Psychodiagnostiek
College 1 Psychologische gespreksvoering en de aanmeldingsfase
Psychologische gespreksvoering
Basishouding
Clientgerichte benadering van Carl Rogers
- Basisprincipe = zelfactualisering
- Bepaalde condities zijn nodig om dit te realiseren
- Therapeutische relatie schept condities die mogelijk maken dat cliënt sterkten, moeilijkheden,
oplossingen kan exploreren
→ Hulpverlener faciliteert & cliënt helpen zichzelf te helpen. Om men motivatie geven
om zelf op oplossingen te komen en hiermee door te gaan na de therapiesessies
→ Motivatie + probleemoplossend vermogen + advies
→ Valkuil: “Ik moet iets doen syndroom”: Je moet niet te snel advies geven (cliënten
hebben al van alles geprobeerd), zoek naar een passende oplossing na de analyse.
In therapie 3 condities voor groei:
1. Onvoorwaardelijke positieve waardering
2. Echtheid
3. Empathie
1) Onvoorwaardelijke positieve waardering
Client appreciëren als een persoon met waarde en waardigheid. Hoe tonen?
- Betrokkenheid tonen t.a.v. cliënt
→ Op tijd zijn op afspraak, tijd vrijmaken voor de client, privacy voor client reserveren,
vertrouwen respecteren
→ Barrières: gebrek aan tijd en gebrek aan zorg/bezorgdheid zoals afspraak annuleren
- Inspanning doen om cliënt te begrijpen
→ Empathie, vragen te stellen, interesse tonen → probeer mee te denken
→ Actief luisteren ook belangrijk medium: parafraseren en reflecteren
- Onvoorwaardelijke aanvaarding
→ Gedachten/gevoelens van de cliënt niet af keuren
→ NIET onvoorwaardelijk goedkeuren, WEL gezichtspunt van client serieus nemen
→ Bijvoorbeeld een over beschermde ouder niet afkeuren maar proberen te begrijpen
→ Ga uit van de goede wil van de cliënt
→ Hulpverlener moet gedachten/gevoelens rond cliënt bij zichzelf nagaan (wat doet
zoiets bij mij en bij de andere hulpverleners)
- Warmte uitdrukken en nabijheid
→ Reduceert onpersoonlijk karakter interventies of behandeling
→ Reflecteren op gedachte, gevoel, gedrag van (1) hulpverlener of (2) cliënt, of (3) de
relatie
→ Zeg bijvoorbeeld als hulpverlener: ‘’ik ben blij om je weer te zien’’
→ Nabijheid bruikbaar bij overdracht en tegenoverdracht. Beschrijven wat er in de
situatie afspeelt
→ Soms is er twijfel, spanning, irritatie, aantrekking of zit je vast: reflecteer hiernaar en
probeer er duidelijk over te zijn.
,2) Echtheid
Hulpverlener is zichzelf zonder een rol te spelen. Het refereert naar mens zijn en samenwerken met
cliënt. Maakt de emotionele afstand t.a.v. client kleiner
Belangrijke facetten:
- Rolgedrag: geen klemtoon op jouw rol, autoriteit en status
- Congruentie: Woorden, gedrag en gevoelens van hulpverlener zijn consistent
→ Erkennen van negatieve/positieve gevoelens in sessie
→ Als je negatief of afstandelijk reageert kan dit tot wantrouwen bij de client leiden
- Spontaniteit
→ Niet elke gedachte die bij je opkomt verwoorden, alleen functionele verwoordingen
→ Wel: op natuurlijke wijze uitdrukken & toch tactvol omgaan met cliënt
- Openheid en zelfonthulling
→ Vaardigheid om open te zijn over zelf t.a.v. C (verbaal/non-verbaal)
→ Haal alleen dingen aan die van belang zijn voor de client
→ Capaciteit cliënt om iets uit zelfonthulling te halen
→ Parallel aan gevoelens client (qua inhoud & intensiteit), zeg: ‘’dat herken ik ook wel.’’
→ Moderaat niveau: Niet te veel (indiscreet, teveel met zelf bezig) of weinig (afstand)
3) Empathie
Mogelijkheid om iemand te begrijpen vanuit zijn/haar belevingswereld & laten merken dat je begrijpt
wat er in hem/haar omgaat.
- Sta je open voor de client? Eigen kwetsbaarheden/persoonlijkheid, voorkeuren en
omstandigheden (bv. persoonlijke problemen, stress: ben jij wel de geschikte hulpverlener)
- Hoe verbaal en non-verbaal communiceren?
- Verbale manieren
→ Vragen stellen vanuit de belevingswereld van de client
→ Praat over wat belangrijk is voor de client
→ Refereer aan de gevoelens van de client
- Non-verbale empathische communicatie
→ Oogcontact
→ Naar voor leunen
→ Naar client kijken
→ Open arm positie
→ Matchen met non-verbale gedrag van client (spiegelen)
- Belangrijke en noodzakelijke facetten:
→ Intrapersoonlijke beleving door de hulpverlener
→ Communicatie door de hulpverlener
→ Receptie door cliënt
- Monitor reactie van je client op jouw empathische toenaderingen + stem jouw reacties af op
proces cliënt. Soms moet je hier rustig mee beginnen en wacht de impact af.
Algemene klinische vaardigheden
1. Niet selectieve luistervaardigheden → Non-verbaal gedrag, verbaal volgen, gebruik van stiltes
2. Selectieve luistervaardigheden → Vragen stellen, parafraseren, reflecteren, concretiseren,
samenvatten
3. Regulerende vaardigheden → openen gesprek en begincontract, terugkoppeling naar doelen,
situatie verduidelijken, hardop denken en afsluiten van het gesprek.
4. Nuancerende vaardigheden → interpreteren, confronteren, positief heretiketteren en informatie
geven
, Aan welke competenties moeten GGZ-behandelaren voldoen (volgens cliënten en naasten):
- Helder communiceren
- Goed luisteren
- Niet oordelen
- Cliënten met respect benaderen
- Oprecht betrokken zijn
- De cliënt als mens zien, niet als ziekte
De diagnostische cyclus van De Bruyn et al.
De diagnostische cyclus
Aanmelding → klachtanalyse → probleemanalyse →
verklaringsanalyse → indicatieanalyse → advies
- Het is een dynamisch proces waarin je heen en weer kunt
- Soms kun je een analyse overslaan, je volgt dan de stippellijn
- Het helpt voor een effectievere behandeling
Aanmelding
Goed ons te realiseren:
- Invulling kan sterk wisselen tussen instellingen
- Soms is aanmelding geen taak van de psycholoog
Context:
- Minder tijd voor meer zorg → finance driven vs quality driven
- Focaal behandelen is de norm = specifieke behandelen, alleen in de richting van het probleem
- Stepped care = psycholoog zit later
→ Het begint bij de huisarts, vervolgens komt een praktijkondersteuner aan bod en dan
pas wordt iemand doorverwezen, eerst naar algemene zorg en daarna pas
gespecialiseerde zorg en later weer terug naar de huisarts
- Het is niet altijd nodig om de klachten meteen te bevragen
Wat kan je tegenkomen:
- Overrapportage vs. Onderrapportage: behandeling vermijden of juist tegenmoetkomen
- Vrijwillig vs. Gedwongen: soms vanuit justitie (geen motivatie)
- Zelf vs. door een ander
- Motivatie is van belang, krijg je meteen alles te horen?
- De client moet meewerken want alleen hij/zij weet wat er aan de hand is
Wat heb je nodig:
- Toestemming, soms van een ouder of instelling
- Diagnostisch onderzoek is niet altijd nodig
- De juiste expertise, kan jij het probleem wel oplossen?
Na de aanmelding:
- Rapportage = vastleggen belangrijkste contactdetails
→ Houd rekening met AVG (privacywetgeving)
- Nodig gericht mensen uit voor het intakegesprek
→ Alleen het kind, samen met de ouder of misschien zelfs apart
- Soms al gegevensverzameling vóór het intakegesprek
→ Lees het dan ook!
