H1: Het recht van intellectuele eigendom
Intellectuele eigendom: werken met het hoofd.
In onze economie is de nadruk verschoven van het vervaardigen en verhandelen
van tastbare goederen en waren naar het geld verdienen in de dienstverlening en
intellectuele arbeid. De voortbrengselen zijn zeer divers, maar vaak zal het gaan
om iets dat je een informatieproduct noemt. Dit zijn bijvoorbeeld brieven,
tijdschriftartikelen, boeken, een mondelinge presentatie, maar ook technische
uitvindingen zoals een foto, film, website, databank of een herkenningsteken
(=merk). Maar ook in de juridische wereld kom je dit tegen, denk bijvoorbeeld
aan een bezwaarschrift of een contract. Veel informatieproducten zijn dusdanig
bruikbaar en nuttig, dat het publiek er een financiële vergoeding voor over heeft
om het betreffende product te mogen gebruiken. We noemen het geheel van
regels dat betrekking heeft op het gebruik van informatieproducten het recht van
intellectuele eigendom ( IE-recht).
Privaatrechtelijke en intellectuele eigendom
Overeenkomsten tussen deze twee zijn:
1. in beide gevallen is er sprake van het meest omvattend recht dat een
persoon kan hebben, waarbij het bij het IE-recht gaat om een recht ten
aanzien van (het gebruik van) een informatieproduct en bij het
privaatrechtelijke eigendom om een recht ten aanzien van een zaak.
2. Je kan in beide situaties spreken van een absoluut en meestal exclusief en
vergaand zeggenschapsrecht. Een intellectueel eigendomsrecht is, net als
reguliere eigendom, inroepbaar tegen iedere willekeurige derde partij en
heeft daarmee een absoluut karakter.
Verschillen tussen deze twee:
1. Een IE recht is vaak minder exclusief dan gewone eigendom; zo is het niet
ongebruikelijk dat er meerdere rechthebbenden zijn ten aanzien van een
auteursrecht of merk.
2. IE rechten zijn vaak minder absoluut dan gewone privaatrechtelijke
eigendom; wettelijke beperkingen van de zeggenschap die de
rechthebbende heeft te dulden.
3. Meeste rechten van IE zijn beperkt in de tijd; auteursrecht vervalt na 70
jaren na dood van de maker van het beschermende werk.
Privaatrechtelijke eigendomsrecht kent in beginsel geen tijdsbeperking.
Het doel van het IE-recht
Inspanningen van de maker of bedenker van een intellectueel product te
belonen.
De hoeveelheid en de kwaliteit van technische uitvindingen en werken van
kunst, literatuur en wetenschap positief beïnvloeden
Verspreiding van allerlei informatieproducten bevorderen
Gevolgen doel IE-recht:
Een optimale verspreiding van vernieuwende informatie en innovatieve
producten zorgt voor een vooruitgang van:
Economische welvaart
Maatschappelijke welzijn
, Culturele ontwikkeling
Juridische beloning: vorm van alleenrecht op het gebruik van het betreffende
product. De maker/bedenker kan dit alleenrecht vervolgens financieel uitbuiten
door derde partijen tegen betaling toestemming te geven zijn product te
gebruiken.
IE-Recht biedt ook aan; zeggenschap van de maker over wat anderen zijn
geesteskind mogen aandoen, de maker van een IE-recht is ook wel een 'werker
met het hoofd' (geestelijke arbeid).
Verschijningvormen van het IE-recht
Bekendste verschijningsvormen IE-recht: Auteursrecht, merkenrecht,
octrooirecht, databankenrecht en het handelsnaamrecht (digitale werkomgeving
bestaat vooral uit; auteurs-, merken- en databankenrecht. Er bestaat overigens
ook nog het kwekersrecht, het tekening- en modellenrecht en halfgeleiders recht.
