Hoorcolleges familierecht 2022/2023
HC1
Inleiding in Recht
Recht: het geheel van geldende rechtsregels:
o Regels die algemeen gelden: objectieve recht: recht om huwelijk aan te gaan (law)
o Subjectieve recht: jan en kees mogen met elkaar trouwen (right)
Functies van het recht:
o Menselijk gedrag te ordenen om goed samen te leven: bevoegdheden toekennen en
verplichtingen opleggen
o Voorkomen en oplossen van geschillen
o Bestraffen van overtredingen: handhaving
Rechtssubjecten:
o Soevereine staten, Internationale organisaties, Staatsorganen (parlementen),
Bestuursorganen (provincies en gemeentes), Natuurlijke personen (mensen),
Rechtspersonen (bedrijven)
Rechtsbronnen: verdragen, de wet, de jurisprudentie (uitspraken van rechters), de gewoonte
Volkenrecht: regels over verkeer tussen staten
Verdragsrecht: harmonieregel geldende voor alle verdragslanden
o Nederland heeft een monistisch systeem: het geldt automatisch zolang het duidelijk is
en heeft rechtstreekse werking
Europese Unie (het Hof van Justitie van de Europese Unie, in Luxemburg) 20 landen ong:
o Hieronder vallen alle lidstaten van de EU, het EU recht staat boven de grondwet van
alle lidstaten
Raad van Europa (in Straatsburg) 46 landen:
o Hieronder vallen alle Europese landen die het EVRM (Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden) hebben ondertekend. Dit zijn meer
landen dan alleen de lidstaten van de EU, bijvoorbeeld Turkije is hier ook onderdeel
van. Hier hoort het Europese hof van de rechten van de mens bij.
Jurisprudentie
o Rechters formuleren rechtsregels:
o Als er een rechtsregel ontbreekt
o Als een rechtsregel onduidelijk is
o Als nationale rechtsregels niet aan eisen van verdragsbepalingen voldoen: gezag na scheiding
naar een van de ouders, niet eerlijk dus op basis van art. 8 EVRM aangepast
Termen
Materieel recht: rechten en verplichtingen van personen
Formeel recht: regels over wijze van procederen voor de rechter en andere organen
Dwingend recht: hier kan je niet onderuit: als je iets baart ben je juridisch moeder
Aanvullend recht: hier kan je wel vanaf wijken door een overeenkomst zoals huwelijkse
voorwaarden
Algemene bepaling: iedereen betaald alimentatie: op toepassing van iedereen
Bijzondere/specifieke bepalingen: gaan boven algemene bepalingen: heb je kids dan betaal je
ook voor de kids
Bestuursrecht: toeslagenaffaire
Burgerlijk recht: privaatrecht, civiel recht
o Gaat over burgers onderling
o Familierecht valt hieronder
Personen-, familie en jeugdrecht
Personenrecht
o 8 EVRM
o Wanneer ben je een persoon? Bij geboorte? Conceptie? 24 weken zwangerschap?
o Volgens burgerlijk wetboek bij gewoonte, er zijn uitzonderingen
, o Zoals: moeder is zwanger en is drugsverslaafd en ze luistert niet naar advies over baby gezond
ter wereld brengen. Rechter kan ongeboren kind onder toezicht stellen.
Naam, woonplaats, burgerlijke stand
Meerder- en minderjarig, bekwaamheid
Meerderjarigen die niet voor zichzelf kunnen zorgen: curatele, mentorschap en
beschermingsbewind
Familierecht (onderdeel privaatrecht)
o Personen t.o.z. van elkaar
o Horizontale relaties tussen partners
o Verticale relaties tussen ouders en kinderen
o Afstamming, adoptie
o Gezag, verdeling zorg- en opvoedtaken, omgang
o Huwelijk en geregistreerd partnerschap
Jeugdrecht
o Jeugdrecht:
o Civiel jeugdbeschermingsrecht, Jeugdstrafrecht, jeugdstrafprocesrecht, Jeugdhulprecht (de
jeugdwet)
o Meestal ben je volwassen vanaf 18 maar soms wordt gekeken in o.a. pleegrecht naar 18-23
Artikel 8 EVRM
1950. In de nasleep van WW2, De bedoeling was dat de overheid niet achter de voordeur zou
komen
Marckx Arrest
o Arrest: Mevrouw Marckx werd ongehuwd moeder en werd pas echt moeder bij geboorte
o Vond ze niet eerlijk want als ze zou overlijden bij geboorte dan was ze nooit moeder genoemd
o Europese hof: bekijk het verdrag in het licht van de huidige omstandigheden
o Staten hadden hierdoor niet alleen de verplichting om niet te mengen, maar ook de plicht om
dat gezinsleven te bewerkstelligen, Zo ontstond een heel nieuw familierecht
Johnston Arrest 1989
o Woonde in Ierland en hij en zijn vrouw woonden heel lang niet bij elkaar maar konden niet
scheiden in Ierland. Hij was ondertussen samen gaan wonen en had een kind gekregen en daar
kon hij geen vader van worden.
o Naar de rechter en die zei dat het huwelijk niet ontbonden kon worden omdat dat in het
katholieke geloof niet kon.
o Er werd vlak voor uitspraak van Europese hof een referendum gehouden om echtscheiding
mogelijk te maken: meesten hebben tegen gestemd.
o Eu-hof: als je ergens anders ging wonen, daar ging scheiden, werd je scheiding wel erkend,
maar verder scheiding niet mogelijk gemaakt want politiek gevoelige kwestie: marge van
appreciation: staat mocht zelf beslissen en daarom kreeg deze man dus geen gelijk.
EVRM is samen gesloten, maar lastig om andere staten te dwingen mee te gaan in bepaalde
ontwikkeling.
Gezins- en familieleven bestaat niet tussen:
Een kind en anonieme donor
Een kind en one-night stand vader
BIJV: Smit en Avello getrouwd: België en Spanje:
dubbele nationaliteit: achternaam?
BIJV: Mevrouw Zhu beviel van een kind in Ierland, kind
kreeg Nationaliteit maar moeder had geen verblijfsrecht.
Hof zei dat moeder recht had om het kind op te voeden en
mocht dus in Ierland blijven.
Beginselen familieprocesrecht
I.p.v. dagvaardingsprocedures krijg je
verzoekschriftprocedures
Rechtspraak.nl
, Juridisch ouderschap
De moeder die het kind baart heeft automatisch gezag tenzij ze minderjarig is: juridische
moeder
Ouderlijk gezag kunnen max twee mensen hebben
Vanaf 18 hebben ouders juridisch geen gezag, afstammingsrelatie blijft in stand
Afstamming
o Afstamming: de vrouw die je baart is de moeder, mnu of ze ook eicel heeft geleverd.
Daarnaast kan je 1 extra ouder hebben: man of vrouw. Dit kan door huwelijk, rechtshandeling
of door rechter
o De afstammingsrelatie kunnen meerdere mensen zijn: stamboom
o Door geboorte ontstaan er juridische betrekkingen tussen ouders en kinderen
o Een sociale ouder heeft geen gezag of rechten
o Als je getrouwd bent en IVF doet, ben je automatisch instemmende levensgezel
o Als je enkel partner bent, dan ben je donor met family life
o Gevolgen: erfrecht, naamrecht, onderhoudsverplichting
Familierechtelijke betrekkingen: juridisch begrip: als je afstamt van je moeder ontstaan er
familierechtelijke betrekkingen met alle familieleden van je moeder
Criteria voor vaststellen family life tussen bekende donor en kind:
o Vaste relatie tussen moeder en donor ten tijde van bevruchting
o Contacten tussen vader en kind
o Intenties van donor om betrokken te zijn in het leven van een kind
Art 7 IVRK:
o Recht van kind om zover mogelijk afstamming te kennen
o Recht om donor te kennen, je broertjes en zusjes te kennen, weten wie je verwekker
is, biologische ouders bij adoptie, weten wie je draagmoeder is
Donoridentiteit
o Je kan tegenwoordig geen anonieme donor meer zijn, sinds 2004
o Vanaf 12 kan kind achtergrondinformatie opvragen, niet-identificerend
o Vanaf 16 kan een kind alle info opvragen, behalve in geval van zwaarwegende belangen
Wie is moeder volgens het recht?
o De vrouw die het kind baart
o De vrouwelijke partner van de moeder indien er een huwelijk of geregistreerd
partnerschap wordt automatisch moeder, dit kan alleen als de donor voor hen
onbekend was
Als de donor een bekende was, kan de tweede moeder het kind erkennen
o Als iemand het kind heeft geadopteerd
o Draagmoeder: de vrouw die het baart is automatisch moeder en kan dat moederschap
momenteel enkel afdragen via adoptie
Hoe word je vader?
o Getrouwd of geregistreerd partnerschap met de moeder van het kind
o Erkenning, Gerechtelijke vaststelling vaderschap, Adoptie
Erkenning
o Erkenning is een formele rechtshandeling
o Ambtenaar maakt daar een akte van op
o Kan ook voor geboorte (prenataal)
o Kan ook na meerderjarigheid
o Biologische vaderschap is geen voorwaarde
o Kan niet met terugwerkende kracht
o Verwekker, meemoeder, biologische vader, instemmende levensgezel van moeder
o Zonder toestemming van moeder kan er vervangende toestemming wordt aangevraagd
