Taak 1. Doctor: Why can’t they see what’s wrong with me?
Wat is Somatic symptom disorder? (definitie; diagnostische criteria etc.)
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental
disorders (5th ed.).
https://doi-org.ezproxy.frederick.edu/10.1176/appi.books.9780890425596
Alle stoornissen in deze categorie hebben een gemeenschappelijk kenmerk: de prominente
aanwezigheid van somatische symptomen die gepaard gaan met aanzienlijk leed en
stoornissen. Personen met stoornissen met prominente somatische symptomen worden
vaak aangetroffen in de eerstelijnsgezondheidszorg en andere medische settings, maar
worden minder vaak aangetroffen in psychiatrische en andere geestelijke gezondheidszorg
settings. De hoofddiagnose in deze diagnostische klasse, somatische symptoomstoornis,
benadrukt het stellen van een diagnose op basis van positieve symptomen en tekenen
(verontrustende somatische symptomen plus abnormale gedachten, gevoelens en
gedragingen als reactie op deze symptomen) in plaats van de afwezigheid van een medische
verklaring voor de somatische symptomen. Een onderscheidend kenmerk van veel mensen
met een somatische symptoomstoornis zijn niet de somatische symptomen op zich, maar in
plaats daarvan de manier waarop zij deze presenteren en interpreteren.
Somatic Symptom Disorder (300.82 (F45.1))
A. Een of meer somatische symptomen die verontrustend zijn of tot een aanzienlijke
verstoring van het dagelijks leven leiden.
B. Buitensporige gedachten, gevoelens of gedragingen in verband met de somatische
symptomen of daarmee samenhangende gezondheidsproblemen, zoals blijkt uit ten
minste een van de volgende symptomen
1. Onevenredige en aanhoudende gedachten over de ernst van iemands symptomen.
2. Aanhoudend hoge mate van bezorgdheid over gezondheid of symptomen.
3. Overmatige tijd en energie gewijd aan deze symptomen of gezondheidsproblemen.
B. Hoewel een somatisch symptoom misschien niet voortdurend aanwezig is, is de toestand
van symptomatisch zijn aanhoudend (meestal langer dan 6 maanden).
Specificeer indien:
Met overheersende pijn (voorheen pijnstoornis): Deze specificatie is voor personen bij wie
de somatische symptomen overwegend pijn inhouden.
Specificeer indien:
Persistent: Een persistent beloop wordt gekenmerkt door ernstige symptomen, duidelijke
beperkingen, en een lange duur (meer dan 6 maanden).
Specificeer de huidige ernst:
Mild: Slechts één van de in criterium B genoemde symptomen is vervuld.
Matig: Aan twee of meer van de in criterium B genoemde symptomen wordt voldaan.
Ernstig: Aan twee of meer van de in Criterium B genoemde symptomen wordt voldaan, plus
er zijn meerdere somatische klachten (of één zeer ernstig somatisch symptoom).
Diagnostische kenmerken
Personen met een somatische symptoomstoornis hebben meestal meerdere, actuele,
somatische symptomen die verontrustend zijn of leiden tot een aanzienlijke verstoring van
,het dagelijks leven, hoewel soms slechts één ernstig symptoom aanwezig is. Symptomen
kunnen specifiek of relatief aspecifiek zijn. Het lijden van de persoon is authentiek, of het nu
medisch te verklaren is of niet.
De symptomen kunnen al dan niet verband houden met een andere medische
aandoening. Als er een andere medische aandoening of een hoog risico om er een te
ontwikkelen aanwezig is (e.g., sterke familiegeschiedenis), zijn de gedachten, gevoelens en
gedragingen die met deze aandoening worden geassocieerd buitensporig.
Personen met een somatische symptoomstoornis hebben de neiging zich zeer veel
zorgen te maken over ziekte. Zij beoordelen hun lichamelijke symptomen als onnodig
bedreigend, schadelijk of hinderlijk en denken vaak het ergste over hun gezondheid. Zelfs
wanneer er bewijs is van het tegendeel, vrezen sommige patiënten nog steeds de medische
ernst van hun symptomen. Bij ernstige somatische symptoomstoornis kunnen
gezondheidsklachten een centrale rol in het leven van de persoon gaan spelen, een kenmerk
van zijn of haar identiteit worden en interpersoonlijke relaties gaan domineren.
