Dit document bevat een begrippenlijst (incl. belangrijke theorieën / modellen) van de cursus Klinische Psychologie van de Master Klinische Psychologie.
TiU: Klinische Psychologie: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
KLINISCHE PSYCHOLOGIE
BEGRIPPEN / THEORIEËN / MODELLEN
HOORCOLLEGE 1: INLEIDING ANGSTSTOORNISSEN
Angst (anxiety): een diffuus, ongemakkelijk gevoel, waarvan de bron aspecifiek of
onbekend is voor het individu.
Vrees (fear): een gevoel van onbehagen en bedreiging, gerelateerd aan een identificeerbare
oorsprong. Het gevoel van vrees is dus gerelateerd aan een specifieke situatie of object.
Vecht- of vluchtreactie (fight or flight response): een automatisch
verdedigingsmechanisme dat ontstaat bij een gevoel van angst, waardoor er een
verandering in het lichaam optreedt. De eerste fase van het stresssysteem wordt geactiveerd
(autonomic arousal). Je hart gaat sneller kloppen, je bloeddruk gaat omhoog, je spieren
spannen zich aan, je transpireert en je ademhaling versnelt.
Vicieuze cirkel van angst:
HOORCOLLEGE 2: ANGSTCONDITIONERING ALS EEN MODEL VOOR DE ACQUISITIE EN EXTINCTIE
VAN ANGST
Angst: een specifieke toestand van een organisme in aanwezigheid van een daadwerkelijke
of ingebeelde dreiging die wordt gekenmerkt door: specifieke gedachten en gevoelens,
fysiologische veranderingen en gedrag.
Klassieke conditioneringstheorie:
- Little Albert experiment:
o In dit experiment wordt baby Albert geconditioneerd om angst te hebben voor
een konijn. Dit werd gedaan door telkens wanneer het konijn werd laten zien
tegelijkertijd een heel luid en vervelend geluid te laten horen waarvan ze
wisten dat Albert daar angst voor had. Dit werd verschillende keren gedaan.
Na verloop van tijd werd Albert al angstig als hij alleen het konijn zag (en dus
nog niet het geluid hoorde). Dit toont aan dat angst geconditioneerd kan
worden.
- Hondenexperiment conditionering (Pavlov):
o Pavlov deed onderzoek naar de speekselproductie van honden bij het geven
van voedsel. Hij merkt dat de honden al beginnen met kwijlen voordat de
brokken zijn gegeven. Alleen het laten zien van het voedsel is al voldoende
voor de honden om te gaan kwijlen. Hij deed een experiment met een bel.
, TiU: Klinische Psychologie: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
Telkens als de honden hun voedsel krijgen laat hij een bel rinkelen. De
honden denken dan dat ze hun eten krijgen en beginnen met kwijlen. Na
verloop van tijd beginnen de honden al met kwijlen als alleen de bel rinkelt
(maar ze nog geen voedsel hebben gehad).
- Angstconditionering (Watson en Rayner):
o Bijv. je bent nog jong en hebt nog geen ervaring met honden. De hond is in dit
geval de geconditioneerde stimulus. Op een bepaald moment word je gebeten
door een hond, dit is de ongeconditioneerde stimulus. De reactie hierop, zoals
pijn, wordt de ongeconditioneerde respons genoemd. Door de paring tussen
de ongeconditioneerde stimulus en de ongeconditioneerde respons kan de
geconditioneerde stimulus (die eerst geen reactie uitlokte) door de ervaring
met het bijten van de hond ineens wel een reactie uitlokken. De
geconditioneerde respons is in dit geval een fobie voor honden.
- Problemen met deze theorie:
o Niet iedereen met een specifieke fobie heeft ooit een conditioneringservaring
gehad.
o Niet iedereen die een conditionerings-/traumatische ervaring heeft gehad
ontwikkelt een specifieke fobie.
o Objecten en situaties die typisch angst uitlokken zijn niet random verdeeld.
Alternatieve modellen voor de klassieke conditioneringstheorie:
- Genetische aanleg (genotype).
o Sommige mensen zijn door hun genen sterker geneigd om angstig te zijn
dan andere mensen zonder dit soort genen.
- Persoonlijkheidstrekken (fenotype).
o Mensen die meer neurotisch zijn of hogere trait anxiety hebben, hebben een
grotere kans op het ontwikkelen van een angststoornis. Dit is vaak het
fenotype van de genen die coderen om meer of minder angstig te zijn.
- Non-associatieve verklaring (rol van non-specifieke stressoren).
o De neiging om angstig te worden kan ook uitgelokt worden door algemene
stressoren en niet per se door iets specifieks zoals een traumatische
ervaring (bijv. ongeluk). Het kan ook ontstaan door algemene stress. Door
stress is iemands capaciteit om met angstige gevoelens om te gaan
verminderd, waardoor de neiging om angstig te zijn uitgelokt wordt.
- Problemen met deze theorieën:
o Waarom ontwikkelen sommige mensen angsten en andere niet (niet alle
hoog-angstige personen ontwikkelen een fobie)? Dit is niet duidelijk.
o Niet alleen genen, maar ook omgevingsinvloeden spelen een belangrijke
rol.
, TiU: Klinische Psychologie: Begrippen / theorieën / modellen overzicht (2022/2023)
Shimara van den Elzen
Moderne klassieke conditioneringstheorie:
- Hoe uitbreidingen van het klassieke conditioneringsmodel de belangrijkste problemen
kunnen aanpakken:
1. Er zijn meerdere paden voor angstacquisitie (Rachman):
o Conditioneringservaring. Je hebt zelf een traumatische ervaring waardoor
je geconditioneerd wordt.
o Sociale observatie. Je ziet dat iemand anders een traumatische ervaring
meemaakt.
o Verbale informatie. Iemand vertelt je over gevaar.
o Fantasie en inbeelding.
o Bijna-ongevalervaring. Je had bijna een ongeval, waardoor je je goed kunt
inbeelden wat er hád kunnen gebeuren.
2. Eerdere ervaring met geconditioneerde stimuli (latente inhibitie):
o Latente inhibitie verwijst naar het feit dat wanneer iemand bijv. veel
positieve ervaringen heeft gehad met honden (voordat diegene wordt
gebeten door een hond) dit op een beschermende manier kan werken voor
angstconditionering. Iemand die geen positieve ervaringen heeft gehad met
honden voordat diegene wordt gebeten, zal eerder angst voor honden
ontwikkelen.
3. Biologische voorbereidheid (Seligman):
o Dingen waar mensen typisch angst voor hebben zijn zaken zoals spinnen,
slangen, vreemden, donker, afgesloten ruimtes, hoogtes (wellicht doordat
deze zaken in onze evolutionaire geschiedenis belangrijk waren). Als we
hier vroeger geen angst voor hadden, overleefden we het niet.
➔ Deze zaken kunnen geïntegreerd worden in een uitgebreider model → cognitieve
model van conditionering:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper shimaravdelzen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
