Samenvatting
Samenvatting De verlichting in theorie en praktijk
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting van het themaboekje De verlichting in theorie en praktijk dat gegeven wordt in 5 VWO en herhaalt in 6 VWO
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
De verlichting in theorie en praktijk (1650-1900)2.1: Verlichte denkbeelden (1650 - 1789)
Belangrijk idee van de verlichting: ‘’Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid’’.
Immanuel Kant
‘’Verlichting is de bevrijding van de mens uit de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is’’,
‘’Durf te denken’’, ‘’Het openbaar gebruik van het verstand moet altijd vrij zijn. Alleen dan kan
de verlichting onder de mensen tot stand komen’’.
- 1780: verlichting in Europa en Noord-Amerika al een eeuw aan de gang.
- Traditionele Christelijke denkbeelden sinds einde v/d middeleeuwen ter discussie.
Middeleeuwen: denken ondergeschikt aan geloof en traditie. Mens = compleet
afhankelijk van God (heerst over mens en natuur, geeft plaats in maatschappij, straft,
laat wonderen gebeuren etc.)
- Vroegmoderne tijd: andere inzichten breken geleidelijk door dankzij toename kennis.
Renaissance: wetenschappers zoeken met humanistische analyses bedoeling
teksten oudheid
Ontdekkingsreizigers: vergroten kennis wereld buiten Europa
Verbetering ambachtelijke technieken: natuur beter onder controle (windmolens)
- Twee filosofische stromingen in de 17e eeuw: traditie + geloof naar waarneming + rede
1. Empirisme: John Locke, kennis komt voort uit waarnemingen en ervaringen
2. Rationalisme: René Descartes, kennis komt voort uit rede (beredenering,
logica)
Humanisme + ontdekkingsreizen + technische vooruitgang + empirisme + rationalisme
De wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw (met als hoogtepunt natuurwetten
Newton)
Deze had als gevolg optimisme over met het verstand en onderzoek alles te
begrijpen/verklaren + de wereld te verbeteren.
Zo ontstond de Verlichting : ‘’de beweging om het gebruik van de ratio (verstand) toe te
passen op alle terreinen van de maatschappij’’. Alles moest redelijk zijn, anders
verworpen.
Belangrijk onderwerp debatten: plaats van godsdienst in de samenleving
1. Eerst: staat moet het ware geloof beschermen en naleven godsdienstige wetten
afdwingen (bestraffen van ketters) want anders straft God de samenleving met
rampen.
2. Reformatie: nadruk meer op individuele geweten maar volgens Luther & Calvijn
moet de staat ook de ware godsdienst bevorderen.
3. Denkers Verlichting: Geloof is zaak van het individu. Zelf keuze wat ze
geloven. Vrijheid en tolerantie. John Locke: scheiding kerk & staat. Staat kan ‘’het ware
geloof’’ niet uitmaken.
Opvattingen over de samenleving in de verlichting
Traditionele Christelijke opvattingen: de mens is van nature zondig. Opvoeding
met nadruk op straffen om ‘’zondige natuur in bedwang te houden’’.
Verlichting: Jean Jacques Rousseau : de mens is van nature goed maar de
maatschappij slecht. Mens wordt slecht door ongelijkheid, leugens etc. Ideale opvoeding =
in de natuur, zonder straf of godsdienstonderwijs. John Locke: de mens is een
onbeschreven blad. Opvoeding en omstandigheden bepalen alles.
Maatschappelijke vooruitgang: ook twijfel of men met verstand de wereld beter kon
maken. Armoede en ander gebrek kwam door domheid. Misstanden konden worden
bestreden door opvoeding, onderwijs en verspreiding kennis.
Opvattingen over de politiek
Traditionele Christelijke opvattingen: rechtvaardige samenleving = geordend
naar Gods wil. God had de koning soevereiniteit gegeven. Absolute macht, droit divin.
