Samenvattingen van het boek Psychologie geschreven door Marc Brysbaert. Bevat hoofdstuk 1 t/m 10 behalve hoofdstuk 2, omdat deze informatie door de rest van de hoofdstukken ook behandeld wordt. Sluit perfect aan op het vak functieleer in het eerste jaar van de bachelor psychologie. (Tilburg Univers...
Functieleer TiU psychologie jaar 1 samenvatting
Psychologie Marc Brysbaert
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Wat is psychologie..................................................................................................................... 3
1.1 Een definitie van psychologie.........................................................................................................................3
1.2 Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk gemaakt hebben.....................................................................3
1.3 Het ontstaan van de psychologie...................................................................................................................4
1.4 Onderzoeksmethoden in de psychologie........................................................................................................5
1.5 Het belang van biologische factoren voor de verklaring van menselijk gedrag............................................6
1.6 De onmisbaarheid van cognities....................................................................................................................7
1.7 De mens maakt deel uit van een groep..........................................................................................................7
1.8 Het biopsychosociale model...........................................................................................................................8
Hoofdstuk 3 Gewaarwording......................................................................................................................... 8
3.1 Gewaarwording versus waarneming.............................................................................................................8
3.2 Het gezichtsvermogen....................................................................................................................................9
De fysica van het licht......................................................................................................................................9
Het oog en de gezichtsbanen..........................................................................................................................9
Helderheid en lichtperceptie.........................................................................................................................11
Kleurperceptie...............................................................................................................................................11
3.3 het gehoor....................................................................................................................................................12
De fysica van het geluid.................................................................................................................................12
Het oor...........................................................................................................................................................12
Auditieve lokalisatie.......................................................................................................................................13
Gehoorverlies en de behandeling ervan.......................................................................................................14
3.4 De reukzin.....................................................................................................................................................14
3.5 smaakzin.......................................................................................................................................................14
3.6 de zintuigen van de huid..............................................................................................................................15
3.7 Kinesthesie en evenwicht.............................................................................................................................16
3.8 interactie tussen de zintuigen......................................................................................................................17
Hoofdstuk 4 De waarneming........................................................................................................................ 17
4.1 Van zintuiglijke gewaarwording naar waarneming.....................................................................................17
4.2 van de retina naar de hersenen: bottom-upprocessen................................................................................18
De primaire schets.........................................................................................................................................18
Perceptuele organisatie.................................................................................................................................18
Patroon- en objectherkenning.......................................................................................................................18
4.3 De perceptie verbeteren door de informatiopname te sturen: top-downprocessen...................................19
4.4 Waarneming van diepte en beweging.........................................................................................................19
4.5 Waarneming en actie...................................................................................................................................21
Spiegelneuronen............................................................................................................................................21
Impliciete activering van responsen..............................................................................................................21
De grijpbeweging...........................................................................................................................................21
1
, 4.6 Hoe belangrijk is leren bij de waarneming...................................................................................................22
Hoofdstuk 5 Aandacht................................................................................................................................. 23
5.1 Aandacht: het selecteren van informatie.....................................................................................................23
5.2 Cognitieve controle: taken goed uitvoeren..................................................................................................25
5.3 Bewustzijn: hoe bewust zijn mensen van hun handelingen.........................................................................26
5.4 Slapen en dromen.........................................................................................................................................28
Hoofdstuk 7 Onthouden en vergeten........................................................................................................... 33
7.1 achtergrond..................................................................................................................................................33
7.2 Het geheugenmodel van Atkinson en Shiffrin..............................................................................................34
7.3 verdere ontwikkelingen in de geheugentheorieën.......................................................................................35
7.4 informatie verwerven...................................................................................................................................36
7.5 Informatie opslaan en bewaren...................................................................................................................37
7.6 informatie oproepen....................................................................................................................................38
7.7 Herinnering is reconstructie.........................................................................................................................39
7.8 amnesie en het impliciet geheugen.............................................................................................................40
Hoofdstuk 8 Taal.......................................................................................................................................... 41
8.1 Spreken.........................................................................................................................................................41
8.2 Luisteren en lezen.........................................................................................................................................42
8.3 Van woorden naar conversaties...................................................................................................................44
8.4 van taal naar betekenis................................................................................................................................45
8.5 andere taalvormen.......................................................................................................................................46
Hoofdstuk 9 denken..................................................................................................................................... 47
9.1 problemen oplossen.....................................................................................................................................47
9.2 redeneren.....................................................................................................................................................47
9.3 Beslissing nemen..........................................................................................................................................48
9.4 taal en denken..............................................................................................................................................49
Hoofdstuk 10 Emotie & motivatie................................................................................................................ 49
10.1 Wat is emotie.............................................................................................................................................49
10.2 emotie en cognitie......................................................................................................................................51
10.3 Neurologie van emoties.............................................................................................................................52
10.4 Wat is motivatie.........................................................................................................................................53
10.6 Seks.............................................................................................................................................................54
Hoofdstuk 1 Wat is psychologie
1.1 Een definitie van psychologie
= een wetenschap waarbij het gedrag bestudeerd wordt en waarbij die
gedragsevidentie gebruikt wordt om de interne processen te begrijpen die aan
dat gedrag ten grondslag liggen.