De kwaliteit van leven wordt vaak aangetast, zowel lichamelijk als geestelijk. Bij een
ernstige somatische symptoomstoornis is de stoornis duidelijk, en wanneer deze aanhoudt
kan de stoornis leiden tot invaliditeit.
Er wordt vaak veel gebruik gemaakt van medische zorg, die zelden de zorgen van het
individu verlicht. Bijgevolg kan de patiënt voor dezelfde symptomen bij meerdere artsen
terecht. Deze personen lijken vaak niet te reageren op medische interventies, en nieuwe
interventies kunnen de huidige symptomen alleen maar verergeren. Sommige personen met
de stoornis lijken ongewoon gevoelig voor bijwerkingen van medicatie. Sommigen hebben
het gevoel dat hun medische beoordeling en behandeling ontoereikend zijn geweest.
Prevalentie
De prevalentie van somatische symptoomstoornis is niet bekend. De prevalentie van
somatische symptoomstoornis is naar verwachting echter hoger dan die van de meer
restrictieve DSM-IV somatisatiestoornis (<1%) maar lager dan die van ongedifferentieerde
somatoforme stoornis (±19%). De prevalentie van somatische symptoomstoornis in de
algemene volwassen bevolking kan rond de 5-7% liggen. Vrouwen hebben de neiging meer
somatische symptomen te rapporteren dan mannen, en de prevalentie van somatische
symptoomstoornis zal daarom waarschijnlijk hoger zijn bij vrouwen.
Illnes Anxiety Disorder
A. Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte.
B. Somatische symptomen zijn niet aanwezig of, indien aanwezig, zijn ze slechts mild in
intensiteit. Indien een andere medische aandoening aanwezig is of er een hoog risico is
voor het ontwikkelen van een medische aandoening (e.g., sterke familieanamnese), is de
preoccupatie duidelijk buitensporig of onevenredig.
C. Er is een hoge mate van bezorgdheid over gezondheid, en de persoon is gemakkelijk
gealarmeerd over de persoonlijke gezondheidstoestand.
D. De persoon vertoont buitensporig gezondheidsgerelateerd gedrag (e.g., herhaaldelijk zijn
of haar lichaam controleren op tekenen van ziekte) of vertoont onaangepaste vermijding
(bv. doktersafspraken en ziekenhuizen vermijden).
E. De preoccupatie met ziekte is al minstens 6 maanden aanwezig, maar de specifieke
ziekte waarvoor wordt gevreesd kan in de loop van die periode veranderen.
,F. De ziektegerelateerde preoccupatie is niet beter te verklaren door een andere
psychische stoornis, zoals somatische symptoomstoornis, paniekstoornis,
gegeneraliseerde angststoornis, stoornis in de lichaamsbeleving, obsessief-compulsieve
stoornis, of waanstoornis, somatisch type.
Specificeer indien
Zorgzoekend type: Er wordt vaak gebruik gemaakt van medische zorg, waaronder
doktersbezoeken of het ondergaan van tests en procedures.
Zorgmijdend type: Er wordt zelden gebruik gemaakt van medische zorg.
Diagnostische kenmerken
De meeste personen met hypochondriasis worden nu geclassificeerd als personen met een
somatische symptoomstoornis; in een minderheid van de gevallen wordt echter in plaats
daarvan de diagnose Illnes Anxiety Disorder gesteld. Illnes Anxiety Disorder houdt een
preoccupatie in met het hebben of krijgen van een ernstige, niet gediagnosticeerde
medische ziekte. Een grondige evaluatie slaagt er niet in een ernstige medische aandoening
te identificeren die de bezorgdheid van de persoon verklaart. Hoewel de bezorgdheid kan
worden afgeleid van een niet-pathologisch lichamelijk teken of gevoel, komt de bezorgdheid
van de persoon niet in de eerste plaats voort uit de lichamelijke klacht zelf, maar eerder uit
zijn of haar bezorgdheid over de betekenis, het belang of de oorzaak van de klacht. Als er
een lichamelijk teken of symptoom aanwezig is, gaat het vaak om een normale fysiologische
gewaarwording, een goedaardige en zelfbeperkte disfunctie, of een lichamelijk ongemak dat
over het algemeen niet wordt beschouwd als een aanwijzing voor ziekte. Als er sprake is van
een diagnosticeerbare medische aandoening, zijn de angst en preoccupatie van de
betrokkene duidelijk buitensporig en staan ze niet in verhouding tot de ernst van de
aandoening.
