Samenvattingen alle hoofdstukken Kortti losse artikelen en hoorcolleges van
Geschiedenis van het Medialandschap.
Inhoud
Hoorcollege 1 – 7 september..........................................................................................................................................2
Hoorcollege 2 – 14 september........................................................................................................................................3
Hoorcollege 3 – 21-09.....................................................................................................................................................5
Hoorcollege 4 – 28 september........................................................................................................................................7
Hoorcollege 5 – Media, politieke cultuur en openbaarheid in Duitsland, 1900-1945.....................................................9
Hoorcollege 6 – De Nederlandse omroep, 1940-heden................................................................................................11
Kortti Inleiding en Conclusie..........................................................................................................................................14
Kortti Hoofdstuk 1 – From Speech to Print....................................................................................................................15
Kortti Hoofdstuk 2 – The Birth of New Media................................................................................................................16
Kortti Hoofdstuk 3 – Media fort he Masses...................................................................................................................17
Kortti Hoofdstuk 4 – In the Global Village......................................................................................................................18
Kortti Hoofdstuk 5 – Media, Democracy and the Public Sphere....................................................................................19
Kortti Hoofdstuk 6 – Media, commerce and globalization............................................................................................20
Hoofdstuk 7 – Control and Power: Censorship and Propaganda...................................................................................21
Hoofdstuk 8 – Media and Everyday life.........................................................................................................................22
Hoofdstuk 9 – The Cultural History of Meaning............................................................................................................23
Briggs en Burke..............................................................................................................................................................24
Davis: the online anti-public sphere..............................................................................................................................24
Schwarz & apparatus.....................................................................................................................................................25
,Hoorcollege 1 – 7 september proces. Zonder die context geen adequaat begrip van
de typemachine.
Een medium: een middel. Communicatiemedium.
Beginpunt medialandschappen: midden
Een medium in vroege twintigste eeuw: doden
vijftiende eeuw, opkomst van een cultuur waarin
aanroepen. Ook manier van communiceren.
drukwerk een centrale rol speelt (print culture).
Tegen het jaar 1964 was de koppeling van de
Jürgen Habermas (1929)
term aan communicatiemedia wel algemeen
Strukturwandel de Offentlichkeit (1962): Boek over
geaccepteerd. En er werd over getheoretiseerd,
geschiedenis van het medialandschap.
belangrijk man: Marshall McLuhan. Luhan breed over
The Structural Transformation of the Public Sphere
media: bijvoorbeeld ook autowegen, geld, klokken,
(1989).
wielen. Echt vanalles. Media: dat zijn middelen
Onderzoekt hoe het vooral door de media
waarmee mensen een soort extentie van zichzelf
gefaciliteerde en vormgegeven publieke debat moet
creeren. Een uitbreiding van ons lichaam en daarmee
verlopen om een democratie goed te laten
interacteren met de wereld om ons heen.
functioneren. In geval van Habermas ging dat nog
The medium is message: communicatie met
vooral over geprinte media. Een vraagstuk met
behulp van media gaat niet zo zeer over de inhoud
blijvende relevantie.
van een boodschap, maar over de manier waarop een
Was student in Duitsland na 1945. Hoe kunnen we
bepaald medium cultuur en samenleving beïnvloedt.
van Duitsland nu een nette goed functionerende
Bijvoorbeeld Twitter. De manier waarop mensen de
democratie maken? Met grote actualiteitswaarde.
taal in gaan zetten, andere interactie met de
Ook relevant bij Oost-Europa in 1989. Dit is de
omgeving dan wanneer ze dat zouden doen in
definitieve overwinning van de liberale democratie.
brieven. De vormen veel belangrijker dan wat wij
Boek Habermas werd in 1989 opgepakt met
inhoudelijk in zo’n berichtje zeggen.
name in Oost-Europa hoe die samenlevingen met
Luhan in Understanding Media (1964): de
lange geschiedenis van dictatuur hoe die konden
hierarchie die er is in onze inzet van zintuigen die
worden omgebouwd tot nieuwe democratieen. In
wordt door mediavormen beïnvloed en veranderd.
1989 was dat boek net in het Engels uitgekomen.
Radio als medium, ons gehoor als zintuig wordt ineens
Gebeuren steeds dingen die de actualiteit van
veel belangrijker. Verandering in hierarchie media
het boek van Habermas levend houden. Jaren’00 van
waarin luisteren veel bepalender is geworden in het
de 21e eeuw: web 2.0. Er werd gedacht dat het
nieuwe media-gebruik. Keer op keer wanneer er een
internet een boost zou geven om het publieke debat
nieuw medium komt. Daardoor nemen we de wereld
veel massaler zou gaan plaatsvinden. Toen zeer
anders waar en gaan we ons er anders toe verhouden.
hoopvolle verwachting.
Volgens hem veroorzaken
Actuele crisis van de Westerse democratie.
mediatechnologieen de genoemde veranderingen.
Trump, fake news, etc.
Techno-deterministische uitspraken. Hij wijst de
Vele bijdragen naast het werk van Habermas
techniek aan als enige belangrijke factor. Maar daar is
zelf; public sphere theory. Toepassing, kritiek en
dus kritiek op, zou genuanceerder moeten worden
aanpassing. Centraal begrip dat blijft: openbaarheid of
bekenen.
publieke sfeer. Mensen komen bij elkaar samen om
Kleine tocht door de geschiedenis van de
over belangrijke zaken te spreken en het sociaal debat
typemachine. Eerste typemachines nog niet perfect,
te voeren. Centraal kenmerk dat ook blijft: historisch
maar leidt tot standaardisatie. Door de typemachine
perspectief. Met ene blik hoe dat door de tijd heen is
ontstond een nieuw beroep: in 1910, 1920 waren
gegaan en hoe contextuele aspecten.
vrouwen typisten. Dat zorgde voor een nieuwe
kantoorcultuur. Sociale culturele entiteit. Als we
Habermas is een moderniseringsdenker die in zijn
volgens Luhan redeneren is de typemachine hier de
vroege werk – strukturwandel (1962) vooral aandacht
veroorzaker hiervan. Ook ontstaat er een vaste
had voor de wisselwerking tussen economische
formule/standaardisatie van hoe brieven geschreven
modernisering en politieke modernisering.
dienen te worden. Dus de schrijfcultuur verandert
Startpunt: overgang Middeleeuwen naar
mee. Ook nieuwe opslagtechnieken voor
vroegmoderne tijd, nadruk op 18e en 19e eeuw en
documenten. En de back-up ontstond. Typemachine
redenerend naar het heden toe.
niet zo zeer het begintpunt, maar speelt wel een rol
Hij denkt dus over de geschiedenis zo van de
tussen allerlei technieken, sociale, culturele,
hele geschiedenis lijdt tot modernisering tot hoe de
economische en politieke processen. Is een dynamisch
wereld nu is. NB: de theorie van Habermas is
finalistisch en teleologisch. Geschiedproces werkt
, vanzelf naar een soort einddoel en dat is altijd de Economisch sterke burgers ontwikkelden
beste situatie tot nu toe. En dat is altijd de beste politiek zelfbewustzijn en gingen over van alles ‘in
versie van de geschiedenis. debat; ook over de grenzen van koninklijke macht.
De theorie van Habermas is normatief: om
een handvat te geven aan zijn tijdgenoten hoe zij in Twee effecten volgens Habermas:
Duitsland een goed functionerende democratie 1. Al debatterend ‘verzinnen’ burgers
konden opstarten. Normen opstellen. conceptueel onderscheid tussen privé-sfeer
van de burger en de sfeer van het openbaar
(staats-)gezag.
Hoorcollege 2 – 14 september Prive-sfeer omvat: religie, economie, huiselijke
sfeer en kunst, staat mag zich daar in principe niet
Habermas’ theorie over de openbaarheid. Habermas
mee bemoeien volgens de burgers.
had in Strukturwandel vooral aandacht voor:
economische modernisering en politieke
2. Vorming van een sociaal domein voor
modernisering. Habermas als moderniseringsdenker.
rationeel debat tussen burgers die samen een
publiek vormen. Naam voor dat domein: de
Economische modernisering: van een agrarisch-rurale
burgerlijke openbaarheid of de publieke sfeer.
(middeleeuwen, edelen/geestelijkeheid, boeren en
horrigen) economie via handelskapitalisme
Burgerij: de rijke elite. Geld hadden, bezit, waren
(middeleeuwen, stedelijke burgerij, vroegmoderne
geschoold. Hogere burgerij.
tijd) naar instrudie- en consumptiekapitalisme (vanaf
late 18e eeuw: klassenmaatschappij).
Eerste literaire publieke sfeer, later politieke publieke
sfeer. Debat in de politieke publiekei sfeer gaat over
Politieke modernisering: van feodaal koningschap
Debat in de politieke publieke sfeer gaat over
(Middeleeuwen) via New Monarchy en absolutisme
‘zaken van algemeen belang’: relatie burger-overheid:
(vroeg-moderne periode) naar (massa-)democratie.
heel serieus.
Hiermee gaat burgerlijke openbaarheid
Vanaf 1150 in West-Europa een versterking van het
dienen als platform voor constructie van sociale
koningschap dankzij de opkomst van geldeconomie in
identiteit door de burger: burgers bouwen als groep
de Europese steden. Koningen lieten vazallen
een zelfbeeld en zelfbewustzijn op. Cruciaal onderdeel
(feodaliteit) hun verplichtingen afkopen met geld.
daarvan: burger wil meer zijn dan slechts een
Koningen gaven steden vrijheden en in ruil
onderdaan van de vorst. Burger zegt ik heb mijn eigen
daarvoor gingen ze belasting betalen.
rechten, burgerrechten in deze staat.
Koningen leenden geld bij
Burgerlijke openbaarheid wordt zo een basis
kooplieden/bankiers
voor ondergraving/verandering van het staatsgezag.
Koningen gebruikten het geld om: soldaten in
Geleidelijk aan sterker worden roep om democratie,
te huren (o.a. inzetbaar tegen ongehoorzame
die in de 18e, 19e en 20e eeuw feitelijk tot stand komt
vazallen). En ambternaren in huren om daarmee een
in Noord-Amerika en West-Europa.
bestuursapparaat te vormen: bureaucratie: bestuur
op afstand, onafhankelijk van medewerking vazallen.
Kanttekening: dit proces verloopt niet op alle plaatsen
Geleerden in te huren: die ontwikkelden concepten
hetzelfde en niet op alle plaatsen tegelijkertijd.
en theorieën om daarmee koninklijk gezag ideologisch
te legitimeren. Koninklijk gezag ontleend direct aan
Volgens Habermas is er pas sprake van burgerlijke
god.
openbaarheid als…
Effect: centrale staatsgezag werd sterker.
- Alle burgers individueel aan het debat kunnen
Benaming voor dit nieuwe type staat: New
deelnemen. Dus niet alleen de economisch
Monarchy, in overtreffende trap (17e en 18e
sterke burgers. Maar in de praktijk wordt daar
eeuw): absolute monarchie.
niet aan voldaan: want vrouwen, etc.
- Burgers kunnen dat doen in een volkomen
Tegelijkertijd: potentiele verzwakking koningschap
vrije positie vrij van druk en beïnvloeding.
dankzij opkomst geldeconomie: New Monarchies
- Burgers het debat rationeel voeren:
maakten zich soms al te afhankelijk van geldschieters
rationaliteit wil zeggen dat het transparant
en belastingbetaler en dus met name van de
moet worden gevoerd. Iedereen kan snappen
stedelijke burgerij).
waar het over gaat.
