SAMENVATTING IER
EUROPEES RECHT
Tilburg University
Sebastian
Mei 2015
,W.T. Eijsbouts e.a., Europees recht, Algemeen deel, Groningen: Europa Law
Publishing 2012.
WEEK 1
Hoofdstuk 1 par. 1-8 – Europa als woonplaats, de Unie als haar bestuur
Europees recht = het geheel of systeem van juridische regels betreffende doelstelling,
inrichting en functioneren van de Europese Unie.
EU te zien als een functionele organisatie, maar ook als een politieke gemeenschap in
wording.
Rol van het recht in de EU dient ertoe:
- Politiek: de Europese landen gaandeweg sterker aan elkaar te binden door politieke
processen.
- Historisch: de grote stappen vast te leggen in verdragen.
- Instrumenteel: de gestelde doelen na te streven met regelgeving.
- Conflictoplossend: geschillen die rijzen uit bovenstaande en onverwachte
gebeurtenissen bevredigend te beslechten.
- Sociaal-economisch: uitwisseling van goederen, diensten en andere vormen van
welvaart tussen Europeanen te vergemakkelijken en welvaart en solidariteit te
bevorderen.
- Individueel; de burgers als Europeanen rechtens handelingsmogelijkheden en
bescherming te bieden tegen hun overheden en tegen elkaar.
Rechtsgeschiedenis v.d. EU
Vier grote kernbronnen: verdragen (primair recht), afgeleide regelgeving (secundair recht),
rechtspraak en politieke praktijk.
1951 – Oprichting EGKS. Plan voor verdeling van kolen- en staalproductie, om te voorkomen
dat Duitsland weer terug bij af zou komen. Idee van gedeelde soevereiniteit. Destijds zes
landen: Duitsland, Frankrijk, Italië en Benelux-landen.
1957 – Oprichting EEG en Euratom. Gebeurde bij verdragen van Rome (EEG-Verdrag).
Gesloten door de zes oorspronkelijke landen. Vanaf 1972 steeds meer landen toegetreden.
In 2004 ‘big bang’: tien landen traden toe.
1992 – Oprichting Europese Unie door het Verdrag van Maastricht, die de drie bestaande
gemeenschappen in stand liet.
2007 – Verdrag van Lissabon, EG als organisatie ging geheel op in de EU. Lissabon trad in
werking in 2009.
Rechtspraak
- Van Gend & Loos: het Hof verklaarde de EG tot een nieuwe rechtsorde in het
internationale recht en introduceerde de rechtstreekse werking van het Europese
recht.
- Costa v. Enel: het Hof kende aan het Europees recht o.g.v. de eigen rechtsorde
voorrang toe boven alle recht v.d. lidstaten. Het concept van de autonome rechtsorde
ontstond.
2
,Overheidsgezag heeft het karakter v.d. rechtsstaat als: 1) alle uitoefening van
overheidsbevoegdheden op de wet is te herleiden (legaliteitsbeginsel) en 2) als de
grondrechten en andere fundamentele vrijheden worden gerespecteerd, inclusief toegang tot
een onafhankelijke rechter.
Legaliteit: attributiebeginsel en stelsel van bevoegdheden
Attributiebeginsel (of ‘beginsel van beperkte bevoegdheden) = bepaalt dat de Unie alleen
die bevoegdheden heeft tot het nemen van bindende besluiten, welke haar zijn
overgedragen bij verdrag.
Elk besluit moet dus een geldige rechtsgrondslag in een bepaling v.e. verdrag hebben.
Zie art. 5 VEU.
Beginsel van implied powers (impliciete bevoegdheden) bevoegdheden van de
instellingen kunnen niet alleen voortvloeien uit uitdrukkelijke bepalingen van de Verdragen,
maar kunnen er ook uit worden afgeleid.
Doelbevoegdheden o.g.v. het flexibiliteitsartikel 352 lid 1 VWEU.
Systematiek van bevoegdhedenverlening aan de Unie en restbevoegdheden van
lidstaten
Op een aantal gebieden is de Unie exclusief bevoegd (art. 3 VWEU) douane-unie,
mededingingsregels die voor de werking v.d. interne markt nodig zijn, monetair beleid,
instandhouding v.d. biologische rijkdommen v.d. zee m.b.t. gemeenschappelijk visserijbeleid,
gemeenschappelijke handelspolitiek.
Meeste bevoegdheden zijn niet exclusief voor de Unie, maar gedeeld met de lidstaten (art. 4
VWEU). Denk bijv. aan sociaal beleid, economische, sociale en territoriale samenhang,
milieu etc.
Blokkeringseffect (pre-emption) als de Unie op basis van dergelijke bevoegdheden regels
heeft ingevoerd, mogen de lidstaten deze niet meer doorkruisen.
Eenmaal verleende bevoegdheden zijn begrensd in mate van hun uitoefening elk
optreden moet subsidiair zijn en vervolgens evenredig (art. 5 lid 3 VEU).
Unietrouw (loyale samenwerking)
Art. 4 lid 3 VEU de Unie en de lidstaten steunen en respecteren elkaar bij de vervulling
v.d. taken die uit de Verdragen voortvloeien.
Tegen een aantal besluiten v.d. Unie is beroep op het Hof uitgesloten en op sommige
terreinen is zijn rechtsmacht zelfs in het algemeen uitgesloten. Zie bijv. art. 24 VEU voor
gemeenschappelijke buitenlandse en veiligheidsbeleid. Ook is het Hof onbevoegd tegenover
nationale strafrechtelijke politie en justitie-operaties.
3
, Hoofdstuk 2 par. 1-7 –Instellingen en rechtsbronnen: overzicht en ontwikkeling
De Europese Raad (en zijn voorzitter)
Leidinggevende lichaam v.d. Unie. Periodieke vergadering v.d. regeringsleiders en
staatshoofden v.d. lidstaten, waarvan ook de voorzitter v.d. Commissie lid is (art. 15 VEU).
Raad komt minstens 4x per jaar bijeen en besluit met consensus.
Gekozen persoonlijke en vaste voorzitter v.d. Europese Raad voor de periode van 2,5 jaar.
Taken en bevoegdheden Art. 15 VEU: geen wetgevingstaak (!) Belangrijkste functies:
nemen van initiatieven, vinden van politieke akkoorden over benoemingen en het beslechten
van politieke crises, vooral daar waar de Raad (v.d. EU) er niet uitkomt.
Raad v.d. Europese Unie
Art. 13 en 16 VEU.
(Raad van Ministers)
In de Raadsvergadering waarin besluiten worden genomen, heeft elk land een lid met de
rang van minister. WEL onderdeel v.d. wetgevende macht v.d. Unie.
Taken en bevoegdheden wetgevings- en begrotingstaak uitoefenen samen met het
Europees Parlement (art. 16 VEU). Richtlijnen, verordeningen en andere besluiten v.d. Unie
worden door de Raad uitgevaardigd.
Europees Parlement
Art. 14 VEU.
Is de volksvertegenwoordiging in het proces van Europese wetgeving en bestuur.
Vertegenwoordigt de belangen v.d. burgers v.d. Unie. Wil nog niet zeggen dat sprake is van
een Europees volk (!).
Art. 14 lid 2 VEU maximum aantal leden van het EP is 750 + 1(voorzitter).
Taken en bevoegdheden art. 14 lid 1 VEU: samen met de Raad van Ministers voert het de
wetgevings- en begrotingstaak uit. Politieke controle oefent het zelfstandig uit over de
Commissie.
Gewone wetgevingsprocedure art. 114 lid 1 VWEU en art. 294 VWEU.
Europese Commissie
Art. 17 VEU. Leden ervan zijn wel afkomstig uit de lidstaten, maar vertegenwoordigen deze
niet. Volkomen onafhankelijk.
Taken en bevoegdheden art. 17 lid 1 VEU: globale omschrijving; uitvoerende rol v.d.
Commissie, externe vertegenwoordiging van de Unie en controlerende taak terzake v.d.
toepassing en naleving van het recht v.d. Unie. Toezicht op de uitvoering van EU-besluiten
door de lidstaten, in het bijzonder de omzetting van richtlijnen. Zie art. 258 VWEU.
Art. 17 lid 2: tenzij in Verdragen geregeld, heeft de Commissie het exclusieve recht van
initiatief.
Hof van Justitie
Art. 19 lid 1 VEU.
Rechtsprekende instelling EU. Hof van Justitie, het Gerecht en gespecialiseerde
rechtbanken.
4
