Hoofdstuk 6
- Onderzoekend leren/inquiry-based science education: kinderen leren hierbij een
combinatie van onderzoeks- en denkvaardigheden in te zetten om objecten,
gebeurtenissen en verschijnselen en de samenhang hiervan geleidelijk te
doorgronden.
- Natuurwetenschappelijk ‘heen-en-weer’: denken tussen de gedachtewereld en de
werkelijkheid. Deze manier van denken zorgt later voor de ‘big ideas’.
- Probleemoplossend werken: leren door te ontwerpen en te testen of het product het
ook daadwerkelijk doet.
- Natuuronderwijs: alles wat leerlingen denken en doen om antwoorden te vinden op
onderzoeksvragen over de natuurlijke en door mensen gemaakte werkelijkheid.
—> natuuronderwijs bevat alle fasen van empirisch onderzoek.
- Empirisch onderzoek:
*Onderzoekbare vragen stellen
*Een uitkomst voorspellen en testen aan de werkelijkheid
*Een proefopzet bedenken
*Onderzoeksresultaten verzamelen, vastleggen, ordenen en interpreteren.
*Conclusies trekken
- Verschillende soorten vragen leiden tot verschillend soort onderzoek:
*Eerlijk onderzoek= waarbij slechts een variabele verandert wordt. Dan weet je
waardoor de verandering komt.
*Identificeren en classificeren= echte spullen vergelijken, ordenen en op volgorde
leggen en waarnemingen vastleggen.
*Waarnemen of meten= veranderingen op korte of langere tijd waarnemen. (bv
bladverkleuring/dagelijkse temperatuurverloop).
*Het zoeken van patronen en verbanden= bijvoorbeeld het gedragspatroon van
vogels, de relatie tussen lichaamslengte en wijdte van armen of de invloed van
lichtinval en plantengroei.
- Onderzoekend gedrag ontstaat wanneer?:
*Spontaan (verwondering)
*Nieuwsgierigheid wordt geprikkeld door iets nieuws/onverwachts.
- Spontane exploiritatie=aanrommelen
Kinderen raken vertrouwd met het wonderlijke, bijzondere en het nieuwe.
—> het is een motiverend begin van een leer- en ontwikkelproces.
- Onderzoekshouding:
*Bevordering van de onderzoekshouding = pedagogisch doel
—> het is waardevol als kinderen zich openstellen voor de werkelijkheid om zich
heen en hier een waarde en betekenis aan leren geven.
- Een goede onderzoekshouding:
*Nieuwsgierigheid
*Onbevoordeeldheid + objectiviteit
*Nauwkeurigheid + zorgvuldigheid
*Respect voor de kracht van het bewijs
*Behoedzaam bij het trekken van een conclusie
Pagina 1 van 56
, *Bereidheid om met anderen samen te werken
*Resultaten met anderen delen + discussiëren
- Vrije exploratie= speels en associatief
- Gericht onderzoek= doelgericht en planmatig opgezette experimenten
- Van vrije exploratie naar gericht onderzoeken:
*Fase 1= doen om het doen
Gewoon doen zonder uit te kunnen leggen waarom.
*Fase 2= een resultaat willen bereiken
Resultaatgericht ipv de manier waarop.
*Fase 3= onderzoeken hoe voorwerpen reageren
Voorwerp en diens eigenschappen zijn interessant. Informatie verkrijgen over het
voorwerp.
*Fase 4= variabelen verkennen
Het zoeken naar factoren die van invloed zijn op gebeurtenissen (als dit.. dan
gebeurt dat)
*Fase 5= onderzoek opzetten vanuit een bewust gestelde vraag
Meest planmatige vorm van materiaalverkenning. Deze fase is het uiterste op de
schaal van vrije exploiratie en doelgericht onderzoek. Bewust gestelde vraag is
aanleiding voor vooraf nadenken over de manier van onderzoeken.
- Fase 1,2 en 3 => vrije verkenning/messing about/vrije exploratie/aanrommelen.
- Fase 4 => doelgerichte en planmatige opzet is al goed denkbaar.
