06-09-2022: Wat is oude geschiedenis?
Periodisering: het aanbrengen van structuur in de geschiedenis. Dit kan op verschillende
manieren, afhankelijk van wat je belangrijk vindt, van de vragen die je het verleden stelt, en
vooral van je standplaatsgebondenheid
voorbeeld: opkomst en ondergang van verschillende rijken (politieke invalshoek)
Specifiek toegepast op de oudheid zijn er met het oog hierop verschillende eindtijden van
deze periode mogelijk:
138: uit dit jaar stammen de laatste belangrijke Griekse & Latijnse geschriften
476: de laatste Romeinse keizer wordt afgezet
1204: Constantinopel wordt ingenomen door de kruisvaarders
1453: val van Constantinopel
1806: einde van het Heilige Roomse Rijk (de zogenaamde erfgenaam van het
Romeinse rijk)
2011: Otto von Habsburg (de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije) overlijdt
In deze cursus leggen we ons vooral toe op de geschiedenis van mediterrane gebieden, omdat
de ontwikkelingen daar nu vooral nog relevant zijn voor ons. Echter waren er in China en
Afrika soortgelijke beschavingen. We laten de Oudheid beginnen met de uitvinding van het
schrift (ca. 3200-3400 voor Christus).
Gemeenschappelijke mentaliteit van de antieke wereld
religieus fundamentalisme: religie als fundament van de hele samenleving; meestal
ging het om vormen van polytheïsme
paideia: een gemeenschappelijke beeldtaal, cultuur en literatuur, een ‘common
ground’; bepaalde zaken waar iedereen vanuit gaat
het belang van traditie & continuïteit. Veel veranderingen werden doorgevoerd onder
het mom van ‘maar zo is het altijd al geweest’.
Gemeenschappelijke problemen
risico’s van de bestaanseconomie; het grootste deel van de bevolking was bezig om
genoeg voedsel te verzamelen om niet dood te gaan
wisselvallige microklimaten
Gevolgen
vruchtbare grond was heel belangrijk
rivieren & de zee maakten onderlinge contacten & handel mogelijk; was van groot
belang, ook om te weten waar andere vruchtbare gebieden zich bevonden mocht het
weer/klimaat ineens veranderen
Bronnenproblemen
weinig oude bronnen zijn bewaard gebleven
de bronnen die we hebben zijn meestal toevallig overgeleverd
er werden weinig archieven bijgehouden
het aandeel literaire teksten is buitenproportioneel; dat soort teksten zijn extreem
standplaatsgebonden
! maar: afwezigheid van bewijs is geen bewijs van afwezigheid
Oplossing
secuur & creatief omgaan met bronnen die we wel hebben; alles er uithalen. Dit zou je
eigenlijk altijd moeten doen als historicus, maar bij de Oudheid kun je niet anders. Eigenlijk
is iedere bron problematisch (ooggetuigen die onbetrouwbaar zijn, en die een slecht
, geheugen hebben bijvoorbeeld).
12-09-2022: impact natuurlijke omstandigheden
Centrale vraag: Welke impact hadden natuurlijke omstandigheden op het leven van mensen
en wat was hun respons hierop?
Agrarische revolutie: begint in Egypte & Mesopotamië vanwege gunstige
klimaatomstandigheden. Samenlevingen in deze tijd waren in de basis agrarisch belang
grondbezit om jezelf en anderen van voedsel te voorzien. Zorgt er uiteindelijk voor dat er
complexere samenlevingen ontstaan:
Eerst zijn er voedseloverschotten nodig in de regenlandbouw
Hierdoor kunnen mensen vrijgesteld worden van voedselproductie om
irrigatiesystemen te bouwen en te onderhouden (arbeidsspecialisatie)
Hierdoor groeit de voedselproductie (want irrigatielandbouw is productiever)
waardoor er nog meer mensen vrijgesteld kunnen worden (schaalvergroting)
Probleem: de niet-boeren hebben ook voedsel nodig; voedsel moet geredistribueerd
worden vereist organisatie vereist administratie (in spijkerschrift) leidt tot
sociale stratificatie: ambtenaren & koningen hebben meer macht
! Geen lineair proces; dit ging geleidelijk, en landbouwsamenlevingen en nomaden
bleven naast elkaar bestaan (was weinig veeteelt, want inefficiënter)
Men verenigde zich vooral in steden: was veiliger & efficiënter voor de handel
Egypte
Nijl is bevaarbaar vervoer & communicatie binnen gebied mogelijk
Externe isolatie minder invasies stabiliteit, continuïteit
o Gevolg: grotere onderlinge samenhang tussen steden (unificatie) &
aanwezigheid mensen & middelen voor bouw enorme bouwwerken
! vereist grote onderliggende administratieve structuur van ambtenaren,
belastinginspecteurs, etc.
Nijl overstroomt voor zaaitijd; d.m.v. irrigatie wordt water geleidelijk verspreid over
land schaalvergroting
Koningen moesten delegeren naar lokale machthebbers (die soms hun eigen weg
gingen)
Mesopotamië
Geen centrale rivier met voor de hand liggende route
Vloeiend landschapsverloop meer migratie & conflicten, vooral om voedsel
ontwikkeling professioneel leger
o Gevolg: stadstaten vormen geen eenheid; iedere stad had zijn eigen
organisatievorm
! wel was er veel culturele uitwisseling tussen steden ontwikkeling
gemeenschappelijke Sumerische cultuur & identiteit
Er waren steeds nieuwe heersers, maar die pasten zich allemaal aan aan deze
bestaande cultuur
Het schrift werd er eerder dan in Egypte gebruikt voor literaire doeleinden
Klimaatverandering heeft een enorme impact gehad op beide rijken; door droogte en lage
rivierstanden zijn er geen voedseloverschotten meer, waardoor minder mensen zich kunnen
specialiseren, waardoor irrigatiesystemen minder goed onderhouden kunnen worden,
enzovoort; er ontstaat een neerwaartse spiraal.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper socialhermitcrab. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,09. Je zit daarna nergens aan vast.
