Samenvatting
Samenvatting Alle boeken en artikelen CoCo samengevat
- Instelling
- Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Alle verplichte artikelen, boeken/boekfragmenten samengevat
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 98 pagina's
Voorbeeld 4 van de 98 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting literatuur Commerciele Contracten c.s.R.J. Tjittes, Commercieel contractenrecht, hoofdstuk 1 (m.u.v. par 6.1 – 6.3) en hoofdstuk 5 (met
uitzondering van par. 7.1 t/m 7.6)
Hoofdstuk 1 - Inleiding
1. Inleiding
De hoedanigheid van partijen is een belangrijke omstandigheid binnen de contractuele wetgeving. In
het Haviltex-arrest is uitdrukkelijk geoordeeld dat bij de uitleg van een contract van belang kan zijn
“tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan
worden verwacht.” Bij zorgvuldig tot stand gekomen commerciële contracten gesloten tussen
professionele partijen mag de rechter als uitgangspunt ‘zwaar gewicht’ toekennen aan de taalkundige
uitleg. Een beroep op een exoneratiebeding tussen gelijkwaardige professionele partijen zal niet
spoedig onaanvaardbaar zijn ex art. 6:248 lid 2 BW.
Bij ondernemers heerst een behoefte aan eigen normering. Ten eerste bestaat de behoefte aan
rechtszekerheid. Ten tweede de behoefte aan een eigen wijze van geschilbeslechting, waarin rechter
kennis hebben van de bijzondere behoeften van de commercie. Ten derde de internationale dimensie
van het commerciële contractenrecht. Wie internationale contracten sluit loopt aan tegen internationale
regelgeving zoals het Weens Koopverdrag en de Engelse taal. Contractmodellen zijn veelal ontleend
aan Anglo-Amerikaans recht, ook als Nederlands recht ‘gewoon’ van toepassing is.
2. Differentiatie in commerciële contracten
De ene onderneming is de andere niet. Microsoft heeft een sterkere positie dan de bakker op de hoek.
Voor de consument bestaat in het contractenrecht veel aandacht, voor de kleine ondernemer niet
systematisch. Er is wel een beetje aandacht m.b.t. de reflexwerking van de grijze en zwarte algemene
voorwaardenlijst en in de rechtsspraak.
De invulling van open contractrechtelijk normen (zoals redelijkheid en billijkheid) hangt altijd af van
alle omstandigheden van het geval. Daarbij speelt de grootte, informatie- en machtspositie van de
kleine ondernemer dus een rol. Hierbij is vooral van belang wat de wederpartij redelijkerwijs mag
denken van de machtspositie en/of informatiepositie van de ander. Die gerechtvaardigde
verwachtingen van partijen staan over en weer centraal.
Van een ondernemer kan enige kennis verwacht worden. Domheid disculpeert niet. Iedere ondernemer
wordt ook geacht te herkennen welke kennis hem ontbreekt, zodat deze kennis van adviseurs kan
worden ingewonnen. Indien de kleine ondernemer nalaat (externe) kennis in te schakelen die hij
ontbeert, maar waarvan redelijkerwijs verwacht mag worden dat hij daarvan wel gebruik zou maken,
kan dat nalaten voor zijn risico komen.
Een ondernemer kan door middel van verzekering veel eenvoudiger risico dragen, waaronder ook
contractueel risico valt, dan een consument. Een ondernemer zal daarnaast doorgaans vaker in
geschillen betrokken zijn, mogelijk zelfs in juridische procedures. Een ondernemer heeft daarom, meer
dan een particulier, behoefte aan zeker recht. Indien het zekere recht wat minder genuanceerd is en hij
vaker een risico draagt, is dat voor de kleine ondernemer minder een probleem dan voor de
consument, omdat hij dat risico mogelijk kan verwerken in de prijs van zijn prestatie.
3. Wat ondernemingen eisen van het contractenrecht
Zakendoen is het op voorhand inschatten van risico’s. Wie dat goed doet kan een betere prijs in de
markt zetten. Contracten en regels van contractenrecht zijn economisch bezien regels van
risicoverdeling. Op basis van die verdeling maakt de onderneming de afweging om het contract aan te
gaan of niet. Voor het kunnen inschatten van dir risico’s van de contractuele afspraken moet een
ondernemer contractenrecht hebben dat hem voor het aangaan van de overeenkomst zo veel mogelijk
zekerheid biedt omtrent de risico’s die hij loopt. Dat is ook in het belang van de afnemer, als de
ondernemer niet weet welke risico’s hij loopt, dan kan de prijs voor hetgeen is afgenomen onnodig
1
,hoog worden. Doestelling van het contractenrecht is mede zodanige transactiekosten te verminderen
en niet te vergroten.
Bij de keuze voor toepasselijk recht wordt door ondernemingen vooral gelet op voorspelbaarheid,
voorzienbaarheid en zekerheid. De populariteit van het Engelse recht kan verklaard worden doordat
het de reputatie heeft deze eigenschappen te bezitten. Gewezen wordt op het ontbreken van een
algemeen leerstuk van redelijkheid en billijkheid (good faith), de voorkeur voor een strikte,
grammaticale uitleg, het ontbreken van mededelingsplichten (geen bescherming van een
contractspartij buiten hetgeen in het contract is overeengekomen), het zo veel mogelijk respecteren
van overeengekomen contractsbedingen (zoals vrijwaringen), dat ontbinding alleen mogelijk is bij
schending van een wezenlijke contractsverplichting (zodat de handhaving van het contract voorop
staat) en zeer beperkte mogelijkheden om een contract te wijzigen (het nauwelijks toegepaste leerstuk
van ‘frustration’). In werkelijkheid valt daar het een en ander op af te dingen
4. De keuze van het toepasselijke commerciële contractenrecht
De keuze voor toepasselijk recht door internationale ondernemingen wordt vooral bepaald door de
veronderstelde neutraliteit en onafhankelijkheid van het rechtssysteem met betrekking tot de partijen
en hun contract, de geschiktheid van het rechtsstelsel voor het desbetreffende type contract en de
bekendheid van de desbetreffende partij met dat recht. Er wordt het meeste gekozen voor Engels recht.
De Engelse advocatuur en rechterlijke macht promoten het image dat het Engelse contractenrecht in
het teken staat van rechtszekerheid (business certainty), de behoeften van het handelsverkeer (needs of
commerce), stabiliteit en continuïteit.
5. De invloed van het Anglo-Amerikaanse recht
Ook in een contract waar civil law op van toepassing is kan beïnvloed worden door het Anglo-
Amerikaanse recht. Dit komt vanwege van origine typisch Anglo-Amerikaanse bedingen zoals entire
agreement clauses, no moral modification clauses, ‘warranties and representations’, uitsluitingen van
‘indirect damages’, uitsluitingen van ‘termination’ en meer. In het kader van het contractenrecht zijn
immers weinig bepalingen van dwingend recht. Als een Anglo-Amerikaans beding wordt opgenomen
in een contract dat beheerst wordt door Nederlands recht, hoe moeten die Engelstalige bedingen dan
worden uitgelegd?
Ten eerste, multinationals hanteren in voorkomende gevallen wereldwijd hetzelfde Engelstalige
standaardcontract. Dat contract staat vaak los van enig nationaal rechtsstelsel maar is een stand alone
juridisch document. Via interpretatieclausules wordt getracht te voorkomen dat een internationaal
contract in verschillende jurisdicties anders wordt uitgelegd. Hiermee wordt getracht wereldwijde
rechtszekerheid te bewerkstelligen.
Ten tweede, een omvangrijk en gedetailleerd contract naar Anglo-Amerikaans recht wordt veroorzaakt
door de afwezigheid van aanvullend, wettelijk contractenrecht. De contractuele verhouding moet
daarom extra gedetailleerd worden vastgelegd omdat niet kan worden teruggevallen op een burgerlijk
wetboek. De afwezigheid van ongeschreven verplichtingen als redelijkheid en billijkheid versterkt dit.
Evenals de afwezigheid van mededelingsplichten. De objectieve benadering van Engels recht zorgt
ervoor dat onduidelijkheid en incompleetheid voor rekening van de partijen komt. De
risicoaansprakelijkheid in het contractenrecht brengt mee dat ook schadevergoeding is verschuldigd
bij ‘overmacht’ en de uiterst beperkte rol van onvoorziene omstandigheden (frustration). Een en ander
noopt tot het opnemen van contractsbedingen met betrekking tot overmacht (force majeure clauses) en
onvoorziene omstandigheden (hardship clauses).
