EU-recht in de praktijk -
Rechtsgeleerdheid
Hoorcollege 1
EU-recht: fundament, instellingen en verhouding lidstaten
Kern EU-recht: interne markt
> Rode draad: waarom en hoe is het Europees recht belangrijk voor de Nederlandse
rechtspraktijk?
Tentamen:
- 1 van de drie ingeleverde opdrachten wordt nagekeken en telt voor 25% mee.
- Tentamen bestaat uit 3 vragen en 1 casusvraag.
- Hertentamen bestaat uit 3 vragen en 2 casusvragen.
Kern van het vak:
- Wat is de verhouding tussen Nederlands en EU recht?
- Wat voor impact heeft de EU op:
• De nationale rechter?
• De nationale overheid?
• Een bedrijf?
• Een burger van de EU?
De Europese Gemeenschap is een ‘nieuwe, autonome, rechtsorde’
- Overdracht van bevoegdheden
• Het is moeilijk te definiëren, het is namelijk geen internationale organisatie.
Een internationale organisatie bestaat uit verschillende landen die soeverein
blijven. In de EU hebben de lidstaten juist een stukje van hun soevereiniteit
(en eigenlijk steeds meer) opgegeven. Het is ooit ontstaan om de vrede te
bewerkstelligen. In het internationale rechtsveld ondenkbaar. De vraag is nu;
is de EU een federatie? Aan de ene kant zijn er voorstanders van een
federatie en aan de andere kent zegt men dat er sprake is van een staat,
oftewel een federale unie.
- Doelstelling: Integratie
• De doelstelling van het EU-recht is vreedzame co-existentie, de EU wilt
naar een steeds hechter verbond, dit staat in art. 1. De doelstelling gaat
veel verder.
- Rechtspersoonlijkheid
• De EU heeft rechtspersoonlijkheid, kan verdragen sluiten en heeft
eigen instellingen, die ook weer macht hebben.
- Eigen instellingen
• Deze instellingen hebben ook weer eigen macht.
- Eigen besluitvormingsprocedures
- Eigen rechtsbronnen
• We hebben eigen rechtsbronnen, we hebben ook verdragen maar
ook secundaire regels.
- Verplichte rechtsmacht Hof van Justitie EU
, - Eigen interpretatiemethode
• Teleologische interpretatie: de doelstelling van de regelgeving die op het
spel staat. Dit zorgt ervoor dat er sprake is van dynamisch recht.
- Rechten voor individu
• Volgt o.a. uit het Van Gend & Loos arrest.
Doelstelling van de EU
- Het was zowel een politiek als economisch project. De doelstelling na de
tweede wereldoorlog was vrede.
- Art. 3 VEU: De Unie heeft als doel de vrede, haar waarden en het welzijn van
haar volkeren te bevorderen.
Stalen en Kolen Gemeenschap, waarom gingen die lidstaten die hun zeggenschap over het
maken van staal en kolen opgeven aan een verbond? Dit omdat je daar wapens mee kan
maken, waardoor het nu een succesvol project is geworden.
Nu wordt gekeken hoe we om kunnen gaan met mondiale financiele crisissen en
milieuproblemen.
Van EGKS/EEG naar EU
2013 Verbreding van
integratie:
- Van 6 naar 28 lidstaten (?)
- Steeds meer beleidsterreinen
> We begonnen eerst alleen met een interne markt, vrij verkeer van goederen en personen.
Alleen goederen kunnen gevaarlijk zijn, bijv. vervuiling, dus moeten we ook kijken of we
milieubescherming kunnen regelen. Eigenlijk elke verdragswijziging heeft geleid tot meer
beleidsterrein.
Verdieping van integratie:
- Besluitvormingsprocedures meer efficiënt en democratisch
- Uitbouw van het EU-recht (financiële crisis!)
- Vergroting onderlinge samenwerking en solidariteit?
> Besluitvorming is heel anders geworden, lidstaten die het voor het zeggen hadden, maar
een vetorecht bijv. niet handig is. De EU is heel divers. Hoe kom je tot deze conclusie? Om
nog enige beweging te krijgen zijn we naar stemmen gegaan. Maar een nadeel hiervan is, is
dat je als lidstaat te maken kunt krijgen met wetten die je niet wilt.