Schema IE-recht:
Auteursrecht en
naburige rechten
Merkenrecht
Databankenrecht
Intelectuele
Intelectuele
eigendomsrechten
Industriële
Octrooirecht
eigendomsrechten
Handelsnaamrecht
Een
veelgebruikte onderverdeling in IE-rechten is die in, aan de ene kant het
auteursrecht, de naburige rechten en het databankenrecht, aan de andere kant,
de rechten van industriële eigendom. Deze tweedeling is ontstaan door de vraag
voor wie de betreffende IE-rechten van belang zijn. Bij het auteursrecht gaat het
vaak om het recht van een individueel (natuurlijk) persoon en bij industriële
eigendomsrechten gaat het om rechtspersonen die het recht binnen het
bedrijfsleven gebruiken. De naburige rechten lijken op de auteursrechten. Ze
geven artiesten zoals muzikante en dansers de mogelijkheid om zeggenschap uit
te oefenen over de opnames etc.
Intellectuele eigendom en digitalisering
Er zijn ook tegenstanders van het IE-recht en de digitalisering, waarom?
IE-recht kan misbruikt worden
Naleving IE-recht op internet praktisch onmogelijk is
IE-recht staat de creatieve vrijheid, innovatie van informatieproducten en
de verspreiding ervan in de weg
,Je hebt dus twee partijen die oordelen over het IE-recht
Aan de ene kant exploitanten van informatieproducten die hun oude
voorrechten onder het IE-recht onveranderd of versterkt willen zien
Aan de andere kant bepleiters van een zo groot mogelijke
informatievrijheid, deze zijn voor een volledige afschaffing of
hermodellering van het (digitale IE-recht).
1. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen privaatrechtelijke
eigendom en intellectuele eigendom?
Op de, in beginsel, absolute rechten van intellectuele eigendom zijn veel
meer in de wet verankerde uitzonderingen dat bij de privaatrechtelijke
eigendom het geval is.
Een recht van intellectuele eigendom is in de tijd beperkt;
privaatrechtelijke eigendom is dat niet.
Het onderwerp van privaatrechtelijke eigendom is in de meeste gevallen
een tastbaar goed; bij intellectuele eigendom is dat per definitie niet het
geval.
2. Wat is het doel van het recht van intellectuele eigendom?
Van oudsher is het doel van het recht van intellectuele eigendom om de
inspanningen van de maker of bedenker van een intellectueel product ( een
informatieproduct) te belonen. Op deze manier wordt de creativiteit gestimuleerd
en worden de investeringen in de ontwikkeling van vernieuwede producten
aangewakkerd. Daarnaast zorgt de bescherming van de intellectuele eigendom er
voor dat een creatieve geest niet huiverig hoeft te zijn om zijn werk openbaar te
maken. Het IE-recht zorgt er immers voor dat andere het informatieproduct, in
beginsel, alleen met toestemming mogen hergebruiken, ook al is het door de
auteursrechthebbende openbaar gemaakt.
3. Waarom vinden sommigen dat het recht van intellectuele
eigendom niet geschikt zou zijn voor toepassing op internet en
mede daarom ook niet op internet zou moeten worden toegepast?
Sommigen zijn va meningen dat het stringent toepassen van het IE-recht in de
digitale wereld de creatieve vrijheid, de innovatie van informatieproducten en de
verspreiding daarvan juist in de weg staat in plaats van dat het deze stimuleert.
Daarmee zou het IE-recht zijn doel natuurlijk volledig voorbijschieten.
Tegenstanders van toepassing van het IE-recht in een digitale omgeving wijzen er
bovendien op dat het IE-recht vaak misbruikt wordt en dat het afdwingen van de
naleving van het IE-recht, in de eerste plaats op internet, bijna onmogelijk is.
H2: Auteursrecht de basis
Inleiding
Het auteursrecht is de belangrijkste en algemeenste soort IE-recht. Kenmerkend
is dat er geen formele eisen bestaan voor het ontstaan ervan. De maker van een
werk kan anderen verbieden om zijn werk openbaar te maken of te veelvoudige.