1.2 Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk gemaakt hebben
De eerste invloedrijke geschriften over het functioneren van de mens kwamen
van filosofen Plato en Aristoteles. (uitgebreide uitleg in samenvatting “pioneers
of psychology”)
- Plato; onderscheid tussen ware, onzichtbare wereld en zichtbare wereld
die onvolmaakte afspiegeling is van de ware wereld (idealisme).
Observatie was niet belangrijk, want die had enkel toegang tot de
zichtbare wereld. Echte kennis kwam uit menselijke geest.
- Aristoteles; hechtte meer waarde aan observatie, maar kennis kon er niet
op gebaseerd worden. Hersenen moesten wat doen met observatie
(organiseren) en zo ontstond kennis. Ook ‘demonstraties’ = mensen
diende uit te gaan van vaste uitganspunten die de menselijke ziel intuïtief
als zelfevident herkende.
Kerk vertaalde na de val van het Romeinse Rijk geschriften. De ideeën van Plato
en Aristoteles kwamen overeen met hemel (idealisme) en goddelijke ingevingen
(demonstraties). Eerst waren de geschriften van de kerkvaders het belangrijkste,
in de renaissance gingen geleerde terug naar de originele teksten.
In 16e en 17e eeuw was in Europa de wetenschappelijke revolutie. Wat toen
ontstond was het idee dat ware kennis gebaseerd is op systematische observatie
en actief ingrijpen in de wereld.
Copernicaanse revolutie; Een bevorderaar van de wetenschappelijke
revolutie was dat de kalender niet meer leek te kloppen. De Juliaanse werd
vervangen door de Gregoriaanse. Hierdoor ontstond het discussiepunt
(demonstratie) of de aarde stilstond in het universum. Nicolaus Copernicus
opperde de hypothese dat de aarde rond de zon draaide en dat hierdoor
het heelal beter te begrijpen viel. Zijn teksten werden na zijn dood
gepubliceerd en opgepikt door Galileo Galilei die een boek schreef waarin
hij de ideeën van Copernicus verdedigde en nieuwe observaties
onderbouwde die mogelijk gemaakt werden door de uitvinding van de
telescoop. Uiteindelijk werden die inzichten uitgewerkt door Isaac newton
met een wiskundige formule. Deze wetten van Newton werden algemeen
beschouwd als het beginpunt van de fysica.
De groei van kennis door observatie groeide vooral in protestantse landen en
leidde in de 18e en 19e eeuw tot de industriële revolutie. Deze groeiende invloed
leidde volgens Snow tot een tweedeling van culturen met weinig kennis over
elkaar en tegenstrijdige opvattingen;
- Klassieke humanistische cultuur (hedendaags alfawetenschappen)
- Nieuwe natuurwetenschappelijke cultuur (hedendaags
bètawetenschappen)
3
,Om de beweging van planeten vast te stellen moesten tijden genoteerd werden
van wanneer een planeet een bepaalde lijn overschreed. Hieruit bleek dat
mensen verschillen in de tijd die ze nodig hebben om informatie te verwerken.
Hermann von Helmholz onderzocht dit door de snelheid van zenuwimpulsen in de
zenuwvezels te meten (nog voordat bekend was wat een zenuw was). Dit deed
hij door een zenuw in kikkers te stimuleren en het signaal een eind verder op te
vangen. Het bleek dat de snelheid 30 meter per seconde was. Ook bleek dat als
hij zenuwen dichter bij de hersenen stimuleerde de reactiesnelheid sneller was.
Fransiscus Donders breidde deze onderzoeken uit tot de mens. Hij
veronderstelde dat alle mentale handelingen verwerkingstijd nodig hadden.
Hiervoor liet hij proefpersonen 3 dingen doen
A. Ppn hoort “ki” en moet “ki” herhalen (geen discriminatie, geen keuze)
B. Ppn hoort “ka, ke, ki, ko, ku” door elkaar en herhaalt dit (discriminatie en
keuze)
C. Ppn hoort “ka, ke, ki, ko, ku” door elkaar maar herhaalt alleen “ki”
(discriminatie, geen keuze)
Hij berekende:
- Discriminatie van klanken = C-A = 243-197 = 46 ms
- Keuze voor articulatie van spraak = B-C = 42 ms
Dit onderzoek betekende het begin van mentale chronometrie (= een techniek
waarbij men de psychologische processen in informatieverwerking probeert te
achterhalen door te kijken naar de tijd die mensen nodig hebben om allerhande
taken uit te voeren).
Een andere belangrijke ontwikkeling voor het ontstaan van de psychologie in de
19e eeuw was de evolutietheorie van Charles Darwin. Hij schreef in “the origin of
species” dat de verscheidenheid in dieren een gevolg is van genetische variatie
en natuurlijke selectie. De mens zou uit de dier geëvolueerd zijn, wat betekende
dat menselijk gedrag op dezelfde manier bestudeerd kan worden als diergedrag.
1.3 Het ontstaan van de psychologie
Uitgebreide uitleg over Descartes en Locke in samenvatting “pioneers of
psychology”
Binnen de filosofie werd psychologie een steeds belangrijker
onderzoeksonderwerp en de eerste wetenschappelijke studies over de menselijke
waarneming wekte interesse.
Wilhelm Wundt opende in 1879 het 1e laboratorium voor experimentele
psychologie, dit wordt beschouwd als het startpunt van de wetenschappelijke
psychologie. 5 jaar hiervoor in 1874 definieerde hij de psychologie in zijn boek
Grundzüge der psychologen psychologie als een alliantie tussen;
- De fysiologie, die ons informeert over de levensfenomen die we met onze
zintuigen kunnen waarnemen.
- Introspectie = de psychologie waarbij de persoon van binnenuit naar het
eigen bewustzijn kijkt.
o Innere Wahrnehmung (Völkerspsychologie) = introspectie van
filosofen waarbij men rustig nadenkt over het eigen functioneren.
o Experimentelle Sebstbeobachtung (Experimentele psychologie) =
verwees naar onderzoek met testjes. Dit zou de enige toelaatbare
vorm van introspectie zijn van Wundt.
4
,Zijn ideeën zijn vertaald door Thitchener, waardoor hij in Amerika werd neergezet
als aanhanger van het structuralisme (stroming die op basis van introspectie
bewustzijn probeerde te ontwikkelen).
Alfred Binet en Théodore Simon ontwikkelde de eerste intelligentietest om
erachter te komen welke kinderen meer hulp nodig hadden in het onderwijs. De
meeste studenten van Wundt waren echter Amerikanen en daar groeide de
psychologie dus enorm. Hier was de stroming functionalisme groot: Psychologie
diende om onderwijs te optimaliseren, gevaarlijke afwijkingen opsporen en
behandelen, bevorderen van industriële productie. Grote belangstelling voor
individuele verschillen.
William James -> stream of consciousness = voortdurend veranderende stroom
van gedachten en gevoelend. Was eerste die verkondigde dat het succes van
psychologie afhing van de mate waarin psychologie aan mensen praktische
oplossingen kon bieden.
Behaviorisme = psychologische stroming waarin men het standpunt had dat
enkel observeerbaar/meetbaar gedrag het onderwerp kan vormen van
psychologisch onderzoek. Begon bij pamflet van John Watson (1913). ->
radicaliseerde functionalisme en verwierp structuralisme.
Watson werd geïnspireerd door positivisme = beweging die ervan uitging
dat natuurwetenschappen de meest succesvolle manier gebleken waren
om de wereld te begrijpen en kennis te genereren. Behavioristen namen 3
ideeën over:
1. Theorieën moesten worden gebaseerd op directe observaties =
operationele definitie
2. Onderscheid afhankelijke ene onafhankelijke variabelen = S-R-
psychologie
3. Beschrijven precieze relatie variabelen, liefst in wiskundige wet.
Psychoanalyse = bewustzijn en gedrag zijn oppervlakkige fenomenen. Ware
oorsprong persoonsverschillen en mentale stoornissen ligt bij onbewuste
krachten. Grondlegger = Sigmund Freud.
