Dit is een alles overkoepelende samenvatting voor het vak Grondslagen van het Recht. De stof die is behandeld in de hoorcolleges, werkgroepen en literatuur is hier samengevat in 1 document wat je kunt gebruiken om te leren voor het tentamen. Meer heb je niet nodig!
Regels
Functies van rechtsregels:
• Informatie verschaffen
• Gedrag en verwachtingen die iedereen van elkaar mag verwachten verduidelijken en
vastleggen
• Hoe voorvallen gestuurd moeten worden
Er zijn algemeen geldende regels, maar ook sociale regels.
Sociale regels -> groepsregels, morele regels en regels van beroepsethiek
Groepsregels -> hoe leden van een groep zich tot elkaar moeten gedragen
Morele regels -> normen en waarden die betrekking hebben tot fundamentele levensvragen (bv.
Leven en dood)
Beroepsethiek -> hoe een beroep op een juiste en zorgvuldige manier moet worden uitgevoerd
Rechtsregels zijn de regels die in de wet zijn vastgelegd. Deze kunnen overlappen met sociale regels
of er zelf op gebaseerd zijn.
Een paar belangrijke soorten rechtsregels zijn:
• Gedragsnormen -> regels die een gedrag verbieden of toestaan (bij strafrecht vaak
verbonden met een dwang of straf)
• Sanctienormen -> regel die zegt wat er gebeurt voor iemand die zich niet aan een
gedragsnorm houdt
Gedragsnormen en sanctienormen zijn vaak aan elkaar gekoppeld, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn.
• Bevoegdheidsverlenende normen -> geven een staatsorgaan een bepaalde macht
Er zijn ook verschillende sancties:
• Juridische sancties -> straf vastgelegd in de wet
• Sociale sancties -> horen bij sociale regels en kunnen abstract zijn (bv. Buitensluiten)
Overheid
Het rechtssysteem dat door de overheid wordt geregeld heeft verschillende functies:
• Behouden van sociale orde
• Oplossen van conflicten op een vredige manier (niet-gewelddadig)
• Het verzekeren van de vrijheden en veiligheid van de burgers (individuele ontplooiing en
autonomie)
• Eerlijk verdelen van schaars goed
• Kanaliseren van sociale verandering (geleidelijk veranderen, anders geen sociale orden (zie
eerste punt))
De overheid moet deze doelstellingen verwezenlijken met zijn opgezette organen. Deze organen
hebben de functies van wetgeving, bestuur en rechtspraak (denk aan trias politica)
Wetgeving is het vaststellen van de algemene regels.
Bestuur is het uitvoeren en handhaven van de algemene regels.
Rechtspraak is het beoordelen of overtredingen van de algemene regels heeft plaatsgevonden.
,Positiviteit en objectiviteit
Positief recht is het recht dat in een bepaalde gemeenschap door mensen is vastgesteld of erkend.
Ideaal recht is recht dat mensen graag willen, wensen en nastrevenswaardig vinden.
Het begrip 'rechtvaardigheid' hoort bij het ideale recht. Ideale rechten kunnen een toetssteen zijn
voor positief recht.
Positieve rechtsregels hebben vaak gelding en zijn verbindend. Dit betekent dat een rechtsregel op
een bepaalde plaats en tijd voor een bepaalde groep mensen gehoorzaamheid afdwingt/aanspraak
heeft op.
De effectiviteit van het recht zegt iets over in hoeverre een rechtsregel wordt gehandhaafd of
nageleefd.
Er kunnen verschillende redenen zijn dat een regel niet effectief is, bv. verouderd, niet reëel of
omstandigheden zijn veranderd.
Als een rechtsregel niet echt wordt gehandhaafd door de overheid, wordt de regel gedoogd
(gedoogbeleid).
Er is objectief recht en subjectief recht.
Objectief recht is het geheel van rechtsregels (law).
Subjectief recht is een bevoegdheid of aanspraak ('mogen') (right).
Een categorie van subjectieve rechten zijn grondrechten. Deze kunnen weer worden opgedeeld in
klassieke vrijheidsrechten en sociale grondrechten.
• Klassieke vrijheidsrechten -> opdrachten van overheid naar burgers (bv, vrijheid van
meningsuiting)
• Sociale grondrechten -> opdrachten van burgers naar overheid (bv. Garanderen van
bewoonbaarheid van land)
Een subjectief recht heeft vaak twee kanten. Iemand heeft een recht en een ander moet dit recht
respecteren. Soms blijft het niet bij respecteren (niets doen), maar is er ook een plicht aan
verbonden (actie).
Subjectieve rechten kunnen ontleend worden aan het objectieve recht.
Een codificatie is een poging om alle rechtsregels op een rechtsgebied op een systematisch wijze in
een wetboek (codex) vast te leggen. Het doel hiervan is om een einde te maken aan lokale verschillen
in juridische praktijken en zo de rechtsonzekerheid en willekeur van toepassing van recht te
verminderen.
Indeling van het recht
De klassieke indeling van het nationale recht is in 3 categorieën; privaatrecht, staats- en
bestuursrecht en het strafrecht. De laatste behoren ook toe aan het publiekrecht. Alle
rechtsgebieden kunnen ook weer in kleinere gebieden worden opgesplitst.
Er zijn ook functionele rechtsgebieden, dit is een rechtsgebied dat betrekking heeft tot een bepaald
thema en relaties tussen betrokkenen regelt.
De onderstaande rechtstyperingen zijn manieren om objectief recht te typeren.
Dwingend recht vs. aanvullend recht
Dwingend recht zijn regels waar betrokkenen niet vanaf mogen wijken. Als het gaat om een gebod of
verbod is het een dwangrechtelijke bepaling.
, Bij aanvullend recht horen regels waar je aan verbonden bent als je er niet bewust van afwijkt. Je
kunt dus wel afwijken bij aanvullend recht, als je hier bewust voor kiest. Aanvullend recht komt veel
voor in het verbintenissenrecht.
Materieel recht vs. formeel recht
Materieel recht (ook wel inhoudelijk recht genoemd) geeft aan wie welke rechten, bevoegdheden en
plichten heeft.
Het formeel recht zijn de regels die aan duiden hoe het materieel recht moet worden gehandhaafd
en waargemaakt kan worden. Het bestaat uit procesrecht. Dit komt in verschillende rechtsgebieden
voor, zoals het strafprocesrecht en bestuursprocesrecht. Als formeel recht als een ruimer begrip
wordt gehanteerd, bevat het, naast het procesrecht, ook de regels over de totstandkoming van
wetgeving en bestuursbesluiten (bv. Grondwet).
Internationaal recht vs. nationaal recht
Internationaal recht (internationaal publiekrecht) zijn rechtsregels die staten of internationale
organisaties hebben vastgesteld of erkend. Ook geeft het aan deze staten en instantie zich t.o.v.
elkaar en hun onderdanen moeten gedragen. Er is recht tussen staten, dit is het volkenrecht. Er is
ook recht met betrekking tot internationalen organisaties, bv. EU of VN.
Nationaal recht is het recht dat binnen nationale staten tot stand komt en gelding heeft. Voor een
nationale staat moet er sprake zijn van een grondgebied, volk en een overheid die effectief gezag kan
uitoefenen binnen de nationale staat.
Deze twee soorten recht kunnen van elkaar onderscheiden worden als er wordt gelet op de
herkomst en het geldingsbereik.
Publiekrecht vs. Privaatrecht
Publiekrecht bestaat uit staats- en bestuursrecht en het strafrecht. Bij publiekrecht is er (over het
algemeen) sprake van juridische ongelijkheid. Het gaat over de relatie tussen de overheid en de
burger en dit is een gezagsrelatie. Het gaat vaak over een kwestie die belangrijk is voor het algemeen
belang. De inschakeling van de bestuursrechter gaat niet vanzelf, er zit een proces aan vooraf en de
betrokkene wordt hiermee geconfronteerd. Bij strafrecht ligt dit nog weer anders, want het
Openbaar Ministerie (OM) heeft een vervolgingsmonopolie. Burgers kunnen dan niet zelf een einde
maken aan een strafrechtelijke procedure.
Bij privaatrecht is er (over het algemeen) sprake van juridische gelijkheid. Het gaat over de relatie
tussen burgers onderling en vaak over eigen belang (maar hier kan ook sprake zijn van algemeen
belang). Bij privaatrecht komt het initiatief tot de inschakeling van de burgerlijke recht vanuit de
partijen zelf.
Om ze uit elkaar te houden, kun je kijken naar de aard van de partijen. De overheid kan echter ook
privaatrechtelijke overeenkomsten sluiten met burgerlijke partijen.
Verdere splitsing van publiekrecht vs. Privaatrecht
• Staatrecht
Het bepaalt de inrichting en opbouw van de staat. Het bestaat voor een deel uit 'organieke wetten',
wetten die de opbouw en inrichting van het staatsbestel betreffen. Belangrijke bronnen zijn het
Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en de Grondwet.
Klassieke grondrechten zijn rechten die burgers een sfeer garanderen waarin de overheid niet zonder
rechtvaardiging kan optreden. Deze klassieke grondrechten worden vaak getypeerd als vrijheden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SPlaisier3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
