Thema 1 Inleiding
1.1 Cross-sectioneel onderzoek
Filmpje
Kwalitatief onderzoek = dat wat we onderzoeken uitgedrukt in woorden of betekenissen
Kwantitatief onderzoek = dat wat we onderzoeken uitgedrukt in cijfers of aantallen
Cross-sectioneel oz = kwantitatief
Samenhang variabelen op één moment
Geschikt voor ontwerpen en onderzoeken v meetinstrumenten
1 meetmoment ≠ verandering in tijd meten
minder belastend voor participanten
Observationeel en beschrijvend ≠ causaliteit
Fundamenteel: fundament voor andere studies via ontwikkeling, optimalisatie en verificatie
van gebruikte meetinstrumenten
Toegepast: Efficiënte methode om in toegepast oz de inhoud van psych constructen en
sterkte van theoretisch veronderstelde relaties in kaart te brengen
Hoofdstuk 1 Wetenschap
1.1 Ontologie en epistemologie
Ontologie = zijnsleer, onderzoekt datgene waarvan we aannemen dat het er is, er ook echt is
en wat het dan is.
Ontologisch idealisme = er bestaat geen onafhankelijke natuurlijke wereld, want het is voor
geen enkel mens mogelijk om ooit te bewijzen dat er iets anders bestaat dan de eigen
waarneming. (extreem standpunt)
Ontologisch realisme = er bestaat wel een onafhankelijke natuurlijke wereld > kun je die
wereld kennen?
Epistemologie = kenleer, onderzoek wat kennis is en hoe die verworven kan worden
Epistemologisch scepticisme = Het is nooit mogelijk om iets te weten (en dat er dus nooit iets
geleerd kan worden over de natuurlijke wereld) (extreem standpunt)
1. Epistemologisch realisme Het is mogelijk om over de natuurlijke wereld te leren
2. Sociaalconstructivisme (oa) Kennis wordt geconstrueerd door sociale interactie
(vb afspraken mk dat en boom een boom is)
3. Pragmatisme/instrumentalisme/functioneel contextualisme (oa)
Iets bestaat als het handig is dat het bestaat, zoals depressie
om zo therapie te ontwikkelen om te helpen.
1.2 Empirie & Theorie
Empirische wetenschap = observatie, registratie en analyse gebruikt als instrumenten om te lr over
de wereld.
Observaties > systematisch verzamelen volgens een vooraf vastgestelde procedure = belangrijk
Theorieën = uitkomst van patronen die blijken uit veel observaties.
,Empirisch onderzoek>observaties>systematisch verzameld>patronen>kennis over de wereld >
theorieën.
1.3 Fundamenteel & Toegepast onderzoek
Wetensch.oz = dimensie van fundamenteel naar toegepast oz.
Toegepast oz = in dienst van specifieke uitdagingen of problemen mbv bevindingen uit fund.oz.
Fundamenteel oz = gericht om in het algemeen dingen te lr (toepasbaar of niet)
Technologie ≠ wetenschap, maar iets dat mogelijk is als gevolg van wetenschap (vb fiets, pijnstiller)
Tastbaar resultaat dat ons leven vaak makkelijker en prettiger maakt.
Hoofdstuk 2 Psychologie
2.1 Psychologie≈ studie van het waarnemen, voelen en denken.
Wetenschappelijke methode van oz doen zeer belangrijk:
1. Mens > snel in herkennen en invullen van patronen. Abstacte vorm: conditionering
Klassieke conditionering = leerproces waardoor organisme lrt om bep stimuli te koppelen a/e in
principe ongerelateerde gebeurtenis.
>Kan leiden tot denkfouten, maar correlatie ≠ causatie, daarom wetensch methode van
systematische aanpak, etc zo belangrijk.
2. complexe mens i/e complexe wereld
Mensen zijn niet het meest handige onderzoeksonderwerp
Mensen hb veel overeenkomsten en verschillen. Ook de wereld is aan veel veranderingen
onderhevig (bv.seizoenen) die de mens weer beïnvloeden = complex geheel.
2.2 Psychologie & Technologie
Psychotherapie – obv decennialang oz = goed onderbouwd
Gedragsveranderingsmodellen tbv preventiecampagnes – obv decennialang oz = goed onderbouwd
Complicaties in de ontwikkeling van goede psych technologieën
mensen denken obv ervaring goed inzicht te hb in zichzelf en anderen -> niet onderbouwde
technologieën (soms achteraf oz)
belangenverstrengeling onderzoekers: sommige onderzoekers promoten toepassing van
eigen oz (al dan niet betaald) terwijl ze oz blijven doen naar eigen toepassing en niet open
staan voor mogelijkheid dat ontwikkelde technologie niet werkt
Oplossing: Toepassen v/d wetensch methode, waarbij systematisch data wordt verzameld volgens
een vooropgesteld plan, en waarbij de vooraf vastgestelde analyses worden uitgevoerd om de
onderzoeksvraag te beantwoorden.