Tjittes ziet de buitengewone rechtszekerheid die het Engelse contractenrecht zou geven als een mythe.
Ten eerste is het Engelse recht niet gecodificeerd. Er zijn geen wettelijke bepalingen die relevant zijn
voor het algemene contractenrecht. Het Nederlandse systeem van codificatie van algemeen
contractenrecht en bijzondere overeenkomsten bevordert de kenbaarheid daarvan en bevordert
daarmee de rechtszekerheid meer dan een stelsel van case law.
2
,Ten tweede is het onjuist dat het Engelse recht alleen maar hard and fast rules kent. Er is geen
algemeen leerstuk van goede trouw, maar er worden wel pogingen gedan tot een ruimere erkenning
daarvan (vooral in het kader van duurovereenkomsten). In de precontractuele fase zijn er wel
piecemeal solutions om oneerlijk gedrag tegen te gaan. Bij uitleg is het niet enkel de grammaticale
interpretatie, maar evenzeer de contextuele uitleg die afhankelijk is van alle omstandigheden van het
geval (matrix of facts) belangrijk. Zo zijn exoneratiebedingen onderworpen aan een reasonableness-
test.
Het Nederlandse contractenrecht wordt vaak gebruikt vanwege het gunstige Nederlandse fiscale recht
voor bv deelnemingen of royalties. Daarnaast heeft Nederland een uitgebreid netwerk van
belastingverdragen ter voorkoming van het betalen van dubbele belasting. Op voorrand kan de
belastingstructuur door de belastingdienst gecheckt worden, waardoor fiscale risico’s worden
geminimaliseerd. Nederland wordt gezien als een land met ‘neutraal recht’. Nederland is politiek
stabiel, relatief neutraal, de rechtspraak is onpartijdig en betrouwbaar en de service van juristen en
accountants is goed en – vergeleken met Engeland – relatief goedkoop.
De Nederlandse codificatie dient de rechtszekerheid en de kenbaarheid. De Hoge Raad geeft er blijk
van oog en oor te hebben voor de behoefte van ondernemers en ondernemingen. De aansprakelijkheid
wegens afgebroken onderhandelingen is flink de kop ingedrukt en bij de uitleg van een zorgvuldig tot
stand gekomen commercieel contract tussen professionele partijen mag (voorshands) een groot
gewicht toekennen aan de taalkundige betekenis.
Waar in het buitenland echter met argusogen naar gekeken wordt zijn frases als “alle omstandigheden
van het geval, gewaardeerd naar redelijkheid en billijkheid.’ Een dergelijke zinssnede wekt de illusie
dat de rechter naar eigen goeddunken een contract interpreteert en hij niets gelegen hoeft te laten
liggen aan de partijafspraak.
Hoofdstuk 5 – Uitleg en aanvulling van commerciële contracten
1. Inleiding
De uitleg van een contract is van kardinaal belang en een bron van geschillen die rijzen uit contracten.
De hoofdregel voor uitleg van contractsbedingen naar Nederlands recht is de Haviltex-maatstaf. Het
komt bij de uitleg van een contractsbeding aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden
over en weer redelijkerwijs aan de bepaling mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien
redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Deze norm heeft zich doorontwikkeld. Voor
collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO) werd een norm geïntroduceerd: een objectieve wijze van
uitleg aan de hand van objectieve omstandigheden als de tekst, de structuur van het contract, een
eventuele openbare toelichting op het contract, en de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen van de
ene of de andere uitleg.
In het DSM/Fox-arrest is verder tot uitdrukking gekomen dat de Haviltex-maatstaf een objectieve
invulling kan hebben: een redelijke uitleg met zich mee kan brengen dat die dient te geschieden aan de
hand van objectieve omstandigheden als de tekst, structuur van en de eventuele openbare toelichting
op het contract en de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen van de ene of de andere uitleg.
In Meyer Europe/PontMeyer heeft de Hoge Raad een belangrijke stap gezet bij de uitleg van
commerciële contracten, door te oordelen dat bij de uitleg van een zorgvuldig gesloten commercieel
contract tussen professionele partijen, die een ‘entire agreement’-clausule bevat, “als uitgangspunt
beslissend gewicht dient te worden toegekend aan de meest voor de hand liggende taalkundige
betekenis van die woorden.”
