Een korte samenvatting over verschillende politiek filosofische theorieën die vandaag de dag nog serieus genomen kunnen worden (Utilisme, Egalitair Liberalisme, Libertarisme, Marxisme, Communitarisme) en hoe zij denken dat de macht verdeelt zou moeten worden.
Filosofie samenvatting Politieke Filosofie
Politieke filosofie: filosofie van de polis (samenleving) > nadenken over hoe een
samenleving ingericht zou moeten zijn = niet slechts descriptief, vooral prescriptief
deze theorie moet congrueren met je intuïtieve overtuigingen=rechtvaardigheid(eerlijkheid)
Kynlicka: “ga je niet uit van sociale rechtvaardigheid, kan je niet serieus genomen worden.
Verschillen tussen de theorieën zijn slechts verschillende ideeën van hoe sociale
rechtvaardigheid (gelijk behandelen) vormgegeven moet worden.”
De twee extremen:
1. Bureaucratie: iedereen is een nummer > heel collectief
2. Maatwerk XXL > individualistisch
>>> politieke filosofie is vorm van moreel argumenteren over wat een goede samenleving is
gebaseerd op deze overtuiging van sociale rechtvaardigheid. <<<
Kant: “Mens is nooit alleen als middel maar (ook) als doel” > mens = doel op zich
Rawls: “circumstances of justice” > er zijn onvoldoende middelen om ieders voorkeur
volledig te bevredigen, maar niet zo weinig dat er slechts strijd is (schaarste)
Iedere theorie gaat er van uit dat dit heerst in de in te richten samenleving
Burgerschapstheorieën: burgers moeten zich medeverantwoordelijk voelen voor de
samenleving (burgerschap nodig om samenleving te realiseren)
maarrr… burgerschap vereist een staat waarin iemand burger kan zijn (>sociologie)
Politiek filosofische theorieën (nu nog serieus/van invloed) /// theoriefamilies
Overeenkomsten: Goede samenleving = samenleving waarin mensen als gelijken behandeld, dit
betekent dezelfde rechten en plichten
Verschik: WAT betekenen gelijke rechten en plichten
Utilisme
Sinds 18e eeuw, ontwikkeld door Jeremy Bentham en Jonh Stuart Mill
Basis: welzijnsmaximalisatie (conclusies echter soms nadelig/tegen intuïtief)
Ethiek: handeling is juist (moreel goed) als die handeling het meeste welzijn voor de meeste
mensen oplevert.
>>> De juiste inrichting van de samenleving is diegene die het meeste welzijn voor de
meeste mensen oplevert. <<<
aantrekkelijke theorie door twee aspecten:
o Welzijn wordt serieus genomen (itt eerdere theorieën) >>> gelijker, staat dient volk
o Redeneert vanuit de consequenties die keuzes hebben (itt dubieuze overwegingen als
traditie/smaak) > revolutionaire theorie
echter twee zaken die duidelijke uitleg behoeven:
Wat is welzijn?
Welzijnshedonisme: welzijn is het ervaren van genot (=mentale toestand)
maar: Robert Nozicks gedachte-experiment: de ervaringsmachine >> je wil niet rest
leven alleen maar genot van machine krijgen: alleen genot is niet wat het leven zo
waardevol maakt
Niet-hedonistische mentale toestandswelzijn: welzijn is het ervaren van alle
mentale toestanden (niet slechts genot).
maar: ervaringsmachine prob2 > het gaat niet om de ervaring hebben, je wilt de
ervaring meemaken + kans hebben dood te gaan (leven waardevoller)
Voorkeursbevrediging: welzijn is het bevredigen van voorkeuren (een samenleving
waarmee het collectief zoveel mogelijk voorkeuren zoveel mogelijk bevredigd)
, 2
maar: - voorkeuren zijn slechts voorspellingen > mogelijkheid tot vergissen (Plato)
- voorkeuren zijn adaptief: mensen passen voorkeuren aan naar wat haalbaar is
- behoefte roept geen aanbod, maar aanbod roept behoefte (reclame)
>>> Noord-Korea (weinig keuzes voorkeur) geslaagder (veel kans dat behoefte bevredigd
is) dan NL(veel keuzes, kleinere kans dat specifieke behoefte bevredigd is)?
Bevredigen van geïnformeerde voorkeuren: welzijn is het bevredigen van
rationele en geïnformeerde voorkeuren (vergissingen weggefilterd)
maar: - welke voorkeuren zijn “rationeel” en “geïnformeerd”? (geen eenduidige
opvatting, wie bepaalt dat) - wat als er conflicterende voorkeuren zijn?
- geen verwijzing naar mentale toestand: zonder uitkomen voorkeuren te ervaren
telt dit wel voor de welzijn (geheime affaire wel of niet slecht?)
Ondanks ontbreken van heldere en probleemloze definitie van welzijn (definitie) is de theorie niet te
verwerpen omdat welzijn belangrijk is en ze damn close zijn. Hoe dan ook moeten we keuzes
maken zonder garantie dat die iets gaan verbeteren.>>> Resourcist resolution (middelen oplossing):
staat moet condities creëren waarbinnen individuen gelijkelijk voorkeuren kunnen bevredigen.
Hoe is dat welzijn te maximaliseren?
