Samenvatting
Samenvatting Wereldwijs - Hoofdstuk 5. Opbouw en afbraak van reliëf
- Vak
- Aardrijkskunde
- Niveau
- HAVO
Samenvatting hoofdstuk 5 van het boek Aarde 1 van Wereldwijs
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
11 beoordelingen
Door: jonasvaags • 6 jaar geleden
Door: zissivanrandwijk • 6 jaar geleden
Door: maartjex • 7 jaar geleden
Door: yannickrosheuvel • 7 jaar geleden
Door: evaeijgelaar • 7 jaar geleden
Door: miriambreeveld • 7 jaar geleden
Door: lln8486 • 7 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 5. Opbouw en afbraak van reliëf1. Oriëntatie
De aarde zag er miljoenen jaar geleden heel anders uit. Dit komt doordat de
oceaanbodem langzaam beweegt en continenten jaarlijks verschuiven. Dit zorgt
voor geologische processen zoals vorming van hooggebergte. De verschuiving
heeft ook invloed op klimaten van gebieden en de loop van zeestromen.
De activiteit van vulkanen laat zien dat in de aarde veel warmte is opgeslagen.
Een enorme hoeveelheid energie vormt de basis voor bewegingen in de aardkorst
en de opbouw van het reliëf op aarde.
Gesteentes in gebergten worden door de werking van de zon, vorst en water bij
verwering afgebroken. Het losse materiaal wordt door de zwaartekracht, wind en
water getransporteerd. Rivieren spelen een grote rol bij de afvoer van
afbraakmateriaal naar zee (sediment).
2. De Atlantische Oceaan wordt steeds groter
Het actualiteitsprincipe – de aanname dat alle geologische processen die
momenteel de aarde haar vorm geven, ook in het verleden op deze wijze
werkten.
Vele geologische processen moet je bekijken op een tijdsschaal van duizenden en
miljoenen jaren. De lange tijd compenseert de lage processnelheid. De
geologische tijdschaal begint vanaf het ontstaan van de aarde.
De geologische tijd vormt een opeenvolging van momenten waarbij steeds
bepaalde geologische processen plaatsvonden. De gesteentelagen zijn getuigen
van dit soort geologische processen. In elk geologisch tijdvak waren de
leefmogelijkheden anders. De ligging van continentenveranderde en er kwam
meer landoppervlak en minder zee. Gidsfossielen zijn de versteende afdrukken
van de kenmerkende organismen van ieder tijdvak in gesteentelagen. Ze zijn een
belangrijk hulpmiddel om aan te geven uit welk geologisch tijdvak een laag komt
de relatieve ouderdom aangeven (onderlinge ouderdom). De absolute
ouderdom geeft de tijd in jaren aan dat een gesteente of geologische proces
bestaat. Het bepalen ervan berust op het principe van het verval van
radioactiviteit van bepaalde radioactieve elementen die in de gesteentelagen
zitten.
3. Platentektoniek: continenten op de lopende band
De planeet aarde is ontstaan doordat door onderlinge aantrekkingskracht vele
rond de zon cirkelende stofdeeltjes en meteorieten geleidelijk samenklonterden
tot een enorme gesteentemassa. De gelaagde opbouw kan op twee manieren
worden weergegeven:
, 1. Dichtheid, samenstelling gesteente aardkern, aardmantel en aardkorst.
Het zwaarste materiaal in de kern (ijzer), naar boven toe steeds lichter. De
aardkorst van continenten (continentkorst) is het lichtst graniet. De
aardkorst van de oceaanbodem is relatief iets zwaarder. De oceanische
korst bestaat vooral uit basalt.
2. De mate van plasticiteit van het gesteente, warmtetransport en
temperatuur lithosfeer en asthenosfeer.
Lithosfeer: vaste en koele buitenkant van de aarde. Een aantal
afzonderlijke platen die ten opzichte van elkaar bewegen (0-150 km dik).
Asthenosfeer: direct onder de lithosfeer. Is plastische en zorgt door
convectiestromingen voor beweging van platen.
De aarde is een natuurlijk systeem waarin veel warmte zit opgeslagen. Deze
warmte is te danken aan een enorme hoeveelheid oerwarmte. Daarnaast zorgt
verval van radioactieve elementen in de gesteenten voor continue
warmteproductie. Omdat gesteente slecht geleidt, kan die warmte niet snel naar
het aardvlak wegstromen. In de asthenosfeer is het gesteente door verhitting tot
boven de 1100-1200°C taai vloeibaar. De warmteafgifte gebeurt hier door
convectiestromen. Op sommige plaatsen stijgt langzaam heet gesteente op.
Dit stroomt dan naar beide kanten weg, waarbij het langzaam afkoelt. Dit is de
aanleiding voor het in beweging brengen van platen van de lithosfeer.
Convectiestromen – circulatiecellen die ontstaan bij de verhitting van
vloeistoffen of van lucht. Ze zorgen door de opstijging van warm vloeistof of
lucht voor een snel zijdelings transport van warmte.
Platentektoniek – verplaatsing van grote stukken aardkorst. De randen van een
plaat bestaan uit meestal aan de ene kant een mid-oceanische rug en aan de
andere kant uit een subductiezone. Het soort plaatgrens hangt samen met de
aard van de beweging van platen.
1. Mid-oceanische rug
Uit elkaar gaan van platen (divergeren). Deze divergente plaatgrens
komt meestal midden in oceanen voor. Hier vind je een stijgende
convectiestroom die verhit materiaal van de asthenosfeer naar het
aardoppervlak brengt, waar het stolt. Hierdoor wordt er steeds nieuwe
oceanische korst gevormd (basalt).
Er is sprake van een uiteengaande beweging van de platen.
Convectiestroming en zwaartekracht spelen een rol bij de plaatbeweging.
De hoogte van de mid-oceanische rug zorgt voor een flinke helling,
waardoor de plaat onder invloed van zijn eigen gewicht naar beneden
glijdt.
2. Subductiezone
Op plaatsen waar platen naar elkaar toe bewegen (converteren).
Converterende platen herken je aan het voorkomen van langgerekte
laagte in de zeebodem: diepzeetrog. Troggen vinden we langs de randen
van continenten en eilandbogen. Je vindt hier een dalende
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mariekedriessen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 77254 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen