Diagnostisch onderzoek
Betrouwbaarheid – test meet goed
Valide – test meet het goede
Hoofdstuk 1
Wat is psychodiagnostiek
- psyché is Grieks voor ziel
- Diagnostiek is het voorspellen van menselijk gedrag
Werkvelden: ggz, bedrijven, onderwijs, justitie (toerekeningsvatbaarheidsonderzoek)
Test en criterium
Een criterium is hetgeen waar je voorspellingen over wilt doen. Als je bijvoorbeeld met een test
depressie wil meten, dan is depressie het criterium.
Predictieve validiteit
Wanneer je voorspellingen vaak doet, is het mogelijk aan de hand van de juistheid van je
voorspellingen in het verleden een uitspraak te doen over jouw bekwaamheid in de vaardigheid van
het voorspellen.
Besliskundematrix
Valid Positive- De voorspelling was positief en uitkomst klopt
False Positive- De voorspelling was positief en uitkomst klopt niet
False Negative- Voorspelling negatief, uitkomst klopt niet
Valid Negative- voorspelling negatief, uitkomst klopt
Fouten in ons beoordelingsvermogen
Verstandige fouten
VB: een hert hoort iets en moet voorspellen of het een leeuw is of dat het de wind is. Het hert rent
weg voor de zekerheid. Stel er zit geen leeuw, maar het hert is wel weg, spreek je van een
verstandige fout.
Overschatting van specifieke kansen
Linda is 31 jaar oud, vrijgezel, erg uitgesproken en slim. Ze is afgestudeerd
psychologe. Als student was ze erg betrokken bij onderwerpen als discriminatie
en sociale rechtvaardigheid en ze nam deel aan antinucleaire demonstraties.
Vervolgens vroegen Tversky en Kahneman: wat is het meest waarschijnlijk?
1 Linda werkt bij een bank.
2 Linda werkt bij een bank en is actief in de vrouwenbeweging.
Optie 1 is het meest waarschijnlijk. Niet omdat het korte verhaaltje hierboven erg veel over Linda
zegt, en zeker te weinig is om iets over haar beroeps- en politieke leven te kunnen zeggen, maar
simpelweg omdat vanwege een basale statistische wet de kans op twee samenvallende feiten altijd
kleiner is dan de kans op één daarvan.
Beschikbaarheidsheuristiek
Mensen maken bij het beoordelen en oplossen van problemen gebruik van herinneringen die daarbij
uit het geheugen opborrelen. Een experiment dat dit aantoonde, is de vraag of er in het Nederlands
, meer woorden met een R beginnen dan met een R als tweede of derde letter. Omdat we sneller de
eerste letter van een woord kunnen ophalen uit ons geheugen, denken we ook dat woorden die
beginnen met een R vaker voorkomen, terwijl dit feitelijk niet het geval is.
Regressie naar het gemiddelde
Neem je eigen gezondheid. Soms voel je je fit, soms wat vermoeid en verkouden en enkele keren per
jaar zul je je echt beroerd voelen. In het laatste geval heb je bijvoorbeeld een griep onder de leden,
je bent vermoeid van het werk of je studie, je hebt een tijd niet goed geslapen en bent daarbij ook
nog eens snipverkouden. Op het dieptepunt van je ellende komt een vriend langs en die zegt dat hij
kan toveren. Hij spreekt een toverspreuk uit en zegt dat je je over twee weken een stuk beter zult
voelen. En warempel, twee weken later voel je je inderdaad een stuk beter. Kan die vriend dus
toveren? Nee, natuurlijk niet. Hij heeft je gefopt met regressie naar het gemiddelde.
Bij een herstelt persoon hoeft niet per se het medicijn de oplossing te zijn geweest, er kan ook
sprake zijn van het effect van spontaan herstel.
Eerste en laatste indruk
de eerste indruk weegt erg zwaar (je krijgt nooit een tweede kans een eerste indruk tem aken) en
wat er aan het eind van het gesprek gebeurde blijft hangen. Hiermee moeten we als diagnosten
rekening houden. Aantekeningen maken. Niet vertrouwen op het geheugen, want dat is notoir
feilbaar.
Voorbarige reductie van cognitieve dissonantie
De cognitieve dissonantietheorie is afkomstig van sociaalpsycholoog Leon Festinger (1957). Het
houdt in dat mensen niet houden van de verkeerde keuze te maken. Die keuzes botsen met hun
gevoel of overtuiging.
Het ervaren van psychologische stress wanneer een persoon twee of meerder psychologische ideeën
bezit.
De neiging om onze eerste indruk zwaar te laten wegen komt voort uit processen die met cognitieve
dissonantiereductie te maken hebben. Latere informatie gaan we selectief filteren, of wat met ons
eerste idee in overeenstemming is accepteren we te gemakkelijk (halo) en dat wat ermee in strijd is
schuiven we weg en zien we liever niet. (horn)
Wat te doen tegen deze fouten
geen tunnelvisie, zoek tegenbewijs ipv nog meer bewijs voor je eigen theorie- contrary evidence
tegengebewijs zoeken wordt in de wetenschap falsificatie genoemd
multi ratermethode, meerdere onderzoekers, meerdere methoden: vragenlijsten interview en
observatie door meerdere naasten
-psyschodiagnostiek is een grote poging menselijke beoordelingsfouten tegen te gaan.