- Fase 5 => duidelijk voorbeeld van gericht onderzoek d.m.v. een systematische
aanpak van de onderzoeksvraag.
- Ontwikkeling van probleemoplossend handelen:
Hierbij kunnen de kinderen in de eindfase het probleem systematisch benaderen en
factoren herkennen die van invloed kunnen zijn.
1= ongerichte aanpak
Ze doen maar iets met het materiaal. Ze geven snel op en aandacht raakt kwijt
wanneer de activiteit geen boeiend resultaat oplevert.
2= gissen en missen (trial and error)
Intuïtief handelend met het materiaal. Een of meer pogingen proberen. Geen
doordachte theorie/strategie. Wel leggen ze achteraf verbanden en geven ze een
verklaring waarom het niet lukte.
3= systematisch probleemoplossend handelen
De kinderen bedenken zelf de stappen die nodig zijn om het probleem op te lossen
en ze doorlopen deze stappen volgens een stappenplan.
- Als leerkracht onderzoekend gedrag een handje helpen:
*Regelmatig een verwonderingsmoment inlassen met verrassende/inspirerende
demonstratieproeven.
*Presenteer een hersenkraker.
- Succesvol onderzoekend leren:
Kinderen raken ontmoedigd na een aantal keer tevergeefs te proberen hun doel te
bereiken.
- Als leerkracht helpen hun doel te bereiken:
*Als je belangstelling toont en het kind uit laat leggen waar het mee bezig is. Als ze
hun probleem onder woorden brengen komen ze al vaker bij de oplossing.
*Ze stellen aanvullende vragen, doen voorspellingen op basis van wat ze eerder
Pagina 2 van 56
, hebben uitgezocht/bedacht.
*Kinderen geven suggesties voor het testen van eigen/andermans denkbeelden. Ze
werken met andere klasgenoten samen en ze wisselen ideeën uit. Welke van hun
denkbeelden zijn bruikbaar/valide?
Hoofdstuk 10
- Kinderen leren, al doende met de dingen, organismen en verschijnselen uit het
dagelijks leven:
*Nauwkeurige waarnemingen doen
*Hoe ze iets over het materiaal te weten kunnen komen.
*Een gewenst resultaat bereiken
- Werkvormen waarbij kinderen concreet materiaal onderzoeken > van wezenlijk
belang voor natuuronderwijs
*De demonstratie- en observatiekring=
De hele groep is, onder leiding van de leerkracht, betrokken bij hetzelfde materiaal.
Je kiest voor deze werkvorm als het materiaal in enkelvoud aanwezig is én groot en
zichtbaar genoeg voor klassikaal gebruik, bijv een fiets of konijn. Organisatie en
overzicht zijn relatief eenvoudig.
=> In een observatiekring ligt de nadruk op het waarnemen; vooral interessant bij
een levend/bewegend object. De kinderen kunnen zoeken naar verschillen en
overeenkomsten.
=> Bij een demonstratiekring ligt de nadruk op onderzoek aan het object. Je doet er
iets mee, er verandert iets en dat brengt kinderen op het spoor van nieuwe
eigenschappen.
- Bedoelingen bij een observatie/demonstratiekring:
*Reacties uitlokken: je laat iets verrassends waarnemen. Daarna volgt onderzoek
van het materiaal om de vragen te beantwoorden.
*Een vaardigheid aanleren: je laat zien hoe het moet en daarna doen kinderen het
zelf.
*Nauwkeurige waarneming en onderzoek van het materiaal door de kinderen: als
leerkracht stel je onderzoeksvragen en maak je het spannender door het resultaat
te laten voorspellen.
*Illustratie van datgene wat is uitgelegd: je illustreert wat je hebt verteld met
geschikt materiaal.
- Klassenopstelling bij een demonstratie/observatiekring:
Het is van belang dat ieder kind vanaf de eigen plaats alles goed kan waarnemen.
