 2e meiotische deling
= scheiding tot haploïde cellen
Delen tot spermatiden (meiose 2)
Spermatiden
= haploïd
Vormen om tot spermatozoa = spermiogenese
Spermatozoa
Hebben flagel-achtige structuur (kop met staart in lumen)
Worden via lumen afgevoerd
- De cellen van Leydig gelegen in het interstitieel bindweefsel
o Cellen zorgen voor aanmaak van testosteron
o Staan zelf onder invloed van LH & FSH
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper biomed2017. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,19. Je zit daarna nergens aan vast.
