Aantekeningen van alle colleges van wetenschapsfilosofie. Redelijk uitgebreid, zodat alle belangrijke informatie uit de colleges er in terug te vinden is.
Wetenschapsfilosofie – aantekeningen
colleges
Inhoud
College 1 – Positivisme...........................................................................................................................2
Wat zijn ideeën achter de empirisch-analytische wetenschapsopvatting?.........................................2
College 2 – Waarden in de wetenschap..................................................................................................5
Normativiteit......................................................................................................................................5
Door, voor en over ons.......................................................................................................................6
Kan wetenschap waardevrij zijn?.......................................................................................................7
College 3 – lichaam en geest..................................................................................................................7
College 4 – Oorzaken en redenen...........................................................................................................9
Folk Psychology................................................................................................................................10
Hermeneutiek...................................................................................................................................11
De twee culturen..............................................................................................................................12
College 5 – Data en hypothesen...........................................................................................................12
Inductie.............................................................................................................................................13
Deductie...........................................................................................................................................14
Abductie...........................................................................................................................................15
College 6 – waarnemen is duiden.........................................................................................................16
Kuhn: wetenschapsontwikkeling is geen louter proces....................................................................16
Waarnemen is duiden: er bestaat geen neutrale empirische basis..................................................18
Het holisme-probleem: theorieën zijn altijd ondergedetermineerd door data................................19
College 7 – Feiten en constructies........................................................................................................20
College 8 – echte en pseudowetenschap.............................................................................................25
College 9 – de gelaagde wereld............................................................................................................30
Structure agency debat....................................................................................................................31
Consilience.......................................................................................................................................32
College 10 – verklaring.........................................................................................................................33
Het deductief-nomologische verklaringsmodel................................................................................35
Wat is causaliteit?.............................................................................................................................36
College 11 – wetenschap en samenleving............................................................................................39
De kritische wetenschapsopvatting..................................................................................................40
College 1 – Positivisme
Common sense-beeld van wetenschap: het is objectief en feitelijk. Koster denkt dat dit niet klopt, in
het echt gaat het rommeliger. Bijvoorbeeld bij Darwin, hij bedacht eerst zijn theorie en ondersteunde
dit met voorbeelden van anderen.
Visie van koster op wetenschappelijke kennis:
- Scientistische visie: wetenschap is de enige vorm van kennis, extreem
- Traditionele visie: wetenschap is maar één vorm van kennis
Normen voor wetenschappelijkheid, bijvoorbeeld mertons CUDOS-norm. Kennis is van iedereen, het
maakt niet uit wie of hoe je bent.
Wat zijn ideeën achter de empirisch-analytische wetenschapsopvatting?
Bij elkaar horend: Tegenover:
- Empirisch-analytische - De geesteswetenschappelijke
wetenschapsopvatting wetenschapsopvatting
- Positivisme - De kritische wetenschapsopvatting
- Sciëntisme (extreem positivisme) - De postacademische
- Kosters ‘common sense-beeld van wetenschapsopvatting
wetenschap’
- Wetenschappelijk realisme
Positivisme: het nastreven van objectieve kennis
- Alleen de kale, objectieve feiten
- Geen verzinsels (metafysica)
- Alleen observaties + logica/wiskunde
- Meten is weten: gestructureerde observatie, kwantificering met als doel correlaties en
wetten vinden
- Empirisme, komt voort uit epistemologische denktraditie
De naïeve houding:
- De wereld is zoals ik haar zie en ervaar
- Mijn geest is een ‘spiegel’ van de buitenwereld
- Zoals ik het zie, zo is het ook. Je hebt een gekleurde bril die niet altijd betrouwbaar is.
Er zijn twee reacties op deze gekleurde bril.
1. De ‘gekleurde bril’ benadrukken, de kant op bewegen van relativisme.
, 2. Tóch objectief proberen te zijn, de ‘gekleurde bril’ zoveel mogelijk neutraliseren, positivisme.
De natuurwetenschappelijke methode
- Francis bacon: we moeten niet in Aristoteles neuzen, maar zelf de natuur onderzoeken
- Natuur is een geheel van op elkaar in werkende krachten, causaal, mechanisch en wiskunde
- Experimenteren en observeren
Epistemologie: kenleer
- (hoe) is kennis mogelijk?
- Wat rechtvaardigt onze kennisclaims?
- (hoe) kunnen we de scepticus weerleggen?
Traditie tot in de 20e eeuw: funderingsdenken. Wat zijn de fundamenten van onze kennis?
Plato’s grot: vuur brand achter een muur en gevangenen zien schaduwen. Een ontsnapte gevangene
vertelt wat hij aan de andere kant ziet, maar wordt niet geloofd. De ontsnapte gevangene is een
wetenschapper en de andere gevangenen de bevolking.
Decartes’ geest-binnenin: een ‘ik’ dat opgesloten is in ons hoofd. Dualisme, lichaam en geest
gescheiden en interacteert. Je krijgt data door maar kan niet direct objecten zien. Alles is indirect
door lichtprikkels.
Rationalisme: kennis is a priori (hoef je niet voor je huis uit)
- Begin met axioma’s (vanzelfspreekbare zekerheden)
- Die ken je door Intuïtie
- Leid daar deductief je verdere kennis uit af
o Deductie: conclusie volgt uit premissen
o Alle raven zijn zwart, x is een raaf dus x is zwart. Of x is niet zwart dus x is geen raaf
o Voordeel: waarheid blijft gegarandeerd. Nadeel: er komt geen nieuwe kennis bij
Aanname: logische structuur van de geest en feitelijke structuur van de wereld komen overeen.
Empirisme: kennis is a posteriori
- Begin met observaties
- Leid daar inductief je verdere kennis uit af
o Raaf 1 is zwart, raaf 2 is zwart, etc. alle raven zijn zwart
o Voordeel: er komt nieuwe kennis bij, waarheid is niet gegarandeerd
Aanname: er bestaat natuurlijke regelmaat/wetmatigheid
Wat leren onze zintuigen ons nu echt?
Hume:
- Inductie levert geen zekerheid op (je weet niet of de zon altijd op blijft gaan)
- Veroorzaking neem je niet waar, alleen regular succession (trap tegen bal, bal in doel)
, Kant:
- We halen kennis uitzintuigen, maar verstand draagt er ook een heleboel aan bij
- De wereld an sich ken je niet, alleen de werkelijkheid zoals die verschijnt aan ons
- Bestaat ruimte en tijd echt? Het is onze manier om indrukken te ordenen. Zelfde met
oorzaak-gevolg of één of meerdere.
Metafoor:
- Mensen zijn spinnen, halen alles uit zichzelf (rationalisten)
- Mieren, slepen alles naar hun nest
- Bijen, verzamelen nectar en maken honing, dit is een wetenschapper die kennis verwerft
Logisch positivisme is:
- Puur gebaseerd op data
- Een radicale vorm van empirisme
- Een rigoureuze afbakening tussen wetenschap en niet-wetenschap
Hoe doe je dit?
- Beperk je srtikt tot de waarneming
- Regristreer je observaties in theoretische neutrale basiszinnen
- ‘op tijdstip ... nam onderzoeker X een rode aardbei waar’ hier is taal aan gekoppeld dus is
niet geheel neutraal
- Vervolgens heb je logica nodig: inductie
Positivistische gedeagswetenschap (links):
Is dit wetenschappelijke wel wenselijk, of juist minder menselijk?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper XLisaMarie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