Nooit alle voorkeuren bevredigd (te weinig middelen+conflicterende voorkeuren) > zoveel mogelijk
volgende begrippen om tot verschillende instructies voor welzijnsmaximalisatie te komen:
Omvattend moreel utilisme: iedere beslissing die je neemt moet het gevolg zijn van
een utilistische welzijnsberekening.
probleem 1. Speciale relaties worden niet meegeteld (morele verplichtingen,
affectie, etc)
probleem 2. Illegitieme voorkeuren: beter voor heel de samenleving om
minderheden te negeren >> tegen intuïtieve idee van rechtvaardigheid in
probleem 3. Praktisch onuitvoerbaar (alle scenario’s overzien, kwantificeren, snel)
Politiek utilisme: alleen/vooral de sociale instellingen (van overheid dus) moeten
handelen vanuit een utilistische welzijnsberekening (burgers bewegen binnen grenzen
van het politiek utilisme) >> lange termijn welzijnsmaximalisatie
1) Lijkt zichzelf overbodig te maken (uit utilistische overwegingen wijken we af van
het utilisme)
Argumenten voor politiek utilisme
Doel=absolute maximalisatie van welzijn (niet relatief) > politiek nodig om doel te bereiken
Utilisme kent iedere voorkeur gelijk gewicht toe (nadeel (weer) minderheden)
>>conclusie>> Utilisme als handelingsvoorschrift te erg conflicterend met morele
overtuigingen (speciale relaties en illegitieme voorkeuren) en als standaard voor juiste
inrichting tekortschiet / ongewenste gevolgen heeft.
status Kymlicka: “utilistische politiek te vaag, te verdeeld, te inconsistent om een
serieuze rol te spelen omdat minderheden niet beschermt kunnen worden”
Egalitair Liberalisme
Liberalisme => vrijheid (in NL “rechts”)
wat verdeelt moet worden (rechten, plichten, lusten, lasten, welvaart) juist verdelen (intuïtief)
John Rawls stelt het volgende voor:
>>> Alle sociale primaire middelen (rechten, welvaart, vrijheden) worden gelijk verdeeld,
tenzij een ongelijke verdeling ten voordele is van de meest achtergestelde.<<<
Uitgewerkt in principes (verdelende rechtvaardigheid) 1, 2A en 2B
1) Vrijheidsprincipe: allen hebben gelijke recht op zoveel mogelijk vrijheid als het systeem
toelaat
2) Verschilprincipe: Sociale en economische ongelijkheden moeten zo geregeld zijn dat ze
, 3
A. Het grootste voordeel voor de meest achtergestelde hebben
B. Verbonden zijn aan posities die voor allen bereikbaar zijn in termen van gelijke
mogelijkheden.
Volgens Rawls: hiërarchie 1, 2B, 2A > gelijke vrijheden, gelijke kansen, gelijke middelen
>>gecreëerd: sociale rechtvaardigheid in zin van gelijkheid + mogelijkheid beter te doen
dan anderen (essentieel voor motivatie)
Isaiah Berlin
- Negatieve vrijheid: vrijheid van (bemoeienis, druk, verplichtingen)
- Positieve vrijheid: vrijheid om te (mogelijkheden)
Negatieve vrijheid ↓ → individuen hebben meer positieve vrijheden
Argumenten van Rawls voor het verschilprincipe
Het intuïtieve gelijke-kansen argument
Intuïtieve idee:ongelijke verdeling middelen mag zolang er gelijke kansen zijn voor iedereen
Rawls vult aan: om gelijke kansen serieus te nemen > samenleving zo inrichten dat de
lucky ones (verwerven meer middelen) dat zo doen dat het minder lucky’s ten goede komt
Het sociale contractargument
Gedachte experiment: met veil of ignorance (sluier van onwetendheid, hypothetische
oorspronkelijke positie) de samenleving inrichten > samenleving is goed voor iedereen >
hypothetisch sociaal contract is gesloten.
→ Waarom kiest men 1: het is niet rationeel jezelf te benadelen > zoveel mogelijk omdat
liever meer dan minder maar nooit alles (circumstances of justice)
→ Waarom kiest men 2: dit is de beste van de mogelijke keuzes, keuzes zijn
o Maximize expected utility: je mag meerdere malen kiezen (keuzes>uitproberen>
keuze2>), onmogelijk want je “speelt” maar één keer mee in de samenleving
o Maximize the mazimum (maximax): je gokt dat je bij de elite gaat horen en zorgt dat zij
niets nadeligs hebben, onlogisch>kans dat je elite bent is klein
o Maximize the minimum (maximin): samenleving zo indelen dat de zieligste het zo goed
mogelijk hebben (maxi van het mini)
Conclusie Rawls: deze theorie ondervangt belangrijkste zwakheid utilisme (rechten
minderheden beschermt) +ruimte voor verwerven middelen (ongelijke verdeling acceptabel)
Interne kritiek op Rawls
Het compenseren van natuurlijke ongelijkheden
Def: alleen de sociale ongelijkheden worden (gedeeltelijk) gecompenseerd
Kritiek: zet dan ook zo’n argumentatie op om sociale ongelijkheid als gevolg natuurlijke
ongelijkheden te compenseren (probleem: geen/ontoereikende macht/middelen over
gezondheid + onvergelijkbare munteenheid)
Het subsidiëren van de keuzes die mensen maken
Mogelijkheid: iemand die welvaart kan maken kiest ervoor om minder welvaart te maken en
beroept zich vervolgens op verschilprincipe en eis compensatie van iemand die wel
gekozen heeft welvaart te maken (maar zoveel mogelijk(wat niet nodig) afstaan >> slaven)
Ronald Dworkin heeft om deze bezwaren op te vangen theorie verfijnt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ynvandriel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
