Artikel week 1a
Gendered parenting in early childhood: subtle but unmistakable if you know where to look
Gender ouderschap refereert naar het ouderlijke bericht hoe jongens en meisjes zich moeten
gedragen in de maatschappij. Dit is iet wat niet openlijk of expres door ouders wordt doorgegeven,
maar wat eigenlijk het ‘normaal’ is. Het kan gebracht worden door een direct bericht, dat is feedback
geven op het gedrag van het kind of door een indirect bericht, dat is bijvoorbeeld dat het te maken
kan hebben met voorwerpen, speelgoed of andere dingen die indirect invloed hebben op het kind.
Het geslacht van het kind is een belangrijk aspect wat betreft het vormen van sociale interacties met
ouders, leeftijdsgenoten en leraren. De eerste niet-biologische uiting van kind zijn geslacht is al voor
de geboorte en heeft te maken met de interactie met de ouders. De meeste ouders gebruikt het
geslacht van het kind als een soort van gids voor grote en kleine beslissingen te maken ongeacht het
karakter of het gedrag van de kinderen hunzelf.
Dimensies of gender ouderschap
De meeste ouders gebruiken dezelfde globale (broad parenting) bij zonen en dochters, echter zijn er
toch wel wat verschillen. Maar uit studies is gebleken dat er geen verschillen zijn als het gaat om
liefde (warmth), gevoelige reactie (sensitive responsiveness) of ouderlijk toezicht (parental control).
Het verschil ligt meer in de specifieke opvoedingspraktijken. Vanaf het moment dat een kind
geïdentificeerd is als een jongen of meisje dan verwachten ouders dat het kind zich daar toe ook
gedraagt. Maar als wetenschappers vragen of ouders hun dochter/zoon anders behandeld, dan
stemmen ze daar niet in mee. Onderzoek heeft aangetoond dat expliciete boodschappen naar
kinderen toegericht (poppen voor meiden) minder voorkomen bij samenlevingen die geslachten als
gelijk zien. Wanneer gender gelijkheid centraal staat in de maatschappij zijn vaak terughoudend om
mede te delen dat ze gender-stereotypical ideeën hebben, omdat zulke ideeën in de maatschappij
niet goedgekeurd worden.
Focussen op impliciete gender opvoedpraktijken
Door te weinig bewijs wordt ervanuit gegaan door onderzoekers dat er gender parenting niet
gewoonlijk is bij families deze dagen. Maar echter in dit artikel wordt juist laten zien dat het juist erg
wordt uitgedrukt in de specific practices en dan vooral impliciet (niet openlijk). Implicit gendered
parenting practices zijn verkapte gedragsmanieren en verklaringen die ouders overbrengen aan
kinderen over de verschillende verwachtingen van meisjes en jongens zonder er echt over te praten.
Dit kan nog verdeeld worden onder directe en indirecte berichten. Directe berichten gaan over het
kind en zijn of haar gedrag zelf. Indirecte berichten gaat over anderen, feedback over anderen en dit
heeft dan invloed op het gedrag van het kind. Er wordt veel gekeken naar de vroege kindertijd, want
deze heeft het meeste invloed op de uiting van het geslacht van het kind.
Directe boodschappen
Directe boodschappen gaat over de directe boodschap die een ouder heeft over de verwachtingen
van het gedrag van zijn/haar kind, maar ook op de manier waarop de ouder het kind behandeld. Dit
heeft onder andere te maken met het kiezen wat voor boeken kinderen lezen, films kijken etc. Vooral
in de vroege kindertijd hebben ouders hier veel inspraak op, hun kopen de kleding en het speelgoed
en ze moedigen de kinderen aan om hiermee te gaan spelen. Populaire commercial producten zijn
erg gender stereotyperend en omdat ze hier aan worden blootgesteld, wordt dat gedrag ook
bevordert. Als kinderen ook worden blootgesteld aan ander speelgoed, kunnen ze hun eigen gedrag.
Ouders geven ook feedback op het gedrag van hun kinderen en dat zijn meestal stereotyperende
opmerkingen. Jongens mogen wilder zijn dan meiden en moeders moedigen dit dan ook meestal aan.
Ouders zijn meestal niet bewust van hun reacties op het zelfde gedrag van hun kinderen. Ze reageren
,op een hele andere manier op meiden terwijl ze het zelfde gedrag vertonen als jongens. En dit heeft
te maken met het patroon wat hoort bij een meisje en wat hoort bij een jongen.
Indirecte boodschappen
Indirecte boodschappen omvatten gender-stereotypische opmerkingen naar kinderen toe over
anderen of over algemene gender verwachtingen of meningen. Als voorbeeld lezen ouders anderen
boeken voor aan jongens, dan aan meisjes. Uit dezelfde studie is uit voortgekomen dat vaders met
twee jongens, sneller een negatieve opmerking maken over gemeen zijn bij meiden dan bij jongens
zelf. Ook wordt emotioneel sneller gelabeld aan het vrouw zijn. Deze resultaten laten zien dat
ondanks ze geen expliciete opmerkingen maken, er toch stereotypische beelden zijn die passen bij
een meisje en jongen. Een andere vorm van een indirecte boodschap is het voordoen van dingen,
een meisje doet toch sneller de moeder na en een jongen sneller de vader.
Hoe nu verder?
Na aanleiding van het bekijken van verschillende onderzoeken, wordt geadviseerd om te kijken naar
de verschillende methodes; de wisselwerking tussen impliciet en expliciete gender opvoeding; en
cognitieve, ideologische en sociaal-culturele mechanismen die te maken hebben met gender
opvoeding. Sommige studies highlighten dat ze zich geen zorgen maken over het kind, maar bevatten
wel duidelijke boodschappen over de verwachtingen van ouders en de evaluaties die ze hebben op
het gedrag van hun kinderen. Impliciete opvoeding is vaak onbewust, maar is vaker gemakkelijker
vast te stellen. Ouders denken misschien dat kinderen voorbereid moeten zijn voor het latere leven,
waarin ook gender rollen zich afspelen. Maar dit zal moeten leiden tot expliciete opvoeding, maar
dat is juist niet het geval. Het kan juist zijn dat ouders slachtoffer zijn van onbewust
genderstereotypen, omdat dat heel normaal is in de meeste samenlevingen. Het is belangrijk om het
theoretische gedeelte te weten over de geslachtsverschillen, zo ook is het erg belangrijk om het
abstracte gedeelte te weten. Hiermee wordt bedoeld dat we moeten onderzoeken waarom
openbare en wetenschappelijke interesse in de gendersocialisatie zo vaak wisselt. Er zijn al wel wat
studies gedaan en het kan te maken hebben met de sociaaleconomische status van ouders, waarbij
laagverdienende mensen meer zich blijven vast houden aan de stereotypische rollen van de
verschillende genders. Ten slotte, er zijn verschillende ideeën over de voordelen van “gender
parenting”. Aan de ene kant laat gender parenting kinderen zien wat de rol is van hun gender in de
samenleving, wat hen voorbereid op de verwachtingen en zorgt misschien voor een betere well-
being. Andere kant kan door het stereotype te blijven achtervolgen, kunnen bepaalde talenten zich
niet goed ontwikkelen.
Artikel week 1b
Gezinsrapport 2011 hoofdstuk 7 opvoeden in Nederland
7.1 de opvoedingspraktijk: doelen, beleving en strategieën van ouders
Opvoeden houdt in dat ouders het kind begeleiden bij zijn of haar ontwikkeling tot een zelfstandig
participerend lid van de samenleving. Dit doen ouders door een verzorgende en beschermende
omgeving en structuur te bieden, en door kennis, waarden en normen over te dragen. De manier
waarop ouders dat doen, kan aardig verschillen. De manier waarop ouders met hun kinderen
omgaan, is de afgelopen decennia veranderd. Opvoeden is in plaats van ‘leiden’ meer ‘begeleiden’
geworden. De machtsbalans in het gezin is ten voordele van kinderen gewijzigd. Kinderen hebben
tegenwoordig meer in te brengen dan vroeger en beslissen over veel zaken mee. In het algemeen
voeden ouders nu minder streng op dan vroeger, maar onduidelijk is welke strategieën hedendaagse
ouders precies gebruiken bij de opvoeding. We onderscheiden drie aspecten van de opvoeding, te
weten cognitieve, affectieve en gedragsmatige aspecten.
7.2 algemene opvoedingspatronen van ouders: vaders en moeders
,De rol van de vader als opvoeder komt daarbij expliciet aan bod. De overhie vindt het belangrijk dat
zowel moeders als vaders een substantiële rol vervullen bij de opvoeding van kinderen. En uit
wetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat het voor de ontwikkeling van kinderen positief is
wanneer vaders actief betrokken zijn.
7.2.1 Opvoedingsdoelen en -oriëntaties
Sommige ouders benadrukken in hun opvoeding het belang van ‘weten hoe het hoort’, terwijl andere
ouders er meer waarde aan hechten dat kinderen voor hun eigen mening uitkomen. Een ander
opvoedingsdoel dat ouders kunnen hebben is ervoor zorgen dat hun kind een goede opleiding
behaalt en/of in economisch opzicht slaagt in de maatschappij. Opvoedingsdoelen kunnen worden
beschouwd als richtlijnen die belangrijk zijn voor ouders, aan de hand waarvan ouders keuzes maken
en waardoor ze zich laten leiden in hun gedrag ten opzichte van hun kinderen. Opvoedingsdoelen of -
richtlijnen zijn concretiseringen van meer globale opvoedignsoriëntaties die ouders hebben. Het is
om verschillende redenen belangrijk om opvoedingsdoelen en -oriëntaties van ouders te
onderzoeken. Ten eerste ligt het voor de hand dat ideeën over opvoeding invloed hebben op het
opvoedingsgedrag van ouders. Ook al is er geen sprake van een een-op-een relatie, de manier
waarop ouders hun kinderen opvoeden is voor een deel een praktische vertaling van ideeën en
opvattingen over wat zij belangrijk vinden in de opvoeding. We onderscheiden vijf opvoedingstijlen:
Autonomie (verwijst naar de individuele persoonsontwikkeling, dragen van
verantwoordelijkheid)
Assertiviteit (opkomen voor eigen mening, rechten, belangen of standpunten)
Sociaalgevoel (ontwikkeling van empathie en gevoelens van sociale betrokkenheid)
Conformiteit (aanpassing van het kind aan de eisen die de omgeving stelt)
Prestatie (nadruk op de ontwikkeling van persoonlijke bekwaamheid en het verwerven van
een maatschappelijke positie)
Kinderen leven meer dan vroeger een eigen leven binnen het gezin. Ook neemt een groot aantal
kinderen deel aan diverse sport-, cultuur- en vrijetijdsactiviteiten. Kinderen zijn dus vergeleken met
vroeger een individuelere positie in het gezin gaan innemen en dat blijkt ook uit de nadruk die
ouders op de opvoedingsortiëntatie autonomie leggen.
7.2.2 opvoedingsbeleving
Ouders hebben soms twijfel over de mate waarin zij de opvoeding van hun kind(eren) aankunnen.
Onzekerheidsgevoelens kunnen bij ouders aangewakkerd worden door kritiek van andere ouders en
vanuit de media. Mogelijk is opvoedingsonzekerheid de afgelopen decennia toegenomen als gevolg
van hyperreflectie op kinderen en opvoedingszaken. Deze onzekerheidsgevoelens zouden kunnen
leiden tot een meer afwachtende en passieve houding bij ouders. Een lichte mate van
opvoedingsonzekerheid kan echter ook beschouwd worden als ‘gezonde twijfel’ en een voorwaarde
zijn voor goed ouderschap. Moeders hebben een minder positieve beleving van de opvoeding dan
vaders. Mogelijk stellen moeders, omdat zij meer tijd met hun kinderen doorbrengen, hogere eisen
aan zichzelf, waaraan het soms moeilijk te voldoen is
7.2.3 Opvoedingsstrategieën
Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende dimensies van opvoedingsgedrag, te weten
ondersteuning (autoritatieve en autoritaire) controle en structuur. Ondersteunend gedrag heeft
betrekking op de mate waarin ouders affectie en liefdevol gedrag laten zien en demate waarin zij
responsiviteit tonen. Het uitoefenen van controle verwijs naar het reguleren van het gedrag van het
kind, door het stellen van grenzen en eisen. In het geval van autoritatieve controle moedigen ouders
zelfstandig gedrag van hun kind aan en geven uitleg en informatie over waarom iets moet of niet
mag. Bij autoritaire controle wordt gehoorzaamheid afgedwongen en worden regels opgelegd zonder
betekenis ervan uit te leggen; bij een dergelijke vorm van controle wordt de autonomie van het kind
beperkt. Structuur tot slot heeft aan de ene kant betrekking op de mate waarin ouders erin slagen
, voor regelmaat in het dagritme en voor een ordelijke omgeving van het kind te zorgen en aan de
andere kant op de mate waarin ouders consistent zijn in hun gedrag naar hun kind toe.