Vijf basisprincipes Nlse gedragscode wetensch integriteit
Zorgvuldigheid, Onafhankelijkheid, Verantwoordelijkheid, Eerlijkheid, Transparantie (ZOVET)
,2 specifieke procedures:
Preregistratie: vooraf aan studie vastleggen en openbaar mk van methode, procedures,
analyseplannen en steekproefberekeningen
Full disclosure: het geven van volledige openheid door alle materialen, data en andere producten v/e
studie openbaar te mk.
Hoofdstuk 7 Causaliteit
Causaliteit = verband tussen oorzaak en een gevolg
Oorzaak gaat in de tijd vooraf aan het gevolg
Oorzaak hangt samen met het gevolg
Samenhang tussen oorzaak en het gevolg kan niet worden verklaard door iets anders
! Correlatie ≠ Causatie Correlatie impliceert dat er geen causaliteit is ;)
Pure experiment = studie-ontwerp maakt uitspraken over causaliteit mogelijk.
Onafhankelijk variabele: var die onderscheid maakt
Afhankelijke variabele: var om het “vervolg” te meten
Randomisatie: willekeurige toewijzing van condities = cruciaal (interne validiteit)
opdracht 1.1.1 Ontwerpen
1.2 Constructen
Hoofdstuk 3 Stimuli
Waarneming
Bandbreedte van de zintuigen verschillen tussen organismen, evenals de beschikbare zintuigen
mens 5x: zicht, gehoor, reuk, smaak en tast
Stimulus = iets dat één of meer van de zintuigen kan stimuleren
Verstoringen in de waarneming
Beperkt aantal zintuigen beschikbaar
Elk zintuig kan maar een/enkele aspect(en) waarnemen, i/e specifieke bandbreedte
3D-wereld, waardoor sommige dingen in de weg staan (bv gesloten deur) ->
Automatisch invullen van gedeeltelijk waargenomen patronen
Kortom: Stimulus verwerkt door zintuigen ≠ stimulus door persoon waargenomen en geïnterpreteerd
Manipulaties van psychologische constructen bestaan altijd uit een procedure en vaak een of meer
stimuli. Meetinstrumenten voor psych constructen bestaan ook altijd uit een procedure, de
registratie van een of meerdere responsen, en vaak ook een of meer stimuli. Bij psych oz is het dus
vaak nodig om stimuli te ontwerpen of selecteren.
, Hoofdstuk 4 Constructen
Gedachten, gevoelens, waarnemingen en herinneringen bestaan in onze psychologie uit miljoenen of
miljarden hersencellen en verbindingen, waarbij voorlopig niet in kaart gebracht kan worden hoe die
precies zijn gerepresenteerd. Geen rechtstreekse studie mgl van persoonlijkheid, hoe mensen
beslissingen nemen, hoe mensen stress ervaren, etc. dus Constructen bestuderen.
4x perspectief op constructen: Natuurlijk, sociaal, praktisch, complex 4x ontologie
Natuurlijke soorten: bestaan los v/d mensheid, los van namen en definities. Veranderen niet als je
het anders noemt.
Vb H2O water
Sociale soorten: Dingen bestaan niet los van wat mensen er van vinden en er mee doen, maar
worden juist uitgevonden door mensen als middel om de wereld te bestuderen.
Vb Persoonlijkheid, extraversie als construct
Praktische soorten: De waarde wordt ontleend aan hoe nuttig ze zijn. ≠ belangrijk wel/niet echt
bestaan.
Vb construct Methostatie, als de gemiddelde score op bijv de 3 statistiek-vakken
Complexe soorten: een verzameling eigenschappen die vaak samen voorkomen omdat ze elkaar
wederzijds beïnvloeden.
Vb construct koffieliefhebber als iem die houdt van geur, smaak en gezelligheid van koffie oid.
! Psych constructen steeds vaker onderzocht als complexe soorten, als een netwerk van
eigenschappen.
Psychologische constructen
≠overduidelijk correct ontologisch standpunt
≠ rechtstreeks te observeren en bestaan niet echt als zodanig
Handige metafoor tbv Construct = als netwerk van psychologische aspecten.
Vb Van plan zijn om “een ijsje eten” – netwerk in krt gebracht
Arbitrair door vele mogelijke associaties/aspecten, welke kies je?
Specificiteit van mogelijke aspecten, waarom kies je voor welke?
Niet op elke situatie toepasbaar.
