Samenvatting van de tentamenliteratuur van het vak 'Diagnostiek in de Klinische Praktijk'. Deze samenvatting is gebaseerd op alle drie de gebruikte boeken in dit vak: 'Handboek psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten (Tak et al)', 'Psychologische diagnostiek in de gezon...
Samenvatting Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg
Hoofdstuk 1 – Het diagnostische proces
1.1 Inleiding
Diagnostiek – voorwaarde voor adequate hulpverlening
Drie elementen van klinische psychodiagnostiek
1. Theorievorming over problemen/klachten en problematische gedragingen
2. Operationalisatie en meting daarvan
3. Toepassing van relevante diagnostische methoden
Kwaliteit hiervan berust op empirisch en conceptueel onderzoek
1.2 Stappen van het diagnostische proces
Zie figuur 1.1
1. Exploratie: aanvraag en hulpvraag (van aanmelding tot reflectie van diagnosticus)
2. Inductie: diagnostisch scenario (theorie over client) + hypothesen
3. Deductie: instrumenten kiezen + toetsbare voorspellingen maken
4. Toetsing: afname en verwerking van instrumenten
5. Evaluatie: argumentatie
1.3 Vijf basisvragen in de klinische psychodiagnostiek
1.3.1 Onderkenning – wat is het probleem?
a. Inventarisatie en beschrijving
b. Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
c. Inschatting van de ernst van het probleemgedrag
Kan met behulp van vooraf bepaald standaard (criterium) of representatieve
vergelijkingsgroep (normgroep) of individu zelf (ipsatief – op eerder moment)
Via classificatie (onderbrengen bij type problemen – vb. DSM) of via diagnostische
formulering (individu met zijn unieke klinische beeld staat centraal – vb. holistische theorie)
Voordeel classificatie: communicatie makkelijker
Nadeel classificatie: ‘labeling’ -> beperkt, zorgt vaak voor comorbiditeit
Voordeel diagnostische formulering: doet recht aan uniciteit individu -> helpt
therapieplanning
Nadeel diagnostische formulering: soms ontbreken van empirische ondersteuning
1.3.2 Verklaring – waarom?
- Waarom is er een (gedrags)probleem?
Bevat: (deel)probleem, condities die het optreden van het probleem verklaren en de relaties
tussen deze in termen van ‘omdat’ of ‘doordat’
Indeling verklaring in 4 punten:
1. De locus, persoon of situatie
2. Aard van controle -> oorzaak en reden
3. Synchrone (vallen in de tijd samen) en diachrone (voorafgaande) condities (p.19!)
4. Inducerende (ontstaan van probleem) en continuerende (houden probleem in stand)
condities
Streven naar overkoepelende theorie -> eclectische theorie: verschillende theorieën en
concepten vullen elkaar aan en brengen elkaars beperkingen aan het licht.
1.3.3 Predictie – hoe ontwikkelen?
- Uitspraken doen over het probleemgedrag in de toekomst
Dit is een kansuitspraak. Verband tussen predictor (nu aanwezig) en criterium (toekomstige
gedrag.
,De verbanden (correlaties) zijn nooit perfect. – belang van betrekken van zo veel mogelijk
onderzoeksresultaten, vooral meta-analyses. Intervisie is ook van belang. Foutenmarges
(standaardfouten van een schatting) zijn bij predictie vaan groot.
1.3.4 Indicatie – hoe verhelpen?
Oriëntatie – zoekproces
Belangrijk dat verklaring en predictie afgerond zijn.
Drie elementen:
1. Kennis over behandelingen en behandelaars
2. Kennis over het relatieve nut van behandelingen
3. Kennis over de aanvaarding van de indicatie door de client – indicatiestrategie:
1. Clientperspectief geëxploreerd (onderzoeken) en geëxpliciteerd (duidelijk maken)
2. Diagnosticus versterkt client informatie over behandelingsmethoden, processen en
behandelaars
3. Verwachtingen en voorkeuren van de client worden vergeleken met wat de
diagnosticus geschikt en nuttig acht en in een onderling overleg worden een aantal
mogelijke behandelingen geformuleerd die beiden aanvaarden
4. Client kiest behandelaar en behandeling
1.3.5 Evaluatie – verholpen door interventie?
- Op basis van verloop therapeutisch proces en resultaten behandeling
Is er rekening gehouden met diagnose en behandelingsvoorstel en heeft het proces en
de behandeling de verandering van gedrag en beleven bewerkstelligd? (door
vaststellen of problemen afgenomen zijn (wel – m.b.v. n= 1-designs, of niet door
therapie)).
1.4 De diagnostische cyclus
Empirische cyclus (is vooral voor wetenschappelijk onderzoek, maar is psychodiagnostiek
rudimentair terug te vinden -> zie eigen dynamiek van klinisch diagnostisch onderzoek in 1.5)
1. Observatie -> verzamelen en groeperen empirische materiaal
2. Inductie -> theorievorming + opstellen hypothesen
3. Deductie -> toetsbare voorspellingen afleiden
4. Toetsing -> nagaan of voorspellingen kloppen
5. Evaluatie
1.5 Het diagnostische proces: van aanmelding tot verslag
1.5.1 Aanmelding
Belang van analyse van de aanvraag -> info over verwijzer en over type en inhoud van de
aanvraag.
