Historische Context —————————————————————————
Tijdvak: Steden en burgers in de Lage Landen (1050 - 1700)
Kenmerkende aspecten: Paragraaf 1:
1. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het
herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
2. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden.
Paragraaf 2:
1. Het begin van staatsvorming en centralisatie.
2. De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke
kerk in West-Europa tot gevolg had.
3. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting
van een Nederlandse staat.
Paragraaf 1 - Steden in Vlaanderen en Artesië
Boeren en burgers
De opkomst van de Nederlandse economie begon in de 11e eeuw, toen in Europa een snelle
bevolkingsgroei plaatsvond. Boeren kapten bossen en legden veenmoerassen droog. Er ontstond
weer een agrarisch-urbane samenleving met een verstedelijking en een monetaire economie.
Hierdoor bloeide de handel enorm op.
Boeren produceerden niet meer alleen voor eigen gebruik en voor hun heer, maar ook voor verkoop
op de stedelijke markten. Het omliggende platteland voorzag de steden van voedsel en grondstoffen.
Sommige grondstoffen en consumptiegoederen moesten van verder weg worden gehaald. De steden
leverden het platteland werktuigen, kleding en andere nijverheidsproducten. Door de marktfunctie
van de steden werden hun handelsnetwerken en hun verzorgingsgebieden steeds fijner vertakt.
Om hun economische belangen te beschermen, wilden steden stadsrechten. Koningen, graven,
bisschoppen en andere heersers gaven stadsrechten in ruil voor geld, om steun van de stad te krijgen
tegen concurrenten en om de welvaart in hun gebied te bevorderen.
Aan de bevolkingsgroei kwam in de 14e eeuw een eind, toen de Europese bevolking door
hongersnoden en pestepidemieën scherp daalde. Maar het proces van verstedelijking en
specialisering ging door. In 1500 woonden ongeveer 6 miljoen Europeanen (10% van de totale
bevolking) in steden met 5000 of meer inwoners.
Maar de verstedelijking ging niet overal even snel. De meest verstedelijkte regio’s waren Noord-Italië
en Vlaanderen, maar andere grote delen van de wereld waren in 1500 nog nauwelijks verstedelijkt.
In steden waren meer sterfgevallen dan geboortes, maar de migratie vanaf het platteland hield de
bevolking op peil. Kundige ambachtslieden of kapitaalkrachtige kooplieden waren belangrijk voor de
instandhouding en ontwikkeling van de economie. Maar in alle steden woonden ook grote aantallen
mensen die het burgerschap niet kregen. Ook geestelijken die in de stad woonden, behoorden niet tot
de poorters.
, Stedelijke dynamiek in Artesië
In Vlaanderen en Artesië kwam de verstedelijking in de Nederlanden het eerst op gang.
Tot het eind van de 13e eeuw was Atrecht in Artesië de belangrijkste stad in de Nederlanden. Op het
hoogtepunt had Atrecht ongeveer 25.000 inwoners. Het was misschien niet de grootste, maar wel de
machtigste stad, omdat handelaren en bankiers uit Atrecht een centrale plaats kregen in de
lakennijverheid. Hierdoor werd Atrecht het startpunt van de stedelijke dynamiek in de Nederlanden.
Dit kwam doordat de grond in Vlaanderen en Artesië zeer geschikt was voor de landbouw. Hierdoor
was er een hoge landbouwproductiviteit mogelijk om de groeiende bevolking van de steden te
voeden.
Laken, geweven en vervilte wollen stof, was tot de opkomst van de katoennijverheid in de 18e en 19e
eeuw, de belangrijkste soort textiel in Europa. Vlaanderen en Artesië werden de belangrijkste centra
voor de lakennijverheid. De lakennijverheid bood een groot deel van de stadsbevolking werk. Voor
het maken van laken waren veel ambachten nodig.
De grootste groep waren de wevers (woldraden → weefsels).
De op een na grootste groep waren de vollers (weefsels compact maken → waterdicht).
De andere belangrijke bevolkingsgroep waren de ververs (kleuren van het textiel).
Het hele productieproces werd georganiseerd door kooplieden, die de wol kochten, de
ambachtslieden aan het werk zetten en het afgewerkte laken verkochten.
Engeland werd de grootste leverancier van wol. Ook lag het goed voor de aansluiting bij het
belangrijkste handelsnetwerk (Noord-Frankrijk → Noord-Italiaanse stadstaten). Italiaanse
kooplieden reisden massaal naar de jaarmarkten die in enkele steden gehouden werden om
luxeproducten af te zetten en om handel te drijven met kooplieden uit Vlaanderen en Artesië. De
belangrijkste kooplieden kwamen uit Atrecht, omdat zij niet alleen laken uit hun eigen stad
verkochten, maar ook uit andere steden. Door de lakenhandel werden de Atrechtse kooplieden rijk en
machtig. Ze organiseerden zich in koopliedengilden, hadden grote invloed in het stadsbestuur en
werden geldschieters voor steden en vorsten.
Opkomst van Vlaanderen
Brugge nam in de 13e eeuw de plaats over van Atrecht als belangrijkste handelscentrum in de
Nederlanden. Met 45.000 inwoners was Brugge in 1300 twee keer zo groot als Atrecht. Zowel de
Vlaamse als de Brabantse textielsteden richtten zich voor de invoer van hun grondstoffen en de
export van hun laken sterk op Brugge. Atrecht verloor zijn voorsprong doordat er nieuwe
handelsroutes opkwamen en de handel tussen de jaarmarkten van Noordoost-Frankrijk en Italië
verstoord raakte. Tegelijk groeide vanaf het eind van de 13e eeuw de handel met steden van de Duitse
Hanze aan de Noord- en Oostzee en langs de grote rivieren.
Voordat Brugge tot volle bloei kwam, vond in de Vlaamse steden en omwenteling plaats waardoor
ambachtslieden via hun gilden invloed kregen in het stadsbestuur. Het bestuur was namelijk in
handen van patriciërs, leden van aanzienlijke koopmansfamilies die van generatie op generatie de
schepenen leverden. Ze raakten verbonden met de adel aan wie ze geld leenden en met wie ze hun
dochters lieten trouwen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lucavanessen65. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