Ondersteunend gedrag: uiten van affectie en responsiviteit
Ouders laten veel genegenheid zien en vertonen een grote mate van responsiviteit, zij laten naar
eigen zeggen vaak merken dat zij van hun kind houden, weten goed wat er in hun kind omgaat, en
troosten en helpen hun kind indien zij de indruk hebben dat het niet zo goed met hem of haar gaat.
Zowel oudes van baby’s, peuters, kleuters en schoolkinderen, als ouders van pubers geven hun kind
veel ondersteuning, al wordt die ondersteuning wel wat minder naarmate kinderen ouderen worden.
Autoritatieve controle: inductie, uitleggen, bevorderen van autonomie
Nederlandse ouders maken naar eigen zeggen meestal veel gebruik van autoritatieve
controlestrategieën als inductie, uitleggen en het bevorderen van autonomie. Bij inductie wijzen
ouders hun kinderen op de gevolgen van hun gedrag voor anderen en praten daar met hen over.
Moeders maken meer gebruik van de autoritatieve strategieën inductie en uitleggen dan vaders, ook
na controle voor gezinssituatie, opleiding, inkomen en deelname aan betaalde arbeid.
Autoritaire controle: belonen, straffen, negeren
Vergeleken met autoritatieve strategieën worden autoritaire strategieën door ouders veel minder
gebruikt. Van de autoritaire strategieën komt belonen nog relatief het meeste voor. De meest
voorkomende manier om kinderen te belonen wanneer zij iets goeds hebben gedaan, is door hen
een complimentje te geven.
Structuur: regelmaat en consistentie
Het opvoeden van kinderen vergt heel wat organisatie, zoals het runnen van het huishouden, het
zorgen voor opvang van de kinderen tijdens werk, het halen en brengen van kinderen van en naar de
opvang, school, clubs en vriendjes. De meeste ouders zijn naar eigen zeggen goed in staat om voor
regelmaat en een ordelijke omgeving te zorgen. De meeste ouders zijn consistent in hun gedrag naar
het kind toe.
7.3 hoe hangen opvoedingsdoelen, -beleving en -strategieën met elkaar samen?
Voor zowel vaders als moeders blijkt de beleving van de opvoeding het sterkst samen te hangen met
de opvoedingsstrategieën die ouders zeggen te hanteren: naarmate vaders en moeders een
positiever beeld hebben van de opvoeding van hun kinderen en minder last hebben van
opvoedingsstress, vertonen zij meer ondersteunend opvoedingsgedrag, hanteren zij vaker
autoritatieve controlestrategieën en minder vaak autoritaire controlestrategieën, en is hun
opvoedingsgedrag volgens hen meer gekenmerkt door regelmaat en voorspelbaarheid.
7.4 opvoeding en arbeidsparticipatie
In de afgelopen decennia is de arbeidsdeelname van vrouwen sterk toegenomen, wat heeft geleid
tot een situatie waarin ouders de opvoeding van kinderen moeten combineren met een betaalde
baan. Er is al lange tijd een maatschappelijke discussie aan de gang over de vraag of kinderen van wie
beide ouders buitenshuis werken slechter af zijn als het gaat om hun opvoeding of ontwikkeling dan
kinderen van wie een van hun ouders niet of weinig werkt. Als argument wordt bijvoorbeeld
benoemt dat ouders minder direct beschikbaar zijn. Als beide ouders werken en dit heeft positieve
invloed op het gedrag van de ouder, dan kan het positieve invloed hebben op de ontwikkeling van
het kind. Tot nog toe is onduidelijk in hoeverre werk van ouders interfereert met de opvoeding of de
opvoeding juist versterkt. Laagopgeleide ouders hebben namelijk minder vaak een betaalde baan of
vaker een kleinere deeltijdbaan dan hoogopgeleide ouders. Voor de manier waarop de opvoeding
beleef wordt, doen arbeidsverplichtingen er toe. Moeders hebben een positievere beleving van de
opvoeding dan moeders zonder baan. Moeders en vaders die deel uitmaken van grote
anderhalfverdienershuishoudens beleven de opvoeding positiever dan moeders en vaders uit