Vaak zal een maker van een werk zijn auteursrecht gebruiken om een inkomen te
verwerven (uitgever, architect, advocaat etc.) Het gaat ook om principiële
belangen van de maker van een werk: zijn goede naam, zijn rechtsgevoel en de
, mogelijkheid om selectief te zijn bij de terbeschikkingstelling van een werk. De
eerste wet die auteurs rechten gaf, ‘the Statute of Anne’ uit Engeland stamt uit
1710. Het huidige auteursrecht vindt zijn oorsprong in de uitvinding van de
boekdrukkunst en het populair worden daarvan. Aanvankelijk werden vooral de
rechten van de drukker en uitgever beschermd, dit werd kopijrecht genoemd.
Bronnen van het auteursrecht
Het Nederlandse auteursrecht is neergelegd in de Aw (1912). In de laatste
decennia is de Aw vele malen herzien. Dit is in de eerste plaats het gevolg van de
digitalisering van informatieproducten en de relatief gemakkelijke wijze waarop
deze –digitaal- kunnen owrden gemaakt, verveelvoudigd en en verspreid. . De Aw
is in beginsel alleen van toepassing op het Nederlandse grondgebied. Veel
auteursrechtelijke vraagstukken zijn echter internationaal van aard waardoor het
auteursrecht op verschillende manieren onderwerp is van internationaal recht. Er
worden richtlijnen gesteld die geïmplementeerd moeten worden. Richtlijnen die
ingrijpende aanpassingen in de Nederlandse Aw noodzakelijk maakten, zijn
bijvoorbeeld de Softwarerichtlijn en de Richtlijn Auteursrecht in de
informatiemaatschappij. De Berner Conventie is het belangrijkste internationale
verdrag op het vlak van auteursrecht. Daarnaast is er de Universele Auteursrecht
Conventie. Gevolg hiervan is dat Nederlandse auteursrechthebbenden in de
anderen staten aanspraak kunnen maken op dezelfde bescherming.
Totstandkoming van een auteursrecht
In Nederlands worden geen formele voorwaarden gesteld aan de totstandkoming
van een auteursrecht (inschrijving/ aanvraag). Om latere bewijsrechtelijke
problemen te voorkomen, wordt soms besloten het werk wel te ‘registreren’ bij
het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE). Op veel
informatieproducten is dit symbool: © te vinden. Dit wordt een ‘copyrightnotice’
genoemd. Dit heeft naar Nederlands recht geen rechtsgevolgen. In sommige
landen is het een vereiste voor auteursrechtbescherming. Het auteursrecht komt
tot stand door het creëren van een ‘werk’. Zodra het werk bestaat, bestaat het
auteursrecht. Het is wel een vereiste dat het werk in een zintuigelijke
waarneembare vorm is vastgelegd. Dit betekent dat het werk bijvoorbeeld
hoorbaar, zichtbaar tastbaar of leesbaar moet zijn. Een idee dat nog nergens op
een of andere wijze is vastgelegd, wordt dus niet beschermd.
Wat is een werk?
Werk = het object van het auteursrecht.
Maker = het subject van het auteursrecht.
Het gaat bij de term ‘werk’ om de geestelijke creatie, het immateriële,
creatieve product van één of meer personen, dat een waarneembare vorm
heeft aangenomen. Een stoffelijk exemplaar van een werk is niet meteen
voorwerp van bescherming. Eigenlijk draait het om de inhoud van een
exemplaar van werk.
Een informatieproduct dat zonder originaliteit of creativiteit tot stand is
gekomen (lijst met e-mailadressen of een dienstregeling) wordt niet
auteursrechtelijk beschermd. Jurisprudentie heeft een criterium bedacht:
het is een vereiste dat het werk ‘een eigen, oorspronkelijk karakter bezit
en het persoonlijk stempel van de maker draagt’. Dit noemen we het
oorspronkelijkheidsvereiste. Een werk voldoet aan het
oorspronkelijkheidsvereiste als de kans menselijkerwijs moet worden
uitgesloten dat twee makers onafhankelijk van elkaar hetzelfde werk
