Week 1 Inleiding Europees recht
Europese bescherming van de rechten van de mens
De zaak Salah Sheekh
- Geboren in Somalië
- 5 jaar: burgeroorlog, familie vlucht, lid van Ashraf ‘clan’: groep in Somalië.
- Vijandige omgeving: vader en broer vermoord, zus verkracht, zelf afgetuigd.
- 17 jaar: vraagt asiel aan in Nederland
- Asielverzoek afgewezen:
o Deels ongeloofwaardig (leeftijd, pas)
o Geen ‘vluchteling’: geen bekend lid van de oppositie, nooit gearresteerd
o Persoonlijke problemen, maar die komen door algeheel instabiele situatie met
willekeurig geweld
o Binnenlands vluchtalternatief: ook in Somalië waren opvangmogelijkheden in
gebieden waar geen geweld was.
- Rechtbank Den Haag beroep afgewezen
- Uitzetting naar ‘relative safe area’ in Somalië
- Er komt een kort geding, maar verzoek om opschorting afgewezen, Nederland mag hem
uitzetten.
- Hij gaat naar EHRM in Straatsburg (beroep op art. 3 EVRM).
- Verzoek om ‘interim maatregel’ toegekend door President EHRM.
- Nederland schort uitzetting op, hangende de procedure van EHRM.
- Hof: uitzetting naar Somalië zou art. 3 EVRM schenden.
o Onmenselijk
o Geweld niet willekeurig, maar gevolg van zijn etnische achtergrond
o Geen verbetering in situatie van deze clan
o ‘Relative safe area’ in Somalië niet reëel
- Nederlandse regering wil ‘rehearing’ door Grote Kamer (art. 43 EVRM): nationale
rechtsmiddelen niet uitgeput, EHRM opent deuren voor ‘groepsvervolging’ (enkele
lidmaatschap van groep is voldoende om niet te worden uitgezet) verzoek afgewezen;
arrest Kamer bindend (art. 46 EVRM).
- Individuele maatregelen: verblijfsvergunning voor vijf jaar toegekend en kan worden
verlengd.
- Algemene maatregelen: arrest EHRM gepubliceerd, veel aandacht in publiek en pers. Asiel-
en uitzettingsbeleid aangepast meer aandacht voor algemene omstandigheden en positie
kwetsbare groepen.
- Comité van Ministers sluit de zaak: Nederland heeft arrest goed uitgevoerd.
Europese bescherming van de rechten van de mens
1. Raad van Europa: organisatie
2. Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): normen rechten en vrijheden
3. Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM): procedure individueel klachtrecht
1. Raad van Europa
- Achtergrond: Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog noodzakelijkheid internationaal
samenwerkingsverband. Voorkomen dat er weer een dictator aan de macht kan komen. Ook
was een internationale organisatie nodig om de mensenrechten goed te kunnen
beschermen. Staten alleen kunnen niet beschermen, samenwerking is nodig. Alle landen
hebben een extern geweten nodig. Dit alles leidt tot de oprichting van de Raad van Europa.
- Doel: bescherming mensenrechten, rechtsstaat, democratie
, - Intergouvernementele organisatie: lidstaten proberen overeenstemming, consensus, te
bereiken.
- Geen richtlijnen, verordeningen, beschikkingen, etc., maar verdragen en aanbevelingen
- Comité van Ministers: kijkt of de staat het arrest naleeft.
- Parlementaire Assemblee: Kamerleden uit de lidstaten. Komen vier keer per jaar naar
Straatburg om te overleggen.
- Straatsburg, Frankrijk:
- Werktalen: Engels, Frans
- 5 mei 1949 opgericht door West-Europese landen: Benelux, Frankrijk, Italië, Scandinavische
landen, Ierland, Verenigd Koninkrijk
- 1989: val Berlijnse muur, einde Koude Oorlog. Oostbloklanden wilden toetreden tot
EU/NAVO, maar dit ging heel moeilijk dus traden ze toe tot de Raad van Europa.
- 47 lidstaten: Wit-Rusland niet
2. Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
- ‘Begin bij het begin’: klein aantal ‘klassieke’ rechten art. 2 t/m 14 EVRM
o Al opgenomen in nationale constituties 19e eeuw
o Onthoudingsverplichtingen
o Afdwingbaar voor de rechter
- Protocollen zijn aparte verdragen die een aanvulling vormen op het EVRM. Een staat moet
een protocol apart ratificeren, pas dan is de staat gebonden. De staten zijn en blijven
soeverein en mogen dus zelf beslissen of ze eraan gebonden willen zijn.
