Steden en burgers in de Lage Landen
1.1 Steden in Vlaanderen en Artesië (1050-1302)
11e eeuw : opkomst van de Nederlandse economie
- Snelle bevolkingsgroei.
- Toename van de voedselproductie (en het beschikbaar maken van meer land).
- (Opnieuw) ontstaan van een agrarisch-urbane samenleving.
- (opnieuw) ontstaan van een monetaire economie.
- Steden werden centra van nijverheidsproductie en handel.
- Boeren produceren nu ook voor heer en verkoop stedelijke markten.
- Platteland voorziet steden van grondstoffen en voedsel (al moesten sommige
dingen van verder weg komen). Steden leverden het platteland werktuigen, kleding
en nijverheidsproducten. (Verzorgingsgebied van steden).
- Er vond specialisatie plaats.
Stadsrechten en bestuur
- Steden willen stadsrechten om economische belangen te beschermen.
- Muren, verdedigingswerken, zelfbestuur, rechtspraak.
- Koningen, graven en bisschoppen verkopen deze stadsrechten aan steden.
- Steden worden bestuurd door schepenen (vooraanstaande burgers).
- Bevolkingsgroei tot de 14e eeuw, daarna hongersnoden en pestepidemieën.
- 10% van de Europeanen woont nu in steden.
- Er blijven delen in Nederland die niet verstedelijkt zijn.
- Steden hebben meer sterfgevallen dan geboortes maar groeien door migratie
platteland.
- Nieuwkomers kregen burgerschap (en werden poorter) als: goede
ambachtslieden of kooplieden.
- Ook ‘’niet-burgers’’ kwamen, oftewel ongeschoolden maar ook geestelijken.
Artesië, lakens en verstedelijking
- Verstedelijking begon in Vlaanderen en Artesië (graafschappen). Steden zoals:
Rijsel, Ieper, Brugge, Gent en Atrecht
- Tot 13e eeuw was Atrecht belangrijkste stad in Nederlanden. (Startpunt van
stedelijke dynamiek). Machtig door handelaren en bankiers en hun rol in de
lakennijverheid.
- Vruchtbare bodem in de buurt voor verbouw van tarwe, bevolkingsgroei. Schapen
leverde wol voor lakennijverheid.
- Vlaanderen en Artesië worden centra van lakennijverheid (kleding, tapijten en
beddengoed). Dit bood stadsbevolking werk (meer dan 50%). Wevers, vollers
(waterdicht) en ververs. Productieproces georganiseerd door kooplieden die
arbeiders laten werken en lakens verkochten.
Gunstige ligging
- Artesië en Vlaanderen lagen dicht bij Engeland (grootste leverancier van wol).
Daarnaast gunstig voor handelsnetwerk Frankrijk naar Italië. Jaarmarkten in Franse
Champagne (Handel met Italianen). Vooral kooplieden uit Atrecht verkopen wol
(niet alleen uit eigen stad). De Italianen voeren het door naar havensteden.
Kooplieden worden rijk, krijgen invloed en lenen geld aan steden en vorsten.
Opkomst van Vlaanderen
- Eind 13e eeuw: Atrecht en omgeving worden ingehaald door Noorden. Brugge wordt
belangrijkste handelscentrum van Nederland (was Atrecht). Gent wordt
belangrijkste nijverheidsstad (in plaats van Ieper). Ook Brabantse steden komen op.
- Atrecht verliest voorsprong door: opkomst nieuwe handelsroutes, weinig handel op
jaarmarkt door oorlogen in Italië, handel met gebieden ten oosten van de
middellandse zee moeilijk door Ottomaanse expansie. Het Duitse Hanze komt op en
, handelt liever met Brugge dan Atrecht (makkelijker bereikbaar want aan zee).
Spanjaarden en Italianen volgen.
- Ontstaan van Brugge als grote handelsstad: ambachtslieden krijgen via hun gilde
invloed in Vlaamse stadsbestuur. 13e eeuw: bestuur alle Vlaamse steden in handen
van patriciërs (koopmansfamilies). Ze werden steeds rijker en raakte verbonden
met de adel (huwelijken en lenen van geld). Gewone stadsvolk werd het gemeen
genoemd.
- Ambachtslieden klagen over corruptie en machtsmisbruik. Protesten over hoge
uitgaven, belasting op brood en bier, partijdige rechters, slechte
werkomstandigheden en lage lonen. Ze wilden betere betaling en invloed in het
stadsbestuur.
- Sociale spanningen lijden tot veldslag tussen Franse koning en graaf van
Vlaanderen. De strijd heet de Guldensporenslag. Graaf had trouw als leenman
opgezegd. Delen van Vlaanderen werden bezet en zoon van de graaf werd
gevangen genomen. Patriciërs steunen koning, ambachtslieden steunen graaf.
Leger van graaf bestaat uit ambachtslieden en boeren en verslaan alsnog Frans
leger. Aanhangers van de Franse koning (waaronder patriciërs) worden uit de
steden verdreven. De graaf sterft in Franse gevangenschap maar opvolgers belonen
ambachtslieden door middel van invloed. Gilden (van wevers, vollers en andere
ambachtslieden) mogen regels voor het werk vaststellen en een deel van de
schepenen leveren.
1.1 Steden, netwerken en bestuurders (1302-1602)
Brugge
- In de 14e en 15e eeuw het belangrijkste handelscentrum ten noorden van de Alpen
- Kooplieden uit heel Europa.
- De Hanze (samenwerking Duitse handelaren) had hier het hoofdkantoor en Brugge
was de stapelmarkt van hun goederen.
- Duitsers verkochten eigen producten en die uit gebieden rond de Oostzee (bijv.
Zweden, Rusland).
- Compagnieën van de Italianen hadden hun filialen in Brugge, deze ontwikkelde
zich tot bank.
- Economisch systeem van de wisselbrief kwam op en de eerste beurs was in
Brugge.
- Brugge dankt positie aan achterland, Vlaanderen en Brabant zijn het economisch
zwaartepunt van NL en leveren Brugge Textiel. De steden vormen een netwerk
met eigen specialisaties. Vlaamse steden zijn het rijkst.
Brabant
- In de 14e en 15e eeuw neemt het belang van Brabant toe met als grootste stad
Antwerpen.
- Havenstad (aan de Schelde) dus betere verbinding met het Europees achterland.
- Antwerpen bleef toch lang kleiner en rijker dan Brugge.
- Rond 1500 neemt Antwerpen de positie van Brugge over (bevolkingsgroei en rijkste
stad van Europa).
- Veel Duitse kooplieden (rivierschepen en wagens), import van wol en laken uit
Engeland, producten uit Spaanse en Portugese kolonies, Amerikaanse suiker,
Aziatische specerijen.
Hollanders en de graanhandel
- Eerst: graan uit Noord-Frankrijk. Nu: graan uit Polen en het Baltisch gebied.
- Dit wordt over zee vervoerd door de Hollanders, die het verkopen om Vlaanderen
en Brabant te voorzien. Zo groeit Amsterdam.
- Holland was eerst drassig veengebied, eerst was landbouw mogelijk. Later, door
natuurrampen en turfwinning niet meer mogelijk. Scheepsbouw ontwikkeld en
graan moest worden gehaald uit Danzig (Gdansk, Polen).
Burgers, geestelijken en vorsten
- Middeleeuwse steden: hechte gemeenschappen met zelfbestuur en eigen wetten
- Stedelijke gemeente: commune. Bonum commune: algemeen belang.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Isabel11. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