> Uiteraard zijn er ook uitzonderingen, zoals op het gebied van gezondheid. Denk hierbij
aan euthanasie. In Nederland is dit toegestaan, maar in andere Europese landen niet.
Cultuur speelt daarbij een belangrijke rol.
Heeft alle verdieping en verbreding geleid tot onderlinge samenwerking en solidariteit?
, Verbreding en verdieping: hoe?
- Verdragswijzigingen
• Europese Eenheidsakte, Maastricht, Amsterdam, Nice, Lissabon… (art. 1
VEU ‘een steeds hechter verbond tussen de volkeren van de EU’)
- Wetgeving
• Bijvoorbeeld: Verordening 1612/68 betreffende het vrij verkeer,
de verplaatsing en het verblijf van werknemers (HC4)
- Rechtspraak Hof van Justitie EU
• Bijvoorbeeld Van Gend en Loos, Costa tegen ENEL, etc.
- Praktijk EU-instellingen en lidstaten
• Bijvoorbeeld Bachelor- Masterstructuur, uitwisseling studenten
Verdragswijzingen I
- Europese Eenheidsakte (1986):
• Gekwalificeerde meerderheid t.bv. interne markt, 1992, nieuwe
beleidsterreinen (milieu, consumenten), politieke
samenwerking
- Verdrag van Maastricht (1992):
• E(E)G: Euro, co-decisie-procedure, nieuwe beleidsterreinen
• EU: buitenlands en veiligheidsbeleid (2de pijler) en samenwerking politie
en justitie (3de pijler)
- Verdrag van Amsterdam (1996):
• Herschikking JBZ: deels naar eerste pijler
• Hernummering
Verdragswijzingen II
Verdragsstructuur voor Lissabon:
Je had 3 pijlers:
- 1e pijler: de EG en Euratom, daar was de bevoegdheid echt overdragen aan de
Europese gemeenschap. Het supranationale recht. Het Hof van Justitie had
hier zeggenschap over.
- De andere 2 pijlers (Gemeenschappelijk buitenlandse en veiligheidsbeleid (GBVB))
en Politiële en Justitiële samenwerking in strafzaken, waren meer internationaal.
Vetorecht werd behouden, als je niet wilde mee doen hoefde dat niet. En het hof
van Justitie had hier geen zeggenschap over. Vooral de derde pijler is gegaan naar de
eerste pijler.
, Europese instellingen: art. 13 VEU
De Commissie:
- 27 onafhankelijke leden.
- Voorzitter belangrijke rol.
- Motor of Integratie: Recht van initiatief voor EU-wetgeving (art. 17 lid 2 VEU).
- Agenda-setter: jaarlijks wetgevend plan.
- Uitvoerende macht: bijv. financiën en externe betrekkingen,
gedelegeerde besluitvorming.
- Watchdog: toezicht op lidstaten (inbreukprocedure, HC 10).
De Raad van Minister (‘The Counsil’):
- Bestaat uit één vakminister per lidstaat, art. 16 (2): behartigt nationaal belang!
- Roulerende president, behalve voor de Buitenlandse zaken.
- Wetgevende macht: beslist samen met het EP over EU-wetgeving en begroting.
- Raad voert buitenlands beleid (GBVB).
De Europese Raad:
- Oefent politiek leiderschap uit.
- Bestaat uit regeringsleiders en staatshoofden en voorzitter Commissie.
- Vaste voorzitter sinds Lissabon.
- Van essentieel belang voor verdragswijzigingen.
Het Europees Parlement:
- Bestaat uit (751) vertegenwoordigers van Unieburgers, politieke groepen.
- Wetgevende macht: beslist samen met Raad over wetgeving en begroting
(‘gewone wetgevingsproc.’).
- Democratische controle op alle EU-werkzaamheden.
- Kan naar het HvJ stappen!
Als Engeland verdwijnt met de Brexit wordt de balans helemaal verstoort. Engeland heeft
namelijk veel zetels en is een stabiele factor binnen het Parlement.
De Europese rechter:
- HvJ (en AG’s), het Gerecht, gespecialiseerde rechtbanken.
- ‘Verzekert de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en toepassing van
de verdragen”, art. 19 (1).
- Arresten zijn collegial.
- Interpretatiestijl: teleologisch (‘effet utile’).
Andere (belangrijke instellingen):
- Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.
- Europese Centrale Bank
- Rekenkamer
- Ombudsman
- Agentschappen
- EcoSoc