De preoccupatie met het idee dat men ziek is, gaat gepaard met aanzienlijke angst
voor gezondheid en ziekte. Personen met een Illnes Anxiety Disorderworden gemakkelijk
gealarmeerd door ziekte, bijvoorbeeld door te horen dat iemand anders ziek is geworden of
door het lezen van een gezondheidsgerelateerd nieuwsbericht. Illnes Anxiety Disorder
neemt een prominente plaats in het leven van de persoon in, beïnvloedt de dagelijkse
activiteiten en kan zelfs leiden tot invaliditeit. Ziekte wordt een centraal kenmerk van
iemands identiteit en zelfbeeld, een veelvoorkomend onderwerp in het sociale verkeer, en
een kenmerkende reactie op stressvolle levensgebeurtenissen.
Prevalentie
Prevalentieschattingen van de Illnes Anxiety Disorder zijn gebaseerd op schattingen van de
DSM-III en DSM-IV diagnose hypochondriasis. De 1- tot 2-jaarsprevalentie van
gezondheidsangst en/of ziekte-overtuiging in gemeenschapsenquêtes en populatie-
gebaseerde steekproeven varieert van 1,3-10%. In ambulante medische populaties zijn de 6-
maanden/1-jaar prevalentiecijfers 3-8%. De prevalentie van de stoornis is vergelijkbaar bij
mannen en vrouwen.
Conversion Disorder (Functional Neurological Symptom Disorder)
A. Een of meer symptomen van veranderde vrijwillige motorische of zintuiglijke functie.
B. Klinische bevindingen wijzen op onverenigbaarheid van het symptoom met erkende
neurologische of medische aandoeningen.
, C. Het symptoom of tekort is niet beter te verklaren door een andere medische of
psychische aandoening.
D. Het symptoom of tekort veroorzaakt klinisch significante distress of impairment in
sociaal, beroepsmatig, of andere belangrijke gebieden van functioneren of rechtvaardigt
medische evaluatie.
Opmerking: De ICD-9-CM-code voor conversiestoornis is 300.11, die wordt toegekend
ongeacht het symptoomtype.
Specificeer het type symptoom:
(F44.4) Met zwakte of verlamming
(F44.4) Met abnormale beweging (e.g., tremor, dystonische beweging, myoclonus)
(F44.4) Met sliksymptomen
(F44.4) Met spraaksymptomen (e.g., dysfonie, onduidelijke spraak)
(F44.5) Met aanvallen of toevallen
(F44.6) Met verdoving of gevoelsverlies
(F44.6) Met speciale sensorische symptomen (e.g., visuele, olfactorische of
gehoorstoornissen)
(F44.7) Met gemengde symptomen
Specificeer indien:
Acute episode: Symptomen aanwezig voor minder dan 6 maanden.
Aanhoudend: Symptomen die 6 maanden of langer aanwezig zijn.
Specificeer indien:
Met psychologische stressor (stressor specificeren)
Zonder psychologische stressfactor
Diagnostische kenmerken
Veel clinici gebruiken de alternatieve namen "functioneel" (verwijzend naar een abnormale
werking van het centrale zenuwstelsel) of "psychogeen" (verwijzend naar een
veronderstelde etiologie) om de symptomen van conversiestoornis (functionele
neurologische symptoomstoornis) te beschrijven. Bij conversiestoornis kunnen er een of
meer symptomen van verschillende aard zijn. Motorische symptomen zijn onder meer
zwakte of verlamming; abnormale bewegingen, zoals tremor of dystonische bewegingen;
gangafwijkingen; en een abnormale houding van de ledematen. Zintuiglijke symptomen zijn
onder meer een veranderd, verminderd of afwezig huidgevoel, gezichtsvermogen of gehoor.
Andere symptomen zijn een verminderd of afwezig spraakvolume (dysfonie/afonie),
veranderde articulatie (dysartrie), een gevoel van een brok in de keel (globus), en diplopie.
Hoewel voor de diagnose vereist is dat het symptoom niet door een neurologische
aandoening kan worden verklaard, mag de diagnose niet worden gesteld louter omdat de
onderzoeksresultaten normaal zijn of omdat het symptoom "bizar" is. Er moeten klinische
bevindingen zijn die een duidelijk bewijs leveren van onverenigbaarheid met een
neurologische aandoening. Interne inconsistentie bij onderzoek is één manier om
onverenigbaarheid aan te tonen (i.e., aantonen dat lichamelijke tekenen niet langer positief
zijn wanneer ze op een andere manier worden getest).
