Deze samenvatting bevat de aantekeningen van alle hoorcolleges van Inleiding Geografie, Planologie en Milieu. Ook losse artikelen en hoofdstukken die gelezen moesten worden staan erin samengevat.
Let op: de delen uit het boek Human Geography van Knox & Marston staan niet in deze samenvatting. Daar...
Inleiding GPM Literatuur en Hoorcolleges
Hoorcollege 1 – 6 september 2022
- Schriftelijk digitaal tentamen
- Colleges + literatuur
- Open vragen
Stedelijke klimaatadaptie: wie betaalt? – Erwin van der Krabben
Steden niet goed voorbereid op effecten klimaatverandering
- Temperatuurverandering
- Neerslagverandering
- Zeespiegelstijging
- Overstromingen
- Verandering ecosysteem
- Rampen en extreem risicovolle gebeurtenissen
Enorme investeringen nodig voor stedelijke klimaatadaptie.
Klimaatverandering wereldwijd klimaatadaptie vooral lokaal.
Land Value Capture oplossing?
Bestemmingswijziging + aanleg publieke infrastructuur (overheidsinterventies)
grondwaardestijging / stijging woningprijzen projectontwikkelaars profiteren
Zonder regelgeving stoppen ontwikkelaars en grondeigenaren de waarde in hun eigen
zakken
Land Value Capture (kostenverhaal) roomt een deel van die winst af
Probleem niet opgelost:
Slechts 1 keer mogelijkheid uitgeven grondwaarde
Gentrificatie dilemma’s en andere perverse prikkels (maatregels met onbedoelde gevolgen)
Succes LVC afhankelijk van vastgoedmarkt. Moet goed functioneren
Gebrek aan kennis en regelgeving in steden om LVC goed toe te passen
,Voorbereidende literatuur hoorcollege 2
Buitenlaar 2019: Versnelling van de woningbouw: van korte- naar langetermijnperspectief
Vraag van (koop)woningaanbod in NL is nagenoeg inelastisch (stijging woningprijzen aanbod
reageert niet/nauwelijks).
Echter, bij prijsdalingen reageert het aanbod relatief sterk: vraaguitval prijsdalingen uit- of
afstellen van bouwprojecten.
Woningbouw NL loopt achter op vraag door langzaam herstel.
- Crisis 2008: vraagdaling + procyclisch handelen door betrokken actoren
- Gevolg: daling woningbouwproductie op korte én langere termijn.
Hysterese = langetermijnschade van een cyclische gebeurtenis
Daling van 37% van de productie in de bouwnijverheid (BBP -15%)
‘Stalled sites’ = bouwvergunningen en woonbestemmingen blijven onbenut
Veronderstelling: economie herstelt zich na een tijdje weer tot op de lijn van de pre-crisistrend.
Praktijk: Geen herstel, door:
- Dalingen in investeringen in R&D
- Permanent verloren gaan van specifieke vaardigheden door ontslaggolf
Positieve effecten als overstappen op nieuwe werkpraktijken en technieken zijn niet genoeg.
Gevolgen nog steeds merkbaar:
- Veel vacatures
- Hard stijgende bouwkosten
- Faillissementen van bouwbedrijven
Voorbeelden procyclisch handelen door instituties:
Informeel: Residuele grondwaardebepaling = grondwaarde is afgeleid van (de opbrengstpotentie
van) het grondgebruik
Residu = woningprijs – bouw- en bijkomende kosten
Prijsstijging woning stijging grondwaarde winst
Prijsdaling woning daling grondwaarde verlies
enige optie is wachten op prijsstijging versterkt woningbouwproblemen
Formeel: Verhuurdersheffing: vermogen woningcorporaties wordt afgeroomd.
Investeringsruimte van woningcorporaties gedaald minder nieuwe woningen
Gebruikt om Rijksbegroting overheid aan te vullen én met het oog op efficiëntere besteding
van maatschappelijk gebonden vermogen.
Erwin van der Krabben en Rianne van Melik: Ruimtelijke ordening en de stad
Publiek en privaat eigendom
Discussie: Hoe verhoudt zich de macht van de overheid om publieke doelen te verwezenlijken tot
het recht van individuele eigenaren? Is onroerend goed publiek of privaat eigendom?’
Privaat eigendom:
- Locke: is basis voor de burgerlijke samenleving, geeft individuele autonomie
- Bentham: leidt tot maximaal grondgebruik, dus tot algemeen maatschappelijke welvaart.
- Rousseau: zorgt wereldwijd voor veel ellende en gewelddadige conflicten.
