Ethiek
Lesweek 1; het goede doen?
Voorbereiding theorieles 1
Ethiek
Clip over deugdethiek
Met Aristoteles begint de ethiek – deugdethiek
Deugdethiek in een notendop: hoe word ik gelukkig? -> door een goed leven te leiden -> wat is een
goed leven?
Een goed mens is volgens Aristoteles een redelijk mens, een mens die met redenen zijn handelen
afstemt en precies doet wat op dat moment goed is.
Maar wat is redelijk?
Tekort – deugd – te veel
(lafheid – moed – overmoed/roekeloosheid)
Deugdzaam handelen is middelmatig handelen. Het juiste midden, om op het juiste moment het
goede doen. Als je telkens via het juiste midden handelt word je een goed mens, door telkens op het
juiste moment het goede te doen.
De deugd is de karakterhouding die je in staat stelt de juiste keuzes te maken in situaties waarin gehandeld
moet worden. Juiste manier om met je emoties om te gaan. karakterdeugden staan onder leiding van
intellectuele deugden. Je hebt je verstand nodig om te bepalen wat in elke situatie de juiste manier is. De deugd
is het perfecte midden.
In de deugdethiek staat het ontwikkelen van de juiste houding centraal. Het gaat over de vraag over
welke kwaliteiten je moet beschikken om in elke situatie de juiste keuze te kunnen maken. In alles
wat we doen streven we een doel na. Deugden zijn intrinsieke doelen. Waarom zou je rechtvaardig
of vriendelijk zijn? Omdat je een vriendelijk en rechtvaardig mens wilt zijn. Gelukkig zijn betekent bij
Aristoteles eerder zoiets als gelukt zijn.
Volgens Aristoteles kan alleen van de mens die ‘deugt’ gezegd worden dat deze gelukkig is. Omdat
de mens een sociaal wezen is, zal een gelukkig mens (in de betekenis die Aristoteles hieraan geeft)
zich inzetten voor de gemeenschap teneinde het geluk van de gemeenschap te vergroten. Je kunt
immers alleen je ‘deugden’ ontwikkelen en voortreffelijk worden binnen de gemeenschap H.3
,Nietzsche
Deugdzaam handelen klinkt heel mooi, maar wie zegt dat het uit de goede motieven voorkomt? Is
het niet alleen goed voor je eigen ego? Voor ons eigen ego hebben we mensen nodig? Als mensen
voor zichzelf moeten leren zorgen moeten wij er niet telkens voor blijven zorgen. Moeten we niet
eens tegen de stroom invaren? Niet altijd om elkaar blijven bekommeren.
Nietzsche hecht aan het begrip ‘integriteit’ een groot belang. Wat wij deugdzaam noemen, bijv.
Zorgzaamheid en hulpvaardigheid en wat wij waardevol vinden, zoals naastenliefde, zijn volgens
Nietsche tekenen van zwakte of van een verhulde ‘wil tot macht’
Clip over zorgethiek
Zorgzaamheid zegt iets over de mate van betrokkenheid bij de ander en is de centrale deugd in de
hedendaagse zorgethiek. Alle menselijke handelingen en houdingen kunnen we beschrijven vanuit de
mate waarin iemand zorg heeft voor hetgeen hij doet. Zorgethiek is niet officieel een deugdethiek.
Zorgethiek is ontstaan uit kritiek van een onderzoek van psycholoog Lawrence Kohlberg.
Kohlberg: Heinz casus
‘’Een vrouw was stervende, ze had een speciale soort van kanker. Er was echter één
bepaald medicijn die deze kanker kon genezen, maar dit medicijn was veel te duur. Heinz,
de man van de vrouw, was echter de assistent van een apotheker. Hij zat dus met het
morele dilemma om het geneesmiddel al dan niet te stelen.’’
Gilligan ging onderzoek doen naar de Heinz casus.
Als het om ethiek gaat had Kohlberg eigenlijk alleen het mannelijk perspectief in kaart gebracht. Zij
zijn gevoeliger voor rationaliseren, vrouwen voor communiceren, de manier waarop het zich
afspeelt. Gilligan vroeg zich af waar het vrouwelijk perspectief was gebleven en ging dit achterna.
Tronto ging verder op Gilligan. Zei zegt ‘dat vrouwelijk perspectief gaat dus over zorgdeugden, we
zijn zorgend in de wereld en dat is heel fundamenteel voor wie wij zijn.’
