Algemene Rechtswetenschap 1 – Inleiding in het Nederlandse recht
Hoofdstuk 2 – verdeling van overheidsmacht: de trias politica
Er bestaat een spanningsveld tussen de overheid en de individu:
Voor de bescherming van zijn vrijheid is de individu aangewezen op de overheid <> staat heeft macht
over burger (en kan dus de vrijheid beperken).
Trias politica:
Ook wel leer van de machtenscheiding.
Afkomstig van de Franse denker en rechter Montesquieu (1689 – 1755)
Alle macht in één hand (machtsconcentratie) staat bedreigt vrijheid burger, want:
machtsconcentratie machtsmisbruik vrijheid burger in gevaar.
DUS: onderscheid maken tussen verschillende taken van de Staat en deze verdelen over
verschillende organen.
o Elk orgaan is bevoegd om een begrensd deel van de staatsmacht uit te oefenen
o Zo wordt voorkomen dat één orgaan alle macht naar zich toe trekt
Macht een bevoegdheid die aan een orgaan is toebedeeld.
De leer van de machtenscheiding een scheiding van (staatsrechtelijke) bevoegdheden.
Leer van de machtenscheiding:
1 - Gescheiden machten:
Staatsmacht wordt verdeeld over:
Een wetgevende macht het stellen van algemene, voor iedereen gelijk geldende regels.
Een uitvoerende macht het uitvoeren van de overheidstaken die in die algemene regels
zijn vastgelegd.
Een rechtsprekende macht de beslechting van geschillen over de juiste toepassing van
het recht.
2 - Gescheiden organen:
De drie overheidstaken (wetgeving, bestuur en rechtspraak) worden door drie organen uitgeoefend.
3 – Gescheiden functies:
Elk orgaan heeft alleen zijn eigen taak of functie scheiding in personen.
Bijv.: een lid van de Staten-Generaal (wetgeving) mag geen deel van de rechterlijke macht
(rechtspraak) zijn.
Door een staat op deze manier in te richten wordt volgens Montesquieu machtsmisbruik voorkomen
en is de vrijheid van de burger gewaarborgd. Maar:
Alleen scheiding en spreiding van macht zijn onvoldoende voor het goed functioneren van
een staat volgens Montesquieu;
Het gevaar bestaat dat een of meer organen niet luisteren naar andere organen en zich alsnog
tiranniek gedragen;
DUS: er hoort een systeem te zijn van checks and balances.
Checks and balances:
Checks toezicht van het ene orgaan op het andere
, Balances er is een onderling machtsevenwicht tussen staatsorganen waarbij bevoegdheden
gelijk worden gedeeld
De l’esprit des lois boek Montesquieu, hij vergelijkt drie typen staatsinrichting met elkaar:
1. De monarchie koning.
2. De staat met een despoot er zijn geen wetten, de rechter treedt eigenmachtig op.
3. De republiek het ideaal van Montesquieu met de verdeling van de macht.
a. Wetgevende macht moet qua samenstelling een afspiegeling van het volk zijn
Engels parlement:
i. Lagerhuis gekozen door de burgerij
ii. Hogerhuis de adel
want op zo’n manier komen wetten stapsgewijs tot stand goede kwaliteit.
b. Rechtsprekende macht moet onafhankelijk zijn en onafzetbare leden hebben.
i. De rechter is onafhankelijk van de regering en Staten-Generaal
ii. Rechter heeft beperkte taak wet precies toepassen, spreekbuis van de wet.
iii. Legisme het gehele positieve recht wordt uitsluitend door de wetgever
geschapen en is de enige rechtsbron. Recht en wet zijn identiek; al het recht
staat in de wet.
Ontstaan legisme:
1. Vóór de Franse Revolutie: recht afkomstig van de koning, adel en kerk. Volk geen invloed.
2. Ontwikkeling keren door de uitsluitende bevoegdheid tot wetgeving aan
volksvertegenwoordigers te geven en de wet als enige rechtsbron te zien.
3. Rechtsprekende macht ondergeschikt aan de wet.
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778):
Frans denker
“Het recht moet uitsluitend van het volk afkomstig zijn”
Volonté générale de algemene wil van alle burgers tezamen.
DUS: wetgevende macht moet door volk gekozen worden wet afkomstig van volk wet
identiek aan wil van het volk.
Codificatiegedachte behoefte aan het vastleggen van het recht n.a.v. het legistisch ideaal (dat al
het recht in de wet moest worden vastgelegd). Het recht moet op systematische wijze in wetboeken
worden opgenomen.
Invloed machtenscheiding:
Grote invloed op ontstaan van de Grondwet in verschillende landen;
Vooral constitutie van de VS;
Hoofdstuk 2 – Trias politica in Nederland
In Nederland:
Bij de verdeling van de drie functies was het doel geen strikte scheiding;
Bijv.: de regering is niet alleen een bestuursorgaan, maar ook wetgever.
Grootste doel was dat er sprake was van een machtsevenwicht (checks and balances) – het
moet onmogelijk zijn dat één orgaan alle macht naar zich toe trekt.
De wetgevende macht:
Opgedragen aan de regering en de Staten-Generaal;
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rbrouwer12. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