- Hernando de Soto: toekennen individuele eigendomsrechten aan bewoners van sloppenwijken
verbetert positie, zorgt voor individuele economische vooruitgang
- VN en World Bank: stimuleren privaat eigendom
- Tegenstanders De Soto: toekennen eigendomsrechten uitsluiting van de sociaal zwakkeren
,Vraagstukken: ordening stad eigendom
1. Bestemmingsplanwijziging
grondwaardestijging (windfalls) heeft de overheid het recht om (een deel van) de
waardestijging af te romen? (value capturing)
grondwaardedaling (wipeouts) heeft eigenaar recht op compensatie?
2. Overheid kan grond onteigenen van eigenaar onder welke omstandigheden en
voorwaarden mag dit?
Henry George (Progress and Poverty)
- Single tax: Belasting op grond is genoeg om alle noodzakelijke publieke goederen te financieren
NL: kostenverhaal van publieke investeringen: investeringen in publieke infrastructuur zijn vaak
noodzakelijk om een ruimtelijk plan te kunnen uitvoeren. Kosten moeten verhaald kunnen worden
op de uitvoerende partij.
Marktgestuurde ordening
Ronald Coase: Coase theorema
Zelfregulerende ordening
Common pool resources / commons = schaarse goederen waarvan iedereen gebruik kan maken
Tragedy of the urban commons zelforganisatie van (winkel)eigenaren kan leiden tot
(her)ontwikkeling van het gebied
Regie van overheid blijft belangrijk:
1. Initiatief nemen
2. Planhorizon schetsen en publieke belang toetsen
3. Wet- en regelgeving als stok achter de deur (by majority vote)
Stedelijke herverkaveling: grond ruilen om grondeigendommen te optimaliseren
Doel: eigenaren in de stad die willen investeren in een positie brengen om ook daadwerkelijk te gaan
investeren
Wetgeving nodig:
1. Compensatie nodig als grond in waarde verschilt
2. Gedwongen ruil mogelijk maken, indien één of enkele eigenaren niet mee willen werken.
Nederland: Planners’ paradise
Gemiddelde Nederlander heeft weinig moeite met publiek belang boven particulier belang
, Hoorcollege 2 – 8 september 2022
Planning van steden: drie vormen van sturing – Erwin van der Krabben
Grote vraagstukken Nederland:
- Woningcrisis hoe en waar zoveel huizen bijbouwen
- Leegstaande winkels in stadscentra hoe transformeren
- Bouw grote distributiecentra enorme ruimtevraag
- Stikstofcrisis
Toelatingsplanologie = overheid maakt bestemmingsplannen voor grond
Drie theoretische perspectieven op sturing en interventies:
1. Ronald Coase: eigendomsrechtentheorie
Coase Theorema (The Problem of Social Cost (1960))
‘Als er geen transactiekosten in de economie zouden bestaan en als eigendomsrechten helder
zijn, dan is de oplossing van de negatieve externe effecten (social cost) geen probleem’
Ook als eigendomsrechten initieel niet efficiënt toegedeeld zijn, dan nog realiseren de
partijen de meest efficiënte oplossingen voor de maatschappij als geheel.
Optimale oplossing kan langs verschillende wegen tot stand komen, mits:
o Geen transactiekosten
o Eigendomsrechten helder gedefinieerd
o Eigendomsrechten moeten verhandelbaar zijn
Belang van instituties:
Gaat over ‘efficiëntie’: marktwerking (+ voorwaarden) optimale oplossing
Praktijk: instituties noodzakelijk, want
o Wel transactiekosten
o Eigendomsrechten onduidelijk
Sturen door interventies in marktordening:
Overheid kan op verschillende manieren maatschappelijke gewenste (ruimtelijke) doelen
bereiken
Ruimtelijke ordening: ruimtelijke plannen leggen restricties op aan ontwikkeling van een
gebied
Overheid herdefinieert eigendomsrechten
Overheid creëert nieuwe rechten, compensatie
VB: High line Park New York: Transfer of Development rights
Overheid neemt recht op ontwikkeling weg compenseert met rechten op andere
plek
Ontvanger kan die rechten verkopen financieel gecompenseerd
VB NL: Ruimte voor Ruimte regeling
Sloop varkensstallen boeren kregen rechten voor woningbouw (kon ook op andere
plek) verkopen als financiële compensatie
Nadelen:
1. Op basis van vrijwilligheid
2. Veel risico: wat is het recht
waard? weinig transparantie
2. Henry George: benut waardestijging van de
grond
Henry George Theorema
Economisch rendement van land zou gedeeld
moeten worden door de samenleving.’
Grondbelasting kan andere belastingen
vervangen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rebeccavis. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