Onze identiteit komt in dialoog met anderen tot stand. Als het vrouwelijke perspectief dus een ander
perspectief is dan dat van mannen, dan zegt dat niet zozeer iets over vrouwelijkheid of mannelijkheid,
maar de plaats die mannen en vrouwen innemen in sociale praktijken. Praktijken zijn
samenwerkingsverbanden waarin mensen gezamenlijk zorg dragen voor een gemeenschappelijk
goed en daarin zo goed mogelijk willen opereren. Volgens filosoof Maclntyre ‘internal goods’
genoemd. Bij praktijken denken we aan dat we gewoon zijn te doen. Volgens feministen is de plaats
van de vrouw in praktijk rol bevestigd. Bijv. het gezinsleven.
Op bezoek bij een familielid/vriend; eerste reactie van Aristoteles zou zijn ‘dat is je plicht’, Tronto
zegt ‘wat fijn dat je er bent’. Je maakt je zorgen om de ander, uit vriendschap, het geven om elkaar.
Tronto
- Zorg is een activiteit die alles omvat wat we doen om onze wereld in stand te houden, voort
te zetten en te herstellen zodat we er zo goed mogelijk in kunnen leven.
- 1e fase: caring about: een zorgrelatie komt pas tot stand als de een oog heeft voor de
behoeftigheid van een ander
- 2e fase: taking care: in actie komen en daadwerkelijk zorgen dat er gezorgd wordt
- 3e fase: care giving: er wordt voorzien in de juiste zorg, zorg geven.
- 4e fase: care receiving: de ander moet ontvankelijk zijn voor de geboden zorg
, Zorgethiek zegt GEEN algemene regels. Maar wat is goede zorg, gegeven deze particuliere situatie? In
de complexiteit van elke situatie moeten we proberen het goede te doen, in elke unieke situatie. Je
moet jezelf telkens de vraag stellen ‘Wat is nu het goede wat ik moet gaan doen?’
Tekst – Hoofdstuk 3 Filosofie van het zorgen, uit: Wevers, C (2018) Kan ik daar wat aan doen? Denken
over professioneel handelen in zorg en welzijn.
Theorieles (1) 2-9-2022
Introductie ethiek – stof besproken – geen nieuwe informatie
Lesweek 2; Rechtvaardigheid 1
Voorbereiding theorieles 2
De liberale nachtwakersstaat
- Liberale gedachtengoed: staat zo min mogelijk bemoeien met de makt
- Staat moet zich terughoudend opstellen en concentreren op de burgers beschermen en
maximale handelingsvrijheid creëren
- Hoe meer individuele vrijheid de mensen hebben om hun eigen zaken te regelen hoe groter
de kans op vooruitgang, voorspoed en welvaart voor iedereen
- Armoede werd gezien als individuele kwestie die te wijten was aan iemands eigen falen. De
heersende opvatting is dat te goed voor de armen zorgen tot luiheid en gemakzucht leidt
Clip over Utility, John Stuart Mills vrijheidsbegrip en het recht op zelfbeschikking, vrijheid van
meningsuiting
Voor John Stuart Mill was rechtvaardigheid niet belangrijk -> klassensamenleving -> religieuze
oorlogen
Na John Stuart Mill -> religieuze oorlogen werden onzin; die gingen allemaal over wat je vond, wat je
mening was, wat je geloofde, John zegt; iedereen moet lekker geloven wat ie zelf wil, geen standen,
geen slaven, iedereen is gelijk en mag maximale vrijheid genieten
John Stuart Mill:
- Legitimatie van de staat fundeert op burgerlijke vrijheidsrechten
- Geen sprake van een natuurlijk recht
- Utilistische overwegingen
- Vrijheid is volgens hem een noodzakelijke voorwaarde voor het menselijk geluk
- Individuele vrijheid is volgens hem daarom het hoogste goed en betreft drie aspecten:
vrijheid van geweten, vrijheid van bezigheden, vrijheid van vergaderingen
Utility
John Stuart Mill…. De morele waarde van een handeling wordt afgemeten aan de bijdrage die deze
handeling levert aan het algemeen nut, waarbij onder algemeen nut het welzijn en geluk van alle
mensen wordt verstaan.
Vrijheid als recht op zelfbeschikking
- Geluk is de bevrediging van de eigen behoefte
- De politiek moet de mogelijkheid daartoe zoveel als mogelijk waarborgen
- De persoonlijke vrijheid moet maximaal zijn
- Haar grens ligt daar waar de vrijheid van het individu schade brengt aan een andere individu:
het schadebeginsel