Hij onderscheidde zich door hermeneutiek = onderzoeksmethode die aansloot bij
traditionele filosofische cultuur. Leek meer op een begrip van verleden dan het
onderzoekswerk van een natuurwetenschapper.
Vanuit zijn praktijk ontwikkelde Freud deze psychoanalyse. Hij verdedigde deze
als wetenschap , maar heeft haar kracht vooral te danken aan het feit dat ze een
hermeneutisch alternatief vormde voor de wetenschappelijke psychologie.
1.4 Onderzoeksmethoden in de psychologie
Verschillende onderzoeksmethoden
A. Beschrijvend onderzoek (descriptief onderzoek): correcte informatie
verzamelen over een onderwerp.
o Naturalistische observatie = gedrag systematisch observeren in
natuurlijke context -> kan leiden tot anders gedrag als er observator
is.
o Vragenlijst = reeks vragen die ondervraagde in eigen tempo invult -
> kan sociaal wenselijke antwoorden opleveren.
o Interview
o Opiniepeiling
5
, o Gestandaardiseerde psychologische test = test die speciaal
ontworpen is om bepaalde menselijke vaardigheden en
eigenschappen te meten.
o Archiefdata = onderzoek verzamelt data niet zelf, maar data zijn al
in een ander bestand aanwezig.
o Gevalsstudie = intensief, gedetailleerd onderzoek over één persoon
of gebeurtenis (in de hoop principes te vinden die gelden voor het
fenomeen in het algemeen).
o Kwalitatief onderzoek = geen getalsmatige/tabellen samenvatting.
Bijvoorbeeld gesprek met cliënt volledig uitschrijven en later
onderverdelen in thema’s. Zo volledig beeld krijgen van de
onderwerpen en onderlinge relaties.
B. Correlatie onderzoek: beschrijven van verbanden tussen gegevens van een
onderzoek. Je meet de mate waarin twee variabelen met elkaar
samenhangen.
o Correlatiecoëfficiënt = getal tussen -1 en +1 welke richting en mate
van het lineair verband tussen twee variabelen aangeeft. Hoe meer
afwijking van 0, hoe sterker het verband.
o Probleem met correlatieonderzoek = oorzaak en gevolg is niet te
onderscheiden.
C. Experimenteel onderzoek: Onderzoekers manipuleren één of meerdere
variabelen en kijken of dit effect heeft op een andere variabele (al het
andere blijft gelijk).
o Deze methode laat het wel toe om een causaal verband te
ontdekken.
o Gebruik van een experimentele groep en een controlegroep.
Hypothese = voorspelling op basis van theorie die getoetst wordt
Onafhankelijke variabele = variabele die gemanipuleerd wordt
Afhankelijke variabele = de variabele die wordt gemeten
Controlevariabele = aspecten van experiment die gelijk zijn voor experimentele
en controle condities
Persoonsvariabelen = manier waarop groep wordt samengesteld.
Operationalisering van variabelen = variabele omzetten in concrete handeling
Interne validiteit = wordt verschil inderdaad veroorzaakt door verschil in
onafhankelijke variabelen?
Externe validiteit = in hoeverre is resultaat te generaliseren naar ‘gewone’
wereld en andere personen?
Evaluatie hypothese en theorie. Als predictie uitkomt dan confirmatie van
theorie. Dit onderzoek kan mogelijk gepubliceerd worden in tijdschrift.
Als niet uitkomt zijn er vele mogelijkheden: theorie klopt niet (falsificatie), maar
kan ook zijn dat niet goed geoperationaliseerd, (steekproefgrootte, enz). Dat is
het onderzoek dat typisch in de la verdwijnt. In de sociale wetenschappen is dat
de overgrote meerderheid.
Dit leidt tot publicatiebias: Alleen onderzoek dat in overeenstemming is met
theorie wordt gepubliceerd.
1.5 Het belang van biologische factoren voor de verklaring van
menselijk gedrag
Biologie speelt op 4 manieren een rol bij psychologie:
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merelvandersluijs04. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