In Lundiform/Mexx wordt deze rechtsregel geherformuleerd. De rechter heeft de vrijheid, en niet de
plicht om bij een zorgvuldig gesloten commercieel contract tussen professionele partijen als
uitgangspunt groot gewicht toe te kennen aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis
van de bewoordingen. Ook in het geval dat van bovenstaande sprake is kunnen overige
3
, omstandigheden met zich meebrengen dat een andere (dan de taalkundige) betekenis aan de
bepalingen moet worden gehecht. De Haviltex-maatstaf (bij de uitleg komt het aan op de zin die
partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepalingen mochten
toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten) blijft bij
iedere contractsuitleg leidend.
2. Uitleg van contracten naar Nederlands recht
De Haviltex-maatstaf is variabel: aan de ene kans is hij zuiver subjectief (gemeenschappelijke
partijbedoeling) en aan de andere kant objectief (taalkundige uitleg).
In beginsel gaat de subjectieve uitleg (het achterhalen van een gemeenschappelijke bedoeling) voor
een objectieve uitleg (het vaststellen van een redelijke uitleg op grond van andere, objectieve factoren)
wanneer de gemeenschappelijke partijbedoeling afwijkt van de bewoordingen. Deze subjectieve en
objectieve kenmerken vloeien in elkaar over.
Bij het vinden van de gemeenschappelijke partijwil is doorslaggevend wat de gemeenschappelijke
partijwil is zoals die zich door uitwendige verklaringen en gedragingen heeft geopenbaard (hetgeen
kan blijken uit tekst, totstandkomingsgeschiedenis, uitvoering etc.) Het bewijs van de bedoeling van
partijen en de waardering daarvan knoopt aan bij die objectieve, extern kenbare omstandigheden.
De uitleg van een contract ziet op hetgeen partijen feitelijk en daadwerkelijk zijn overeengekomen.
Het gaat er niet om wat partijen zouden zijn overeengekomen als zij op de hoogte zouden zijn geweest
van een bij het aangaan van de overeenkomst niet voorziene omstandigheid.
Indien die gemeenschappelijke subjectieve partijbedoeling niet bewezen kan worden (eventueel aan de
hand van objectieve kenmerken), dan komt het aan op een meer objectieve uitleg van dat beding. Het
gaat daarbij om het vaststellen van de betekenis van een contractsbeding aan de hand van objectieve
gezichtspunten, zoals de bewoordingen van het beding in de desbetreffende kring (of indien die kring
niet kan worden vastgesteld: normaal spraakgebruik), de structuur, eventuele openbare toelichtingen,
aannemelijkheid van de rechtsgevolgen van de andere uitleg.
Een vorm van objectieve uitleg is hoe een redelijk persoon van dezelfde hoedanigheid als
contractspartijen, die in dezelfde omstandigheden zou hebben verkeerd als partijen, het beding zou
hebben moeten begrijpen. Het gaat om wat de objectieve maatman, de redelijk handelende
contractspartij (in plaats van subjectieve contractspartijen) in de gegeven omstandigheden waarin
partijen verkeerden heeft moeten begrijpen.
Een andere vorm van objectieve uitleg is hoe een redelijk persoon het beding heeft moeten begrijpen
(dus zonder rekening te houden met de omstandigheden). Daarnaast is er nog een tekstsystematische
(direct of indirect aan het schriftelijk contract ontleende gezichtspunten) en een zuiver taalkundige
objectieve uitleg.
Niet uit het oog verliezen dat de Haviltex-maatstaf in beginsel een subjectieve norm blijft. Wat
partijen redelijkerwijs over en weer van elkaar mochten verwachten is primair de subjectieve goede
trouw van die partijen over en weer (artt. 3:35 jo. 3:11 BW). Uit DSM/Fox blijkt tevens dat de
objectieve redelijkheid en billijkheid (artt. 6:2 jo. 6:248 BW) een rol spelen bij de uitleg van een
contractsbeding: de waardering van alle omstandigheden naar redelijkheid en billijkheid.
Dit komt in de volgende zin fraai tot uitdrukking: Door de partijen als redelijke personen te
beschouwen, waardeert men de omstandigheden, en de wil van de partijen (subjectieve goede trouw),
op een objectieve manier, namelijk naar hetgeen e maatstaven van redelijkheid en billijkheid met zich
meebrengen, wat de objectieve component van de maatstaf uitmaakt. De partijwil wordt op die manier
geobjectiveerd.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper svengommans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 60904 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen