Samenvatting procesrecht
Hoofstuk 1, inleiding procesrecht
1.1
het rechts bestaat uit privaatrecht en publiekrecht.
het privaatrecht bestaat uit 2 delen: het materieel recht en formeel recht. Dit formeel recht wordt
ook wel het procesrecht genoemd. Daar gaat het bronnenboek burgerlijke procesrecht over.
1.2
het materiele deel van het privaatrecht beschrijft de rechten en plichten van de partijen.
Bijvoorbeeld de rechten en plichten van de huurder, van de eigenaar en van de werkgever.
wie een probleem heeft met de rechten en plichten uit het materieel recht, vindt in het formele deel
hoe hij zijn ‘recht moet ophalen’
we zeggen ook wel: het formele recht beschrijft de handhaving van het materieel recht
Het procesrecht beschrijft:
- hoe een gerechtelijke procedure in gang moet worden gezet
-het verloop van een gerechtelijke procedure
-de rechterlijke uitspraken na een procedure
-de tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken
-de rechtsmiddelen die tegen rechterlijke uitspraken mogen zijn
1.3
wat zijn de rechtsbronnen van het procesrecht?:
-Grondwet
-wetboek van burgerlijke rechtsvordering
-wet op de rechterlijke organisatie
-andere wetten
-internationale verdragen
1.4
het RV is opgedeeld in 4 delen, die ‘boeken’ worden genoemd. De inleiding is als volgt:
eerste boek: procedure bij rechtbank, gerechtshof en hoge raad
van art. 1 tot en met 429
tweede boek: tenuitvoerlegging
van art 430 tot en met 620 beschrijft de tenuitvoerlegging. Daarmee wordt gedoeld op
de manier waarop rechterlijke uitspraken worden uitgevoerd, vooral als de veroordeelde niet bereid
is om zich aan de rechterlijke uitspraken te houden.
derde boek: bijzondere procedures
van art 621 tot en met 1019 bijzondere procedures bijvoorbeeld voor rechtszaken over
verkeer en vervoer, erfenissen en personen- en familierecht.
vierde boek: arbitrage
van art 1020 tot en meet 1077, arbitrage is het geven van een bindend oordeel in geval
van een verschil van mening tussen partijen door een ‘scheidsman’ die geen rechter is.
1.5 grondregels van het procesrecht
hoor en wederhoor
,art. 19RV. Dit wil zeggen dat de rechter geen uitspraak doet voordat hij beide partijen in de
gelegenheid heeft gesteld om hun zienswijze op de zaak te geven
openbaarheid
het uitgangspunt van openbaarheid van de rechtszitting wil zeggen dat iedereen in principe toegang
heeft tot de rechtszaak. Zo kan het publiek zien dat het eerlijk toegaat bij de rechtszaken en dat de
rechters niets te verbergen hebben.
motivering
dit wil zeggen dat de rechter in zijn uitspraak niet alleen een beslissing moet geven, maar ook moet
uitleggen hoe hij tot deze beslissing is gekomen.
hoger beroep en cassatie
in hoger beroep wordt de zaak opnieuw behandeld en volgt ook een nieuwe uitspraak (gerechtshof)
na het hoger beroep kan vaak nog cassatie worden ingesteld bij de hoge raad.
onafhankelijke en onpartijdige rechter
een rechter s onafhankelijk en onpartijdig tijdens een rechtszaak, dit wil zeggen dat de rechter
zelfstandig een beslissing kan nemen. Hij moet zich vrij voelen tijdens zijn uitspraak. Rechters zijn
‘voor het leven’ dit wil zeggen dat ze alleen op eigen verzoek of vanwege hun leeftijd (70 jaar)
ontslagen worden. Een uitspraak van een rechter is niet geloofwaardig als hij bijvoorbeeld lid is van
raar van commissarissen van het bedrijf van een van de procespartijen.
is een procespartij van mening dat een rechter niet volkomen onpartijdig in zijn zaak is, dan kan deze
partij de rechtbank verzoeken de rechter te wraken. Meent de rechter dat dit wrakingsverzoek
terecht is, dan wordt de rechter vervangen door een collega art 36RV.
als een rechter zelf meent dat hij niet onpartijdig tegenover een bepaalde zaak staat, verzoekt hij de
rechtbank zich te mogen verschonen (art 40RV) dit doet een rechter bijvoorbeeld als een
procespartij een bekende of familie van hem is.
Uitspraak binnen redelijke termijn
normaal gesproken moet er dus uiterlijk 6 weken na de laatste procesbehandeling een uitspraak van
de rechter liggen.
1.6 specifieke kenmerken van het burgerlijk procesrecht
lijdelijkheid van de rechter
voor wat betreft de inhoud van de rechtszaak is de rechter dus passief. Dit noemt men ook wel de
lijdelijkheid van de rechter in een burgerlijk proces. De lijdelijkheid van de rechter betekend
bijvoorbeeld dat hij feiten voor ‘waar’ moet aannemen als ze door de wederpartij niet worden
weersproken. Ook mag hij in zij uitspraak niet meer toewijzen dan door de wederpartij is geëist.
rechter niet lijdelijk bij bewaken voortgang
bij het bewaken van de voortgang van de rechtszaak heeft de rechter geen passieve maar een actieve
rol. Hij moet ervoor zorgen dat de procedure niet onnodig wordt vertraagd. Rechter beslist of een
procespartij weer met een nieuw processtuk of met nieuwe bewijsmiddelen mag komen en welke
termijn hij daarvoor krijgt.
Verplichte procesvertegenwoordiging
dit betekent dat de procespartijen hun rechtszaak niet zelf kunnen voeren. Ze moeten daarvoor een
advocaat inschakelen. Deze advocaat is hun procesvertegenwoordiger.
, Hoofdstuk 2, de bevoegdheid van de rechter
2.2
competentie is een ander woord voor ‘bevoegdheid’
de wettelijke regels over de absolute competentie beschrijven welk type gerecht bevoegd is om de
zaak te behandelen. Er zijn 3 typen gerechten:
1. De rechtbank
2. Het gerechtshof
3. De hoge raad
er zijn in Nederland 11 rechtbanken en 4 gerechtshoven. De wettelijke regels over de relatieve
competentie beschrijven bij welke van de 11 rechtbanken of 4 gerechtshoven in ons land de zaak zal
worden behandeld. Art 99Rv.
het werkgebied van een rechtbank heet arrondissement
en werkgebied van een gerechtshof heet ressort
2.4
rechtbank
kantonrechter:
- vorderingen tot en met €25.00,-
-vorderingen, ongeacht hun hoogte uit huur, huurkoop, arbeid, pacht, consumentenkoop,
consumentenkrediet tot €40.00,-
civiele kamer:
-alle overige vorderingen
gerechtshof:
-hoger beroep van uitspraken van (de kantonrechter) de rechtbank
hoge raad:
- cassatie van uitspraken waartegen geen hoger beroep (meer) openstaat.
kantonzaken
alle zaken komen in eerste aanleg bij de rechtbank terecht. Maar bij de rechtbank moet er ook nog
weer een keuze gemaakt worden tussen 2 type rechters.
kantonzaken zijn volgens art 93 Rv:
- zaken over vorderingen met een waarde van ten hoogste €25.000,-
- alle aardzaken, ongeacht de waarde van de vordering. Aardzaken zijn zaken over:
►een arbeidsovereenkomst
►een collectieve arbeidsovereenkomst
►een agentuurovereenkomst
►huurovereenkomst
►huurkoopovereenkomst
►consumentenkoopovereenkomst
►een consumentenkredietovereenkomst met een kredietsom van ten hoogste €40.000,-
,Gerechtshof
de vier gerechtshoven in ons land doen vooral zaken in hoger beroep tegen uitspraken kantonrechter
en tegen uitspraken van de overige sectoren van de rechtbank, kan hoger beroep worden ingesteld.
De termijn voor het instellen van hoger beroep is, behoudens uitzonderingen, 3 maanden vanaf de
dag van de uitspraak van het vonnis
hoger beroep
de hoge raad heeft als belangrijkste taak de rechtspraak in cassatie. In cassatie gaat het om een
juridisch beoordeling van een uitspraak van een lagere rechter. Als de hoge raad meent dat een aan
hem voorgelegde uitspraak van een lagere rechter getuigt van een onjuiste rechtsopvatting of van
verzuim van vormen, casseert (vernietigt) ons hoogste college deze uitspraak.
als de hoge raad een uitspraak vernietigt, verwijst hij de zaak door naar een van de gerechtshoven
om opnieuw een uitspraak te doen. Soms acht de hoge raad zo’n verwijzing niet nodig en doet hij de
zaak zelf al.
prejudiciële vragen
rechters van ‘lagere’ rechtscolleges kunnen aan de hoge raaf zogeheten prejudiciële vraag
voorleggen art 392 Rv. Prejudiciële vragen zijn vragen over de uitleg van een rechtsregel. De vragen
kunnen gaan over de uitleg van een rechtsregel in geval van een massavordering of als het
beantwoorden van de vraag voor vele verglijkbare zaken van belang is. Anders gezegd: het moet
gaan om een juridisch veelvoorkomend probleem dat dringend een vraagt om een oplossing. De
rechter kan tijdens een rechtszaak op eigen initiatief of op verzoek van (een van) de partijen
besluiten om een prejudiciële vraag te stellen. In dat geval wordt de rechtszaak geschorst in
afwachting van het antwoord van de hoge raad.
2.5
de relatieve competentie is geregeld in art 99 Rv hij geeft als hoofdregel: als de wet geen
uitzondering maakt, is de rechtbank van de woonplaats van de gedaagde (aanklaagde) bevoegd.
Heeft de gedaagde geen officieel woonplaats, dan is zijn werkelijke verblijfplaats bepalend voor de
relatieve competentie.
de gedaagde is degene die door de wederpartij (de eiser) wordt opgeroepen voor de rechtszaak
Hoofdstuk 3 rechtshulpverleners
3.2
een advocaat is een juridisch adviseur die ook bevoegd is om in rechtszaken als vertegenwoordiger
van zijn cliënt op te treden. Als adviseur stelt een advocaat namens zijn cliënt brieven op, adviseert
hij over contractverplichtingen en probeert hij zaken te schikken. Schikken wil zeggen dat een
advocaat door onderhandelen probeert een oplossing te zoeken voor een conflict, zodat er geen
rechtszaak nodig is.
blijkt er toch een rechtszaak nodig, dan treedt de advocaat op als procesvertegenwoordiger. Hij stelt
de processtukken op, dient deze in bij de rechtbank en houdt een pleidooi als een zaak mondeling
tijdens een zitting wordt behandeld.
3.3
de gerechtsdeurwaarder is (onbezoldigd) ambtenaar en ondernemer tegelijk. Als ambtenaar wordt
hij bij het koninklijke besluit genoemd en is hij belast met een aantal taken rond rechtszaken.
Daarnaast heeft de deurwaarder een juridisch advies- en incassopraktijk.
,de ambtshandelingen van de gerechtsdeurwaarder zijn:
►betekenen van exploten
►ten uitvoer leggen van rechterlijke uitspraken
►conservatoir beslag leggen
Betekenen van exploten
een exploot is de akte die ene gerechtsdeurwaarder opmaakt van een mededeling (aanzegging) die
hij doet. Betekenen wil zeggen dat de deurwaarder een afschrift van zijn exploot aan de
geadresseerde geeft en van deze afgifte, bij wijze van bewijs, een akte opmaakt.
afschrift van dagvaarding blijft bij geadresseerde en de originele gaat via de advocaat naar de
rechtbank.
ten uitvoer leggen van rechterlijke uitspraken
feitelijk uitvoeren van een rechterlijk vonnis door een gerechtsdeurwaarder, bijvoorbeeld door
beslaglegging en openbare verkoop of door ontruiming.
conservatoir beslag leggen
als 2 procespartijen over een groot bedrag aan geld of zeer kostbare voorwerpen procedure. De wet
biedt de mogelijkheid om de zaak of het geld waarover geprocedeerd wordt, voor de duur van de
procedure veilig te stellen. Dit veiligheidsstellen gebeurt door middel van conservatoir beslag.
niet ambtelijke handelingen
- advies- en incassopraktijk
incasso wil zeggen dat hij op verzoek van cliënten vorderingen probeert binnen te halen. Het gaat bij
incasso om invordering van openstaande rekeningen zonder tussenkomst van de rechter.
3.4
een notaris is, net als een deurwaarder, onbezoldigd ambtenaar en wordt benoemd bij koninklijke
besluit. Kerntaak van de notaris is het opstellen en bewaren van notariële akte waarin rechtsfeiten
worden vastgesteld. Een rechtsfeit is een gebeurtenis of een toestand die voor het recht van belang
is. Voorbeelden van rechtsfeiten zijn: oprichting van een vereniging, de eigendomsoverdracht van
een huis en het vastleggen van iemand laatste wil. Het document waarin de notaris het rechtsfeit
vastlegt, heet een notariële akte.
rechtsfeit soort notariële akte
- oprichten van een vereniging akte van oprichting
- eigendomsoverdracht van een huis akte van levering (transportakte)
- vastleggen van iemands laatste wil testament
Hoofdstuk 4, de kosten van een rechtszaak
4.2
voor het honorarium van een advocaat gelden geen vaste tarieven. De Nederlandse orde van
advocaten geeft evenmin richtlijnen hierover. Wel raadt de orde haar leden aan om met iedere client
van tevoren duidelijke afspraken over het honorarium te maken. In veel gevallen worden afspraken
gemaakt op basis van een uurtarief. Het tarief wordt in dat geval vastgesteld door het aantal uren dat
de advocaat aan de zaak heeft gewerkt te vermenigvuldigen met het uurtarief.
in het buitenland krijgen advocaten soms alleen een vergoeding voor hun werk als zij de zaak
winnen. ‘No cure no pay’.
,Het is gebruikelijk dat de cliënt bij het begin van de zaak alvast een bepaald bedrag bij zijn advocaat
stort, waarmee de advocaat de zogeheten ‘voorschotten’ betaalt. Voorschotten zijn de kosten die
tijdens de procedure worden gemaakt.
4.3
als het gaat om de tarieven van de gerechtsdeurwaarder, moet onderscheid worden gemaakt tussen
de tarieven die in de rekening worden gebracht voor het verrichten van ambtshandelingen. De
tarieven die een gerechtsdeurwaarder maximaal in rekening mag brengen voor ambtshandelingen,
liggen vast in het besluit tarieven ambtshandelingen gerechtsdeurwaarder.
bijvoorbeeld voor een exploot van een dagvaarding mag de deurwaarder 77,75,- in rekening
brengen.
het honorarium voor de niet-ambtelijke taken, treedt de deurwaarder op als gemachtigde in een
kantonzaak of verricht bij hij incassowerkzaamheden, dan spreekt hij, net als een advocaat, van
tevoren een tarief af met zijn cliënt.
4.4
griffierechten zijn de administratiekosten die de verschillende gerechtelijke colleges in rekening
brengen voor de rechtszaak. De hoogte van de griffierechten is onder andere afhankelijk van het
gerecht, van de aard van de zaak en van de hoogte van de vordering waarover wordt geprocedeerd.
Voor een kantonzaak in een civiele procedure betaalt alleen de eiser of de verzoeker (degene die
de proces start) griffierecht. De wederpartij, de gedaagde of de verweerd, betaalt niks. Bij andere
zaken dan kantonzaken betalen beide partijen, de eiser (of de verzoeker) en de gedaagde (of de
verweerder), griffierechten.
de eiser moet het griffierecht betalen vanaf de dag van de eerste terechtzitting (rolzitting). Deze
datum wordt in de dagvaarding genoemd. Bij verzoekschriften moet de verzoeker het griffierecht
betalen vanaf de datum van indiening.