- Art. 2 t/m 14 EVRM een ieder verbindende bepalingen en duidelijk
- Artikel 1 EVRM basisbepaling: De Hoge Verdragsluitende Partijen verzekeren een ieder die
ressorteert onder haar rechtsmacht de rechten en vrijheden die zijn vastgesteld in de Eerste
Titel van dit Verdrag.
o Iedereen die zich op het grondgebied bevindt.
o Verzekeren: zelf niet doen, of als de staat weet dat een ander het doet, moet de
staat hier tegen optreden.
- Artikel 13 EVRM: een ieder wiens rechten en vrijheden die in dit Verdrag zijn vermeld, zijn
geschonden, heeft recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel voor een nationale instantie…
- Art. 1 en 13 EVRM maken duidelijk dat staten die partij worden de rechten moeten
beschermen. Als de staten dit niet doen, dan mag je naar Straatsburg gaan.
3. Europees Hof voor de Rechten van de Mens
- 47 rechter (een per lidstaat) onafhankellijk benoemd voor 9 jaar, geen herbenoeming.
- Art. 19 EVRM: instelling van het Hof
- Art. 35 EVRM: voorwaarden voor ontvankelijkheid (ook art. 34 EVRM bevat voorwaarden
voor ontvankelijkheid)
o Nationale rechtsmiddelen uitgeput
o Binnen zes maanden klagen
o Klagen moet gericht zijn tegen een Verdragspartij
o Klager mag niet anoniem zijn, moet zelf slachtoffer zijn (geen actio popularis) en
maakt geen misbruik van de procedure
o Er moet een wezenlijk nadeel zijn: ‘significant disadvantage’
o Klacht is niet kennelijk ongegrond: snel te zien dat ze geen schending van het EVRM
zijn, geen kans van slagen.
Ontvankelijkheidsbeslissingen
- Minnelijke schikking (art. 38/39 EVRM): wel ontvankelijk, vaak klacht intrekken in ruil voor
iets in hun voordeel, bijv. verblijfsvergunning.
- Geen minnelijke schikking arrest.
, - Hof kan niet elf op zoek gaan naar misstanden.
- Geen ‘openbare aanklager’
- Afhankelijk van zaken
o Statenklachten (art. 33 EVRM): EVRM is overeenkomst tussen staten die onderling
hebben afgesproken dat ze de rechten van iedereen op hun grondgebied zullen
verzekeren. Schending van deze afspraak kan leiden tot een klacht tegen de staat.
o Individuele slachtoffers (at. 34 EVRM)
- Art. 46 EVRM: bindende kracht van uitspraken. Comité van Ministers houdt toezicht op
tenuitvoerlegging uitspraken.
- Hof kan in arrest alleen schending EVRM vaststellen en kan schadevergoeding toekennen.
Het kan bijvoorbeeld niet een wet buiten werking stellen of een veroordeelde vrijlaten. Dit
moet worden gedaan door de nationale staat.
- Als een zaak binnenkomt, komt het bij jurist van de griffie. Dan gaat het naar de rechter-
rapporteur. Hij denkt na naar wie de zaak moet gaan. Als hij weet dat de zaak niet-
ontvankelijk is, stuurt hij het naar een Comité van drie: unaniem besluit. Rechter-rapporteur
kan het ook naar een ‘single judge’ sturen en deze kan ook zeggen klacht niet-ontvankelijk.
Zaken kwamen terug en duurde steeds langer om de zaak te sluiten. Er kwamen ‘kloonzaken’
(kennelijk gegronde zaken): komen veel voor. Kamer van zeven kan de zaak krijgen van de
rechter-rapporteur als hij het belangrijk vindt en van het Comité van drie als zij geen
unaniem besluit kunnen maken. De Kamer van zeven kan uiteindelijk de klacht niet-
ontvankelijk verklaren, een minnelijke schikking of een arrest wijzen. Er kan ook afstand
worden gedaan van de rechtsmacht door de Kamer (art. 30 EVRM) Grote kamer van
zeventien rechters. Dit gebeurt vooral bij grote en belangrijke zaken.
- Salah Sheekh t. Nederland: arrest gewezen door Grote Kamer van zeventien rechters.
- Blondje t. Nederland, Barry t. Nederland, Schuitemaker t. Nederland klacht niet-
ontvankelijk
- Corallo t. Nederland minnelijke schikking