Hoofdstuk 14 + alle kernconcepten, hoofdconcepten en definities op een rij.
Samenvatting studieboek Seneca maatschappijwetenschappen vwo deel 3: de 21ste eeuw van Lennart Schra - ISBN: 0025, Druk: 1, Uitgavejaar: - (maw)
14.1 Context: traditioneel of modern
Verandering verwijst naar richting en tempo van ontwikkelingen in de samenleving en de
(on)mogelijkheden deze te beïnvloeden.
Culturen in moderne samenlevingen lijken mondiaal op elkaar door processen als rationalisering,
staatsvorming, democratisering, institutionalisering, individualisering en globalisering.
Institutionalisering
Institutionalisering = het proces waarbij een complex van waarden en min of meer
geformaliseerde regels vastgelegd wordt in standaard gedragspatronen, die het gedrag van
mensen en hun onderlinge relaties reguleren.
Waarden worden vertaald in regels en gedragspatronen en dat maakt de wereld voorspelbaar.
Organisaties = verbanden tussen mensen die een gemeenschappelijk doel nastreven zoals winst of
beschermen van waarden. Richten zich op de standaardgedragspatronen die gevormd worden.
Rationalisering
Rationalisering = het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met de
bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van het doelgericht inzetten van
middelen om zo efficiënt mogelijke resultaten te bereiken.
Traditionele opvattingen en handelswijzen worden vervangen door een weloverwogen doelgericht
handelen.
Socioloog Max Weber: onttovering van de wereld minder aandacht voor bovennatuurlijke, meer
rationeel denken en productie van kennis en toepassing wetenschap centraler.
Rationalisering: lange termijn veranderingsproces
Kapitalistisch systeem (streven naar winst) en toenemende bureaucratisering (taakspecialisatie) waren
volgens Weber een uiting van het proces van rationalisering.
Voordelen van rationalisering:
- Verdere uitbouw van de wetenschap en daardoor grotere mate van beheersing van sociale
processen en natuur.
- Rationele en efficiënte vormgeving van arbeidsorganisaties.
- Nadruk op universele formele regels en gelijke behandeling van gelijke gevallen in plaats van
personen gunsten verlenen op basis van emotionele bindingen (formalisering en rationalisering
van het recht).
- Meten van opbrengsten en de aandacht voor de juiste man of vrouw op de juiste plaats.
Nadelen van rationalisering:
- Wereld waarin de mens continu dreigt te worden gecontroleerd en waarbij middelen de doelen
gaan overheersen.
- Differentiatie in arbeidsverdeling leidt tot enerzijds vervreemding van werknemers ten gevolge
van de ver doorgevoerde specialisatie van werkzaamheden en anderzijds tot grote
machtsverschillen in bedrijven, organisaties en de samenleving als geheel.
- De onpersoonlijke benadering en formele, bureaucratische opstelling in relaties tussen mensen.
- Hoge eisen die het moderne arbeidsproces aan werknemers stelt waardoor velen zich moeten
ziekmelden wegens stress. Onderklasse kan niet voldoen aan deze eisen en worden uitgesloten.
- Toename van de macht van bureaucratische organisaties.
, Maatschappijwetenschappen
Macht = het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en
de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten.
Paradigma’s en rationalisering
Functionalisme-paradigma:
Voordelen worden benadrukt. Rationalisering was het cement van de kapitalistische economie en leidde
tot groei van materiële welvaart.
Arbeidsdeling is een belangrijk aspect van de rationalisering van het productieproces.
Mechanische solidariteit is gebaseerd op gelijkvormigheid: geringe arbeidsdeling in traditionele
samenleving, ouderwets en vaststaand.
Organische solidariteit is gebaseerd op onderscheid: verdere arbeidsdeling in moderne samenleving,
nieuw.
Conflict-paradigma:
nadruk op maatschappelijke ongelijkheidsverhoudingen door proces van rationalisering. Doel-middel
denken leidt tot ongelijke verdeling van welvaart. Strijd tussen klassen in de maatschappij over de
verdeling van schaarse en waardevolle goederen staat centraal. Vervreemding is belangrijk begrip voor
het conflict-paradigma; duidt op isolement van individuele mens.
Rationele-actor-paradigma:
benadrukt dat door de rationalisering actoren in toenemende mate het proces kunnen beheersen om de
eigen doelen te bereiken. Mensen ontwikkelingen een samenhangend geheel aan doelen die ze willen
realiseren en daar hun handelen/gedrag op af stemmen.
Bij traditionele samenleving variatie op macroniveau het grootst, bij moderne samenlevingen is de
variatie op microniveau het grootst (individualisering). Traditionele samenlevingen zijn collectivistisch.
Individualisering = het proces waarbij individuen in toenemende mate hun zelfstandigheid op
verschillende gebieden kunnen vergroten.
Door individualisering verandert de betekenis van traditionele sociale instituties; gezin en huwelijk. Bijv.
sociale posities worden minder dan vroeger zomaar aan een persoon toegeschreven op basis van
afkomst. Men kiest zelf of de normen worden gevolgd of niet.
Sociale institutie = een complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van
mensen en hun onderlinge relaties reguleren.
14.2 Analyse: wording van de moderne
samenleving
Modernisering vd samenleving:
Processen van rationalisering, staatsvorming, democratisering, institutionalisering,
individualisering en globalisering.
Opkomst sociale wetenschappen (systematische wetenschappelijke reflectie).
Verlichting gezien als startpunt van de modernisering.
Kenmerken moderne westerse samenleving
1. Politieke kenmerken moderne samenleving
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnnijhoff. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,69. Je zit daarna nergens aan vast.