Verlichting: Locke & Rousseau gaan uit van natuurrechten (alle mensen zijn vrij
en gelijk + hebben recht op leven, gezondheid, vrijheid & bezit)
, Macht van de staat is gebaseerd op sociaal contract (mensen geven deel vrijheid op aan
overheid in ruil voor veiligheid). Regering machtsmisbruik of onbekwaam? Afgezet door
volk.
Rousseau was voorstander van de directe democratie (Athene) . Ook vond hij
sociaaleconomische gelijkheid belangrijk. Democratie werkt alleen zonder grote sociale
verschillen. Individuen moeten niet over elkaar heersen. Bron van het kwaad = privébezit.
(Rousseau was dus ook tegen de slavernij, abolitionist).
Montesquieu : driemachtenleer (trias politica)
Niet tegen monarchie maar macht v/d koning moest worden afgezwakt. Samenleving is
pas rechtvaardig als de drie machten van het politieke gezag zijn gescheiden.
1. Uitvoerende macht : regering
2. Wetgevende macht : parlement
3. Rechterlijke macht: onafhankelijke rechters
Hij was tegen de directe democratie. (volk niet is staat tot intelligente discussievoering)
Volksvertegenwoordiging het beste uit twee kamers: Hogerhuis (gekozen door elite),
Lagerhuis (gekozen door alle burgers). (Net als in Engeland sinds de Glorious
Revolution)
Adam Smith: vrije economie, vraag en aanbod, weinig overheidsingrijpen beste voor
welvaart
Politieke cultuur / staatspolitiek
Eerst: alleen voor koningen, hoge edelen en regenten. Later: ook in kranten en pamfletten
Vorsten moeten nu rekening houden met de publieke opinie.
Verlicht absolutisme, meer persvrijheid en tolerantie maar wel absolute macht
Franse koningen: hardere aanpak. Lodewijk XIV. Centrale macht werd uitgebreid in naam
van droit devin. Spanning overheid en verlichtingsdenkers. Censuur maar verboden
boeken werden alsnog gesmokkeld uit Amsterdam (druk).
2.2 : Revoluties in Amerika en Frankrijk (1776-1813)
Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783)
Voor het eerst worden verlichtingsideeën in praktijk gebracht in de politiek. 13 Britse
koloniën aan de Noord-Amerikaanse oostkust. 2,5 miljoen inwoners. Amerikanen waren
goed op de hoogte van Europese verlichtingsideeën door literatuur. Locke, Montesquieu
en Britse schrijver Thomas Paine. (vrijheid van het individu en verdachten Britten deze
vrijheden in te willen perken). Amerikaanse koloniën bestuurden zichzelf (parlement)
maar waren ook ondergeschikt aan de Britse koning (vertegenwoordigd door een
gouverneur met ambtenaren). Verzet omdat Britten belasting wilden heffen.
Samenkomsten van de koloniale parlementen werden verboden door de Britten.
Verzetsleiders roepen volk op tot protest. Brits soldaten worden met ijsballen bekogeld en
schieten vijf burgers neer (Boston Massacre). Verzetsleiders vormen een Committee of
Correspondence. Zij vonden dat Amerikanen een absoluut recht hadden op leven,
vrijheid, en bezit. Britten horen hier niks over te kunnen zeggen. Comités werden in alle
kolonies gevormd. 1773: belasting op thee leidt tot verzet in Boston: Boston Tea Party.
Straf Amerikanen: haven van Boston gesloten, zelfbestuur afgeschaft, beroepsmilitairen
gestuurd. Amerikaans verzet: Continentaal Congres wordt gevormd. 14 juli 1776:
Congres roept onafhankelijkheid uit. Locke’s ideeën gaan de
onafhankelijkheidsverklaring in.
In 1775 had het Congres al een leger gevormd onder generaal George Washington
(aanvoerder Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog). Hij gebruikte pamfletten van
Thomas Paine. Avond voor een veldslag, tekst van Paine.
1783: Groot-Brittannië erkent de Amerikaanse onafhankelijkheid.
De Verenigde Staten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Isabel11. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 77858 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen
