Aantekeningen inleiding pedagogiek
PABAB032
Inleiding pedagogiek college 1a
13 september
Actuele vraagstukken: ('pedagogiek is overal')
- Aandacht voor gender: is dit belangrijk of een modeverschijnsel?
- Culturele en etnische diversiteit
- Kwetsbare kinderen en jongeren
Intersectionaliteit: verschillende aspecten van identiteit zijn op elkaar van invloed en/of versterken
risico's op maatschappelijke privileges en uitsluiting.
Pedagogische praktijken worden in sterke mate bepaald door maatschappelijke en culturele
factoren: ICT, sociale media, politiek klimaat, globalisering, enz. Opvoeding, vormig en onderwijs zijn
geen 'eilandjes': oog voor context is belangrijk.
Wat is pedagogiek?
- Opvoedingskunst
- Leer van de opvoeding
Pedagoog
- Gouverneur, leermeester
- Iemand die zich toelegt op de studie van de pedagogiek
- Een pedagoog is een iemand die kijkt naar de ontwikkeling van de jeugdige
Feitelijke vragen
- Wie zijn betrokkenen en wat doen ze?
- En met het oog waarop (=doel)
- Wat zijn de gevolgen/effecten van dit gedrag?
Maar: opvoeding moet gezien worden als een maatschappelijk verschijnsel
Context-gerelateerde vragen
- Waarom doen ze dat zo?
- Waarom is dat wel/niet wenselijk?
- Volgens wie?
Maatschappelijke randvoorwaarden voor pedagogische praktijken zijn bijvoorbeeld de wet- en
regelgeving (leerplicht, financiële ondersteuning, Wet Passend Onderwijs, Wet op Jeugdzorg,
Universele verklaring Rechten van het Kind, Kinderbescherming)
Pedagogiek als opvoedingswetenschap:
- Kennis over opvoeding als sociale praktijk
- Kennis ten dienste van opvoeding als sociale praktijk
Er is hier sprake van een samenspel en of spanningsveld:
, Objectiviteit, neutraliteit
Normativiteit, waardegeladenheid
Ouders geven hun genetisch materiaal door aan hun kinderen:
Genen ouders -> genen kind -> gedrag kind ('resultaten')
Genen ouders -> opvoeding (gedrag ouders; sfeer/klimaat) -> gedrag kind ('resultaten')
betekenis van sekse/gender
- Sekse = biologisch
- Gender = sociaal; dwz de betekenis die sekse heeft in de sociale context van mensen; wat
ziet men als ''normaal'', welke verwachting zijn er?
o Wat willen we dat een kind leert? En wat niet?
Sekse bepaalt niet 100% waar een kind 'aanleg voor heeft'
''de vraag wat opvoeding is, kan niet losgezien worden van de vraag wat opvoeding hoort te zijn''
Gebaseerd op bijvoorbeeld:
- Religieuze overtuiging
- Mensbeeld (bv. Gevoelswezen, rationeel wezen...)
- Maatschappelijke idealen
Opvoeding is een rol van idealen die ouders loslaten op hun kinderen. Wederom, de rol van de
bredere context en omgeving is ook hier van belang.
Onderzoek Mesman & Groeneveld: Gendered parenting
''wij maken geen onderscheid''
Onbewuste gedragingen: directe en indirecte boodschappen
Direct: seksespecifiek speelgoed of kleding, reageren op gedrag van kind
Indirect: taakverdeling in gezin; toeschrijven van emoties aan sekse (prentenboek-
voorbeeld)
Ouders reageren ook anders bij gedragingen van kinderen (jongen moet iets eerder flink zijn,
een meisje krijgt iets eerder een knuffel)
Onbewuste en onbereflecteerde gedragingen ouders
Enerzijds leert het kind de gewoontes van de samenleving kennen (socialisatie), anderzijds is er
sprake van het risico dat het aanleg en of de talenten van het kind ondergeschikt worden aan sociale
spanningsveld. Hier is sprake van een spanningsveld: wat is dan in het belang van het kind?
Pedagogiek gaat over betrokken handelingswetenschap -> het verbeteren van praktijken 'ten
dienste van', maar niet kritiekloos over gezinsopvoeding, -ondersteuning, basis- en voortgezet
onderwijs, etc.
Betrokken: kinderen en jongeren ondersteunen bij het leren omgaan met zichzelf, met anderen en
met hun omgeving
Omgaan met grenzen en met vrijheid = morele plicht, gekoppeld aan o.a. democratische
samenlevingsnormen. Niet: kinderen vormen, kneden naar een bepaald 'model'.
,Pedagogiek: de wetenschap die zich bezighoudt met vraagstukken rond opvoeding, vorming, leren en
ontwikkeling in hun maatschappelijke context.
Pedagogiek college 1b
Gezinsopvoeding, 15-9-2022
Inleiding: hét gezin
Het traditionele gezin bestaat uit een man, vrouw en kinderen. 34% van de stellen eindigt in
scheiding. 16% van de kinderen jonger dan 18 jaar groeit op in een 'complex gezinsverband', een
samengesteld gezin.
