Kleutertijd
8.1 Inleiding
De kleutertijd loopt van ongeveer tweeënhalf tot vijfjaar. Kleuters kunnen
oorzaak-gevolgrelaties nog beter bevatten en zijn voortdurend bezig de
wereld actief te exploreren en te construeren. Waren voor de peuter de
woorden 'zelf doen!' kenmerkend, voor de kleuter is het gevleugelde
woord 'waarom?'
8.2 Cognitieve ontwikkeling
8.2.1 De preoperationele periode
De kleutertijd komt op het gebied van de cognitieve ontwikkeling grofweg
overeen met wat Piaget de preoperationele periode noemde. Het
preoperationele kind is nog niet in staat om aspecten van een situatie op
een logische manier met elkaar in verband te brengen. Delen van een
situatie die niets met elkaar te maken hebben, worden tot een onduidelijk
en diffuus geheel verbonden (syncretisme). Kleuters beleven causale
verbanden als onafhankelijk van elkaar (juxtapositie). Ook spelen
magische krachten en processen een levendige rol in het denken van
kleuters. Kleuters hebben nog de neiging om bij begrippen als rangorde
en conservatie van aantal, volume en gewicht te centreren. Centreren is
de neiging om slechts één aspect van een fenomeen in een redenering te
betrekken, ook als andere onderdelen van belang zijn. Meestal centreren
kleuters op het opvallendste aspect van een fenomeen, dat vaak
verbonden is aan het hier en nu. Een andere cognitieve vaardigheid die
nodig is om besef te hebben van het geslachtsverschil is het classificeren.
Een klasse of categorie bestaat uit levende of niet-levende objecten of
gebeurtenissen die op eenzelfde manier beschouwd worden
omdat zij bepaalde eigenschappen met elkaar gemeen hebben. Kleuters
kunnen binnen een dimensie voorwerpen sorteren, maar zijn nog niet in
staat volgens combinaties van verschillende dimensies te sorteren.
Getalbegrip is een cognitieve functie die zich in de kleutertijd ontwikkelt.
Aan het eind van de kleuterperiode kunnen kinderen meestal tot vijf
tellen
8.2.2 Geheugen
Geheugen is het vermogen informatie op te slaan en op een later tijdstip
weer op te roepen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het herkennen
van iets wat in het geheugen is opgeslagen en het actief reproduceren
daarvan. Waarschijnlijk door toename van de snelheid waarmee de
verwerking van informatie plaatsvindt als gevolg van de rijping van de
hersenen is de geheugenfunctie van kleuters veel beter dan die van
peuters. Vooral het herkennen van visueel-ruimtelijke informatie gaat hun
goed af.
Kleuters beheersen nog onvoldoende strategieën die het geheugen
ondersteunen, zoals herhalen van informatie of andere
geheugensteuntjes. Kleuters zijn in staat om accurate informatie te geven
, als volwassenen op een niet-suggestieve manier concrete en open vragen
stellen en het kind op neutrale wijze enigszins aanmoedigen. Hierbij
moeten volwassenen er wel rekening mee houden dat jonge kinderen een
ander referentiekader hebben. Kleuters beschikken nog onvoldoende over
het vermogen zich het perspectief van de ander voor te stellen.
8.2.3 Aandacht
Aandacht heeft niet alleen met het vermogen zich te concentreren te
maken maar ook met strategieën waarmee kinderen hun aandacht
richten en informatie verkrijgen. Zij bezitten echter nog niet de
strategieën die schoolkinderen hebben om hun aandacht selectief te
richten op datgene wat belangrijk is en om onbelangrijke informatie te
negeren. Ook kunnen kleuters nog niet op een systematische manier
visuele informatie scannen. Systematisch 'scannen' van dit soort visuele
informatie ontwikkelt zich pas op de schoolleeftijd.
8.2.4 Sociale cognitie
Sociale cognitie is het vermogen gevoelens, gedachten en intenties van
anderen waar te nemen en te interpreteren. In de kleuterperiode
ontwikkelt zich het begrip over hoe anderen denken en voelen, en wat
hun intenties en motieven zijn. Piaget hanteerde de term egocentrisme,
waarmee hij het onvermogen van jonge kinderen omschreef om zich in
het gezichtspunt van de ander te verplaatsen. Om het vermogen zich in
de ander te verplaatsen (perspectief nemen) te testen gebruikte Piaget
onder andere de driebergentest. Andere onderzoekers die eenvoudiger
taken ontwierpen, lieten zien dat kleuters zich wel enigszins in anderen
kunnen verplaatsen. Meer recente
onderzoekers spreken liever van een geleidelijke afname van het
egocentrisme met het vorderen van de ontwikkeling. Sociaal cognitieve
vaardigheden zijn nodig om zich in andere mensen te kunnen
verplaatsen, onder andere om de intenties van anderen te kunnen
inschatten. Niet alleen zijn er kwalitatieve verschillen in sociale cognitie,
ook vertonen agressieve kinderen een achterstand in de ontwikkeling van
sociale cognitie vergeleken met niet-agressieve kinderen. In de kleutertijd
ontwikkelt zich wat in de angelsaksische literatuur 'theory of mind' (ToM)
wordt genoemd. ToM is het inzicht dat anderen een binnenwereld hebben
die bestaat uit gedachten, gevoelens, kennis, wensen, intenties en
herinneringen. ToM betekent ook dat kinderen begrijpen dat andere
kinderen soms een foute voorstelling van zaken hebben. De ToM-
ontwikkeling begint in de kleuterpenode en strekt zich uit tot in de
adolescentie. Bij sommige kinderen verloopt dit proces niet vlekkeloos.
8.3 Emotionele en sociale ontwikkeling
De kleutertijd staat m het teken van de
toenemende complexiteit van relaties. Vooral relaties met leeftijdgeno¬
ten gaan een belangrijke plaats innemen. Vanuit een cognitief perspectief
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ALO. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.