Als het griffierecht niet op tijd wordt betaald binnen 4 weken, wordt de zaak niet inhoudelijk
behandeld, maar de eiser of de verzoeker moet nog wel het griffierecht betalen (art 282s Rv)
4.5
lang niet iedereen is in staat alle kosten van een rechtszaak te betalen. Als de overheid niet te hulp
schiet, zouden mensen met een laag of modaal inkomen ‘hun recht niet kunnen halen’. Omdat de
rechter voor iedereen toegankelijk moet zijn, bepaalt de grondwet in art. 18 lid 2 dat het verlenen
van rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen moet worden geregeld in een wet.
zo komen mensen met dit systeem in aanmerking die modaal of laag inkomen hebben, krijgen door
de overheid gedeeltelijk gefinancierde rechtshulp. Deze financiering wordt ook wel een toevoeging
genoemd.
voor het verkrijgen van gesubsidieerde rechtsbijstand gelden inkomens- en vermogensnormen. Dat
betekent dat alleen mensen die weinig verdienen en weinig vermogen hebben hiervoor in
aanmerking komen. Het systeem van de toevoeging zit zo in elkaar dat een rechtzoekende in alle
gevallen een eigen bijdrage betaalt; de rest van de kosten komen in de rekening van de overheid.
een toevoeging is ook mogelijk voor mediation. Mediation wil zeggen fat de 2 partijen zelf proberen
een oplossing voor hun client te vinden met behulp van een bemiddelaar.
art. 237 Rv bepaalt dat de verliezende procespartij de proceskosten van de wederpartij betaalt.
, Hoofdstuk 5, de dagvaarding
5.1
alle rechtszaken beginnen met een dagvaarding of een verzoekschrift. Rechtszaken die in gang
worden gezet met dagvaarding worden dagvaardingsprocedure genoemd,
en rechtszaken die met verzoekschrift in gang worden gezet worden verzoekschriftprocedure
genoemd.
dagvaardingroldatumconclusie van antwoordcomparitievonnis
5.2
een dagvaarding is een officiële schriftelijke mededeling die wordt uitgebracht door een
gerechtsdeurwaarder. De dagvaarding wordt uitgebracht op verzoek van de initiatief nemende partij,
die haar wederpartij een rechtszaak aanzegt
partij die de rechtszaak wil starten is de eiser
de wederpartij is de gedaagde
de dagvaarding wordt uitgebracht op verzoek van de eiser en is gericht op de gedaagde
Dagvaarding heeft 2 functies:
1. Officiële oproep aan de gedaagde om in het geding te verschijnen
2. In dagvaarding staat de vordering van de eisende partij, omschrijving wat de eisende partij van de
gedaagde wil.
5.3
bij het vaststellen van de roldatum moet rekening worden gehouden met de zogeheten
dagvaardingstermijn. Dit is de minimale termijn die er moet zitten tussen de dag waarop de
dagvaarding wordt uitgebracht en de dag van de zitting
art. 114Rv bepaalt dat de gewone termijn voor een dagvaarding minstens 1 week bedraagt. Bij het
berekenen van de dagvaardingstermijn geldt altijd dat de dag waarop de dagvaarding wordt
uitgebracht en de dag van de roldatum of de rolzitting niet meetellen (art. 119 Rv)
bijvoorbeeld; wordt de zitting op woensdag 14 september gehouden, dan moet, bij een
dagvaardingstermijn van 1 week, de dagvaarding uiterlijk op dinsdag 6 september worden
uitgebracht.
5.4
nadat de dagvaarding door de advocaat of de gemachtigde is opgemaakt, moet de dagvaarding
worden betekend. Betekenen wil zeggen het uitreiken van de dagvaarding aan de persoon voor wie
de dagvaarding bestemd is. Dit betekenen gebeurt door een gerechtsdeurwaarder
de advocaat zendt de deurwaarder 2 exemplaren van de dagvaarding,
een exemplaar het zogeheten afschrift, is voor de gedaagde; het tweede exemplaar, het origineel,
gaat na de betekening terug naar de advocaat
exploot doen wil zeggen: betekenen van de door de deurwaarder opgemaakte akte en het
overhandigen of achterlaten van een afschrift van dit document.
uitgangspunten is dat de deurwaarder het exploot van de dagvaarding aan de gedaagde in persoon
reikt, of aan een huisgenoot of een andere persoon die zich in de woning bevindt en van de het
aannemelijk is dat hij ervoor zal zorgen dat de gedaagde het exploot in handen krijgt.