1. Verwijzer:
- Referentiekader van de verwijzer
- Verduidelijking relatie diagnosticus en verwijzer
- Kennis van de aard van de setting
- Onderscheid feitelijke en eigenlijke verwijzer – vb. p.24
2. Kennis nemen type en inhoud van de aanvraag:
- Open of gesloten
- Inhoud aanvraag – specifiek of complex
- Indeling in 5 basisvragen
3. Ondersteuning door wat de verwijzer al weet over de client:
- Functioneren client – dus wat is de ernst van de problematiek? En zijn verwijzer en client
het eens over zijn functioneren?
,- Heeft de client zichzelf aangemeld bij de verwijzer of niet? En stemt hij met het
onderzoek in?
Analyse van de hulpvraag: onder andere exploratie belevingswereld van de client (voorkeur:
zo open mogelijk door interview; anders bredebandscreeningsinstrumenten (p.24/25)).
Diagnosticus gebruikt ook de dossiergegevens.
1.5.2 Reflectie van de diagnosticus
- Gewicht hangen aan informatie
- Diagnosticus moet zich bewust zijn van zijn eigen mogelijke biases
- Dus eigen kennis kunnen inschatten en eventueel doorverwijzen naar collega
- Opkomen nieuwe vragen over de problematiek
- Gebruik maken van literatuur en zijn kennis
1.5.3 Diagnostisch scenario
- Ordenen
- Voorlopige theorie opstellen
- Wat als onderkennende vraag (zorg voor beperking van problemen bij deze onderkenning
-waar komt de client voor?) en wat als verklarende vraag?
In theorie: 5 basisvragen achtereenvolgens volgens 5 stappen
Praktijk: alle basisvragen tegelijkertijd
Soms bevat de aanvraag alleen de onderkennende of verklarende basisvraag. Meeste
aanvragen bevatten echter drie basisvragen: onderkennend, verklarend en indicerend.
1.5.4 Het diagnostisch onderzoek
1. Hypothesevorming – toetsbaar!
Onderkennend, verklarend, predictief of indicatief
- Hoe formuleert de client zijn probleem (ziektetheorie)
- Welke hulp verwacht hij (genezingstheorie)
- Wat wil hij bereiken met de behandeling (gezondheidstheorie)
2. Keuze van onderzoeksmiddelen
Hangt af van:
- Aard van de vraag
- Psychometrische kwaliteit van de instrumenten
- Efficientieoverwegingen zoals afnameduur en gemak van scoring
Bij onderkenningsvraag -> objectieve instrumenten die afgestemd zijn op meer stoornissen
tegelijk of specifieke psychopathologische beelden. Ook observaties, anamnestische
informatie en gegevens van informanten.
Bij verklaringsvraag -> instrumenten gericht op verklaringsfactoren (vb. individuele
verschillen in intelligentie)
Bij predictievraag -> instrumenten die predictieve kwaliteit beschikken
Bij indicatievraag -> hulpvragenlijst
3. Formulering van toetsbare voorspellingen
Criteria opstellen waartegen getoetst wordt
4. Afname en scoring
Levert kwalitatieve en kwantitatieve informatie op
Interpreteren met behulp van normtabellen
Test per test analyseren, los van hypothesen! – zo gaat er geen enkele info verloren en
mogelijk komen er nieuwe hypothese naar voren
In tweede instantie pas de bevindingen afzetten tegen de vooraf opgesteld toetsingscriteria
voor de gesteld hypothesen.
5. Argumentatie
Hypothesen behouden of verwerpen? – beargumenteerd
, Samenvattend beeld met zoveel mogelijk uitkomsten geïntegreerd
Nieuwe theorie? -> diagnostische cyclus opnieuw of als nieuwe theorie, moet wel sterker
beargumenteerd worden dan de voorlopige theorie, aangehouden.
6. Verslag
Resultaten
1e functie: conclusie van het onderzoek beargumenteren
2e functie: effectieve communicatie over de client
Verslag aan client verschilt van het verslag aan de verwijzer. Verslag aan de client is vaak
mondeling. Client heeft het recht om het verslag te verbeteren, aan te vullen of onderdelen
eruit te verwijderen, als daar reden voor is. Belangrijk dat de client ingelicht wordt –
therapeutische reden -> aansluiten bij zijn ervaring en vertrouwd raken met denken van
diagnosticus (probeert bevindingen te verbinden met wat de client hiermee kan doen op zijn
probleem op te lossen of te verlichten -> kan motiverend zijn voor de client).
1.6 Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s)
Patiënt wordt op efficiënte wijze gediagnosticeerd en vervolgens behandelt (evidence-based) -
>
Wat is de klacht? –> welke afdeling? -> hoort de klacht hier inderdaad bij?
-> Ja? -> Behandeling -> succesvol (-> terug naar verwijzer) of niet succesvol (->
doorverwijzing andere afdeling of terug naar verwijzer)
-> Nee? -> Doorverwijzen andere afdeling of terug naar verwijzer (zoals huisarts)
Kanttekeningen!:
a. Waarheen met meerdere klachten?
b. Geen duidelijk te omschrijven klachten -> wat dan?
c. Over het hoofd zien van andere klachten bij focus op een speciale afdeling
d. Er wordt een interactie tussen een specifieke diagnose en type behandeling
voorondersteld, maar deze interactieonderzoeken zijn nog schaars.
e. Onvoldoende tijd voor uitvoerig diagnostisch onderzoek naar oorzaak voor
klachten/problemen.
1.7 Besluit
Klinische diagnostiek is niet simpel. Grondige analyse, exploratie en creativiteit van
diagnosticus is hierbij nodig.
Client heeft recht op een verantwoord oordeel.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elisa4. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
