Geriatrie en Veroudering
Hoorcollege Introductie
Geriatrie: pathologie veroudering; verouderingsziekten
Veroudering = gerontologie. Normale proces veroudering
Opbouw wereldbevolking naar leeftijd:
- 0-14 jaar 25,4%
- 15-24 jaar 15,5%
- 25-54 jaar 40,6%
- 55-64 jaar 9,1%
- 65+ jaar 9,3%
Veroudering in onderzoeksagenda:
- Nederlandse wetenschapsagenda, 2015: 140 grote onderzoeksvragen, waaronder
o Hoe kunnen zelfredzaamheid en participatie in samenleving gestimuleerd worden?
o Hoe kunnen we nieuwe geneesmiddelen en – wijzen ontwikkelen om zo vitaal en
gezond mogelijk te blijven?
o Wat is ultieme levensstijl om zo oud mogelijk te worden?
Veroudering in gezondheidsbeleid:
- Pact voor ouderenzorg
o Eenzaamheid signaleren en doorbreken
o Zorgen dat mensen met goede zorg en ondersteuning langer thuis kunnen wonen
o Kwaliteit verpleeghuiszorg verbeteren
Ouderen:
In zorginstelling Mate van gelukkig zijn Hulpmiddelen voor mobiliteit
Gebruik sociale media
Beeld over ouderen wordt diverser:
- Enerzijds: afhankelijke,
zorgbehoevende ouderen
- Anderzijds: vitale, actieve
ouderen
- Specifieke aandacht binnen pact
voor ouderenzorg
, - Minister de Jonge: “het gaat over manier waarop we naar ouder worden kijken en hoe we
dat waarderen. Door alleen kwetsbare kanten te laten zien en te benadrukken, plaatsen we
ouderen op afstand, hoewel veel ouderen nog midden in samenleving staan.”
Hoe kunnen we deze beeldvorming verklaren?
- Terror management theory: confrontatie met sterfelijkheid, angst voor dood
- Social identity theory: je beoordeelt eigen (leeftijds-)groep positiever jongeren nemen
afstand van ouderen
- Social role theory: sociale rol bepaalt beeldvorming bijvoorbeeld stoppen met werken
leidt tot negatief beeld over ouderen
Hoorcollege 1 – Demografie
Demografie: wetenschap die kwantitatieve kenmerken van bevolking beschrijft
Demografische patronen:
- Dubbele vergrijzing
- Verminderde feminisering ouderdom
- Multiculturalisering ouderdom
Bevolkingsontwikkeling: sterfte, geboorte en migratie
Reden voor toename in LV:
- 19e eeuw afgenomen zuigelingen- en kindersterfte (hygiëne: voeding, schoon drinkwater)
- Begin 20e eeuw afgenomen sterfte in (vroege) volwassenheid (grotere afname in
infectieziekten: vaccinatie, antibiotica, verbeterde werk en levensomstandigheden)
- Eind 20e + 21e eeuw afname op oudere leeftijd begint (leefstijlfactoren, medische zorg)
1st longevity revolution; controle van omgeving:
- LV +- 20 jaar gedurende grootste deel bestaan van mens
- Gestage toename laatste 2000 jaar
- Sterke toename 20e en 21e eeuw
- Mensen die geen kans hadden op reproductie krijgen dat nu wel meer schadelijke genen
Hallmarks of ageing:
- Zijn cellulaire en moleculaire processen
die optreden tijdens normale
veroudering
- Experimenteel stimuleren deze
processen leidt tot versnelde
veroudering
- Ingrijpen in deze processen (stoppen,
afremmen) leidt tot minder snelle
veroudering
2nd longevity revolution; manipuleren biologie:
, - Medische zorg en innovatie verlengen levens; hart chirurgie, nierdialyse, verbeterde
medicatie
- Levensverwachting laten toenemen door manipulatie interne biologische processen die
limieten van duur van leven oprekken
Groene en grijze druk:
- Waar cijfers over grijze druk geen
rekening mee houden
o Grijze druk definieert alle mensen
> 64 als maatschappelijk “last”,
ongeacht economische/ sociale/
medische omstandigheden
o Grijze druk ziet iedereen in
“werkende leeftijd” (20-64) ook als werkend
Conclusies:
- Samenstelling bevolking
o Afgenomen sterftekansen hebben geleid tot langere levensverwachting
o Veroudering babyboom generatie bepaalt grotendeels veroudering bevolking
o Geboortecijfer al enige tijd relatief laag; maar in vergelijking met andere landen
hoger waardoor veroudering bevolking in NL in nabije toekomst meevalt (relatief)
o Migratie is voor NL relatief kleine invloed geweest op bevolkingsgroei
- Levensverwachting
o Optimisme over stijging LV, maar voorspellingen zijn onzeker
o Eerste longevity revolutie is mogelijk gemaakt door manipuleren omgeving er zijn
nog steeds wel mogelijkheden tot verbetering
o Tweede longevity revolutie is nodig om LV ook op oudere leeftijden te verhogen
ontwikkelingen zijn onzeker
Hoorcollege 2 – Verouderingstheorieen
Biologische veroudering:
- Proces fysiologische achteruitgang waardoor kans op overlijden vergroot
- Verlies fysiologische homeostase
Chronologisch ≠ biologisch:
- Chronologisch: o.b.v. kalenderjaar
- Biologische: o.b.v. status lichaam
Andere soorten verouderingstheorieën:
- Emotionele verouderingstheorieën: proberen paradox tussen verliezen van ouderen op
lichamelijk, functioneel, cognitief en sociaal vlak en hun positieve oordeel over leven te
verklaren
- Sociale verouderingstheorieën: proberen te verklaren hoe ouderen door omgeving oud
worden gemaakt
, Basis biologische veroudering:
- Schade aan moleculen, cellen en
weefsels
- Voor moleculen zoals DNA, RNA,
eiwitten en vetten. Veelal
veroorzaakt door blootstelling
aan schadelijke stoffen/
zuurstofradicalen
- Schade aan moleculen
- Vrije radicalen
Snelheid veroudering:
- Omgevingsfactoren (schadelijke stoffen, straling, voeding)
- Reparatiemechanismen (stamcellen, DNA reparatiegenen)
- Toeval
Typen verouderingsonderzoek:
- Beschrijvend onderzoek: brengt verloop biologische en fysiologische kenmerken in kaart, hoe
deze samenhangen met levensverwachting
- Biomarkeronderzoek: onderzoekt biomarkers die biologische leeftijd voorspellen
- Etiologisch onderzoek: onderzoekt biologische mechanismen gericht op fysiologie
veroudering. In personen, diermodellen, weefsels, cellen en genen
- Experimenteel onderzoek: interventie onderzoek om fysiologische veroudering te
voorkomen/ vergroten (geroscience)
Genen en verouderingsziekten:
- Erfelijke factoren die samenhangen met ziekten als dementie, artrose, DM2, kanker en HVZ
- Verschillende genen geïdentificeerd
- Polygene risicoscore: score gebaseerd op veel gegevens van iemands genoom (varianten in
DNA) die kans weergeeft op ontwikkelen ziekte
