Dit is een samenvatting van alle behandelde hoofdstukken van het vak strafrecht gegeven op Hogeschool Inholland. Hierin zijn ook aantekeningen verwerkt van de werkgroepen en kennisclips.
Hoofdstuk 1
Strafrecht: begripsvorming
Materieel en formeel strafrecht
Het Nederlandse strafrecht kan worden onderverdeeld in materieel en formeel strafrecht. Het
materiële strafrecht ziet met name op de vraag welke menselijke gedraging(en) strafbaar zijn en
welke sancties op het plegen van een bepaald strafbaar gesteld gedrag dienen te volgen. Het formele
strafrecht bevat voorschriften die omschrijven hoe de strafrechtelijke procedure dient plaats te
vinden. We noemen dit ook wel strafprocesrecht.
Commuun en bijzonder strafrecht
De belangrijkste bronnen van het strafrecht zijn het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van
Strafvordering. Deze twee grote wetten noemen we ook wel het algemene straf- en strafprocesrecht
of ‘commuun strafrecht’. De wetgever heeft ervoor gekozen om strafrechtelijke bepalingen die over
heel specifieke onderwerpen gaan, in aparte wetten op te nemen. Dit noemen we bijzonder
strafrecht.
Doel van het Nederlandse strafrecht
Het strafrecht houdt zich uitsluitend bezig met handhaving. Deze handhaving is gericht op het
afdwingen van normconform gedrag.
Handhaving van rechtsnormen
Dergelijke normen zeggen iets over ons gedrag; daarom worden ze omschreven als gedragsnormen.
De ene gedragsnorm is dwingender dan de andere. Niet elke gedragsnorm is een in het recht
geregelde norm. Door een gedragsnorm op te schrijven wordt zij een rechtsnorm.
Strafrechtstheorieën
De vergeldingstheorie
De vergeldingstheorie gaat uit van de gedachte dat de overheid wraak moet nemen op degene die
onrecht pleegde. De inbreuk wordt hersteld doordat dezelfde straf opgelegd als de strafbare
handeling oorspronkelijk inhield. De vergeldingstheorie is een absolute strafrechtstheorie. De
absolute strafrechtstheorie houdt in dat de straf zijn grondslag vindt in het misdrijf (het onrecht
moet worden hersteld).
De preventietheorie
Daarnaast gaat het strafrecht ook een zekere preventieve werking uit en vindt de straf
rechtvaardiging in dit preventieve doel. De gedachte is dus dat met het straffen van personen wordt
voorkomen dat anderen strafbare feiten zullen plegen. We noemen dit de preventietheorie. De
preventietheorie kan worden onderverdeel in generale preventie en speciale preventie.
,Generale preventie
De aanhangers van deze theorie willen dat anderen dan de misdadiger zien wat er gebeurt als je een
strafbaar feit pleegt. Wanneer een misdadiger wordt gestraft en andere personen dat zien, dan
schrikken ze daarvan.
Speciale preventie
De aanhangers van deze theorie beogen met het opleggen van een straf de misdadiger zelf ervan te
weerhouden in de toekomst misdaden te gaan plegen. Het strafrecht moet de misdadiger van het
plegen van een nieuwe strafbare feit afhouden: de absolute preventiegedachte. Met namen de
taakstraf is gebaseerd op deze gedachte.
Het strafrecht werkt bij speciale preventie op drie wijzen:
1. Afschrikking voor de dader;
2. Verbetering in het gedrag van de dader;
3. De samenleving gaat erop vooruit nu de dader tijdelijk uit de samenleving is verwijderd.
Geweldsmonopolie bij de overheid: het voorkomen van eigenrichting
We willen niet (meer) dat mensen voor eigen rechter spelen. Omdat juist van de overheid wordt
verwacht dat zij iedereen gelijk behandelt en slechts het algemene en publieke belang dient, is
bestraffing exclusief aan haar overgelaten. Kortom, de overheid heeft het geweldsmonopolie. Alleen
zij mag geweld op burgers uitoefenen.
De ultimum remedium-gedachte
Het strafrecht is dus gericht op handhaving door middel van leedtoevoeging (straffen). Een belangrijk
uitgangspunt in de Nederlandse rechtsorde is het zogenoemde ultimum remedium-beginsel.
‘Ultimum remedium’ is Latijn voor laatste oplossing. Het strafrecht bestaat vanuit de gedachte dat
het pas moet worden toegepast wanneer een probleem door middel van een ander rechtsgebied,
zoals het civiele recht, kan worden opgelost, moet dat rechtsgebied eerst worden aangewend.
Het legaliteitsbeginsel
Een van de belangrijkste uitganspunten van het strafrecht is dan ook dat burgers slechts in
overeenstemming met neergeschreven (gecodificeerde) wetten kunnen worden gestraft. We
noemen dit het legaliteitsbeginsel.
,Het legaliteitsbeginsel heeft vijf nadere betekenissen:
1. Geen strafbaar feit zonder wet.
Slechts gedragingen die wettelijk strafbaar zijn gesteld, kunnen door de rechter worden
bestraft.
2. Geen straf zonder wet.
Een burger mag niet worden veroordeeld wanneer zijn gedrag niet onder een bepaalde
wettelijke strafbepaling valt.
3. Geen terugwerkende kracht.
Gedragingen kunnen een burger nooit met terugwerkende kracht strafrechtelijk worden
verweten. Een burger kan slechts worden veroordeeld voor een handeling die in strijd is met
een wet die op dat moment (van handeling) al in werking is getreden.
4. Geen analogische redeneringen.
Omdat we in Nederland behoefte hebben aan grote rechtszekerheid, moet duidelijk zijn
welke gedragingen strafbaar zijn en wat de gedragingen precies inhouden.
5. Wetten moeten duidelijk genoeg zijn (lex certa)
Als een bepaalde gedraging schriftelijk in de wet strafbaat is gesteld, dan moet zij ook
duidelijk genoeg worden omschreven. Omgekeerd betekent dit dat een wettelijke bepaling
niet te algemeen of te vaag mag worden opschreven.
Hoofdstuk 2
Vier voorwaarden voor strafbaarheid
Er moet sprake zijn van:
1. Menselijke gedraging
2. Delictsomschrijving
3. Wederrechtelijkheid
4. Schuld
De menselijke gedraging
De eerste voorwaarde, dat er sprake moet zijn van een menselijke gedraging, duidt op het gegeven
dat iets moet zijn gebeurd en dat die gebeurtenis ook door een menselijk individu is gewild. Daarbij
moet het gaan om een mens verrichte gedraging.
Delictsomschrijving
Door de eis te stellen dat de eerste voorwaarde voor strafbaarheid (de menselijke gedraging) binnen
een delictsomschrijving valt, wordt voorkomen dat een burger wordt bestraft zonder dat duidelijk is
waarvoor hij precies strafrechtelijk aansprakelijk is gesteld en wordt ervoor gezorgd dat burgers van
tevoren hun gedrag zodanig kunnen aanpassen dat zij de keuze hebben zonder angst voor bestraffing
in de samenleving te kunnen functioneren.
Het Wetboek van Strafrecht staat in het teken van de strafbepaling. Een strafbepaling bestaat altijd
uit twee onderdelen. Het eerste onderdeel bestaat uit een omschrijving van een gedraging en het
tweede onderdeel uit de negatieve reactie op dit gedrag. Het eerste deel noemen we de
delictsomschrijving en het tweede deel de sanctienorm.
Strafbepaling = delictsomschrijving + sanctienorm
Delictsomschrijving = wijst gedrag aan dat strafbaar is
Sanctienorm = geeft aan welke sanctie mag worden opgelegd bij overtreding van de
delictsomschrijving.
, Wederrechtelijkheid
Wanneer een menselijke gedraging binnen het bereik van een delictsomschrijving valt, is aan de
eerste twee voorwaarden voor strafbaarheid voldaan. Vervolgens moet dan getoetst worden of deze
gedraging ook wederrechtelijk is. Met wederrechtelijkheid wordt bedoeld dat het gedrag in strijd
met het objectieve recht moet zijn.
Indien de feitelijke gedraging (eerste voorwaarde) valt binnen een delictsomschrijving (tweede
voorwaarde), dan wordt de wederrechtelijkheid (derde voorwaarde) veelal aangenomen.
Schuld (aan schuld te wijten)
Naast dat de menselijke gedraging valt binnen een delictsomschrijving en wederrechtelijk is, moet
degene die de gedraging verricht daarvan een verwijt kunnen worden gemaakt. We moeten de
verdachte een verwijt kunnen maken van zijn gedraging. De vierde voorwaarde voor strafbaarheid
ziet op de persoon van de verdachte. Die vierde voorwaarde is van groot belang. Hiermee wordt tot
uitdrukking gebracht dat men niet strafbaar kan zijn zonder verwijtbare schuld.
Bestanddelen en elementen
Bestanddelen
Bestanddelen zijn voorwaarden voor de strafbaarheid die in de wettelijke delictsomschrijving zijn
terug te vinden.
Elementen
Elementen zijn voorwaarden voor de strafbaarheid die niet zijn opgenomen in een wettelijke
delictsomschrijving.
De elementen zijn:
1. Wederrechtelijkheid;
2. Schuld.
Wanneer niet aan alle elementen is voldaan, kan er geen sprake zijn van een strafbaar feit. Voor de
strafbaarheid van het feit en van de dader is meer nodig dan de formele vervulling van de
delictsomschrijving. Omdat de delictsomschrijving gedrag aanwijst dat strafbaar is, is de menselijke
gedraging geen element maar een bestanddeel van de delictsomschrijving. Zodra
wederrechtelijkheid of schuld in de delictsomschrijving worden opgenomen, dan zijn het
bestanddelen geworden (en niet langer meer elementen).
Onderscheid bestanddelen en elementen: bewijsrecht
De aanwezigheid van de elementen wordt in beginsel door de wetgever bij een strafbaar feit
verondersteld. Het vervullen van elementen hoeft niet bewezen te worden, tenzij voor de rechter
aannemelijk wordt gemaakt dat deze elementen niet zouden zijn vervuld.
Delictsvormen
Formele materiële delicten
Formele delicten
Bij formele delicten wordt in de delictsomschrijving de actieve handeling ten aanzien van een
bepaalde gedraging strafbaar gesteld. Er wordt niet gekeken naar de eventuele gevolgen van de
gedraging.
Materiële delicten
Bij materiële delicten wordt in de delictsomschrijving het laten intreden van een bepaald gevolg
strafbaar gesteld.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper venomslili. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,59. Je zit daarna nergens aan vast.