Ecologische systeemtheorie (Urie bronfenbrenner, 1979): de ontwikkeling van het individu wordt
beïnvloed door interacties binnen en tussen verschillende systemen:
- Microsysteem (mensen met wie het kind 1 op 1 contact heeft, en waar het kind van leert en
interactie heeft (ouders, klasgenootjes, juf/meester))
- Mesosysteem (gaat over interacties tussen de personen die het kind beïnvloeden.
Beinvloedt het kind niet direct, maar wel hoe deze personen met het kind omgaan (relatie
ouders-school))
- Exosysteem (situatie die de ontwikkeling van het kind niet direct beïnvloedt, maar mensen
in de omgeving van het kind beïnvloedt (rottige sfeer op het werk van moeder))
- Macrosysteem (situatie en opvattingen in de samenleving, is er een tolerante sfeer, sprake
van welvaart, etc. (speelt een rol in de ontwikkeling van het kind))
- (chronosysteem) --> ontwikkeling in verschuiving door de tijd
Hoe mensen leren en zich ontwikkelen, heeft veel meer te maken met invloeden uit de omgeving.
Het individu ontwikkelt zich door interactie, door in contact te komen met de invloeden om zich
heen.
Maatschappelijke veranderingen en opvoedingstrends in de 20e
eeuw
Sinds de jaren '60 zien we een aantal grote veranderingen in de opvoeding:
- Detraditionalisering
o Secularisering: afname van rol van religie/kerk in het dagelijks leven
o Individualisering: er is een eigen keuze voor de levensweg. Mensen zijn minder
geneigd de gedane paden te volgen. Ze zijn er nog, maar men mag van tradities
afwijken. 'Doe wat er bij jou past.'
o Emancipatie van vrouwen; vrouwen hoeven niet meer enkel en alleen in het
huishouden te werken.
- Stijging van opleidingsniveau
o Er is meer en langer onderwijs voor mensen. Dit betekent dat er veel meer opties
zijn voor opgeleide mensen; de mogelijkheden voor hoger opgeleide mensen blijven
toenemen.
Deze grote veranderingen hadden gevolgen voor de dynamiek in een gezin:
- Mensen wonen vaak samen voordat ze trouwen
, - Mensen trouwen op hogere leeftijd
- Het eerste kind komt op hogere leeftijd (gaat van 25 naar 29 jaar: mensen hebben een hoger
opleidingsniveau, genieten van hun vrijheid of hebben andere ambities)
- De deelname aan de arbeidsmarkt door vrouwen is in deze periode sterk toegenomen
- De grootte van gezinnen neemt af
- Het aantal echtscheidingen loopt op.
Deze gevolgen voor de dynamiek in een gezin, hebben ook weer invloed op de opvoeding:
'van bevelshuishouding, naar onderhandelingshuishouding' (Abram de Swaan, socioloog)
Eerder was er sprake van ''doe dit'', ''doe dat'', ''omdat ik het zeg'', nu wordt er met (i.p.v. over)
kinderen gepraat en hebben de kinderen een mening.
Van hiërarchische relaties -> naar gelijkwaardigere relaties
Van volgzaamheid -> naar inbreng; creativiteit en zelfstandigheid
Van gehoorzamen -> naar kwesties ter discussie stellen; initiatief tonen
Historisch onderzoek: verschuivingen in visie op kind en opvoeding
Hoe mensen spraken in opvoeding in het verleden, zijn bepaalde patronen te ontdekken. Dit valt
samen te vatten in een paar woorden:
- 1890- 1930: Karaktervorming
o Kinderen worden gevormd om te passen in de normen van de samenleving
(beleefdheid, bescheidenheid, tevreden met je plaats). Het kind heeft (morele)
sturing nodig om te koen tot zelfbeheersing en deugdzaamheid. Dit waren gewenste
karaktereigenschappen. De belangrijkste adviseurs van ouders waren arts,
dominee/pastoor die de ouders opriepen geduld te hebben voor hun kinderen en
hun kinderen liefdevol en geduldig op te voeden: tact, geduld, begrip en zo min
mogelijk straf.
- 1930- 1970: gemeenschapszin
o Er komt een nieuw idee over hoe het maatschappelijk belang het beste bereikt kan
worden. Dit maatschappelijk belang (saamhorigheid) dienen door aansluiting te
zoeken bij de eigenheid van elk individudeel kind. Niet door te zeggen we moeten
allemaal aan saamhorige normen voldoen, maar juist door recht te doen aan
iedereen krijgen we verbondenheid in de samenleving. Het idee van deze aansluiting
voor ieder kind komt door de psychologie: deze komt vanaf de jaren 30 echt op. Er
komt aandacht in de psychologie voor ervaringen in de vroege jeugd over hoe je je
later ontwikkeld. Eerder was het idee dat wat men in de vroege kindertijd
meemaakte, geen rol meer speelde in de latere ontwikkeling.
Vroegkinderlijke ervaringen belangrijk voor latere ontwikkeling
Kennis over ontwikkelingsfasen wenselijk voor ouders
Risico's van ''opvoedingsfouten'' (--> neuroses, angsten, ongewenst gedrag")
Het was belangrijk dat ouders erkenden dat hun gedragingen invloed hadden op de
ontwikkeling van de kinderen. Er werd ouders bijna een schuldgevoel opgelegd, zij
werden geacht kennis te hebben over bijvoorbeeld de risico's van
opvoedingsfouten: ouders kregen er een taak bij.
- 1970- 2010: zelfontplooiing