Handige opzetten zijn een kring of een hoefijzer vorm (hierbij kunnen kinderen goed
tekenen of schrijven aan hun tafels)
- Wie hanteert het materiaal?:
Het is het beste om kinderen in te schakelen om het materiaal te hanteren. Hierdoor
zal het tempo niet snel te hoog worden en kinderen voelen zich meer bij de les
betrokken. Laat verrassende proeven altijd door een andere leerling herhalen. De
eerste keer dringen niet alle details tot kinderen door. De meesten gaan ervan uit
dat kinderen het beste leren door zelf materiaal in handen te hebben.
- Begeleiding:
Bij het meenemen van iets bijzonders roep je sfeer op in de klas. Door zelf
enthousiast, verbaasd of verwonderd te reageren op het materiaal houd je de
aandacht vast en benut je het. Stel veel waarnemings- en vergelijkingsvragen, zodat
leerlingen zich bewust worden waar het over gaat. Vraag de leerlingen om te
Pagina 3 van 56
, voorspellen en daag hen uit om hun ervaring toe te passen. Zo ontstaat een
levendig gesprek in de groep en optimale aandacht voor de proef.
- Aandachtspunten toegespitst op jongere kinderen:
Kleuters zijn naast veel zelf willen doen, ook erg gevoelig voor sfeer en beleving.
Laat de situatie en nieuwe ervaringen bij het introduceren op de kleuters inwerken.
Gebruik meer waarnemingsvragen en minder voorspellingsvragen. Jonge kinderen
gokken vaker wat.
*Het practicum=
De hele groep is in het klaslokaal min of meer zelfstandig bezig met het
onderzoeken van het materiaal (in groepjes, tweetallen of individueel). Er zijn
diverse vormen voor een practicum. Een practicum zorgt vaak voor een speciale
sfeer. Het lijkt wat rommelig, maar valt wel mee. Kinderen werken graag op deze
manier, maar de voorbereiding kost veel tijd, vooral als je veel spullen moet
verzamelen.
- Bedoelingen bij een practicum:
*Zintuiglijke waarneming: alle zintuigen van alle kinderen kunnen aan bod komen.
*Ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden en werkmethoden: zoals meten,
experimenteren en zorgvuldig werken.
*Denken ‘met de handen’: het hanteren van materiaal is een voorwaarde
voor/ondersteunig van het denken van kinderen.
*Taalontwikkeling: kinderen die samenwerken, communiceren over hun ervaringen.
*Creativiteit: vooral open opdrachten dagen uit tot creatief handelen.
*Zelfstandigheid en zelfvertrouwen
*Samenwerking
- Voorbereiding en organisatie van een practicum:
Bij de voorbereiding moet je extra aandacht besteden aan de keuze van de
materialen, duidelijke afspraken en doordachte organisatie. Een nabespreking hoort
er bij alle gevallen bij. Zo kom je erachter of wat er moest worden geleerd ook
daadwerkelijk is geleerd.
- Klassenopstelling en grootte van groepjes:
Maak niet al te grote groepen. Als ze dit nog niet geleerd hebben, moeten ze eerst
leren om samen te werken. Als je werkt met wat grotere groepen kun je een
groepsleider aanstellen.
- Begeleiding van een practicum:
Een werkvorm waarbij de betrokkenheid van de kinderen enorm groot is. De
intensiteit waarmee de kinderen aan de slag zijn met het materiaal is niet makkelijk
te doorbreken. Je moet dus van klassikale begeleiding naar actieve begeleiding per
tafelgroep. Als je bij de voorbereiding ‘overal’ aan hebt gedacht loopt het practicum
vanzelf en kun je tijdens gaan differentiëren.
> ga na de instructie even aan de kant staan om te kijken of ieder groepje werkt en
of er grote problemen zijn die nog klassikaal moeten worden besproken.
> maak afspraken om het geluidsniveau aanvaardbaar te houden. Herinner een
luidruchtig groepje gelijk aan de regels.
> loop langs de groepen, stimuleer en controleer wat de kinderen doen. Stel vragen
en bied hulp. Zorg voor overzicht van de gehele klas.
> dwing jezelf elke keer dat je een groepje hebt geholpen om rond te kijken of
iedereen vooruit kan en zich aan de afspraken houdt. Bepaal welk groepje je hulp
het hardst nodig heeft.
Pagina 4 van 56
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sennaboot. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
