Hoofdstuk 3. Persoonlijke zorg.
3.2
Pijn is een signaal van het lichaam dat er iets niet in orde is. Pijn wordt als negatief
beschouwd en onaangenaam ervaren, maar als we geen pijn zouden voelen, zouden we
geen medische hulp zoeken. Het speelt dus ook een positieve rol in ons leven.
Wanneer heeft iemand pijn? Dat is een vraag die niemand kan beantwoorden omdat het een
subjectief verschijnsel is.
Omdat alleen de lichamelijke, medische uitleg van pijn niet genoeg is om het verschijnsel te
begrijpen, gebruiken we het model van Loeser. Dit model laat zien hoe pijngedrag ontstaat
en hoe de lichamelijke, psychische en sociale kanten van pijn met elkaar samenhangen. Het
model bestaat uit 4 onderdelen van pijn:
1. Nociceptie: waarneming van de lichamelijke beschadiging
2. Gewaarwording van pijn
3. Pijnbeleving
4. Pijngedrag.
De beleving van pijn wordt beïnvloed door factoren als angst, woede, depressie, eerdere
ervaringen met pijn etc. Het is dus niet alleen een lichamelijke, maar ook een emotionele
ervaring. Deze factoren zijn van belang voor de manier waarop je als verzorgende omgaat
met zorgvragers die pijn hebben.
Hoe beter een zorgvrager is voorbereid op wat er gaat gebeuren, des te kleiner zijn angst zal
zijn, en des te beter kan hij met de pijn omgaan. Een andere manier om pijnbeleving te
beïnvloeden is door de proberen de aandacht van de zorgvrager zijn pijn af te leiden.
Als een pijnprikkel te zwak is geworden, wordt geen pijn gevoeld. Dit noem je de
pijndrempel. Pijngedrag is de manier waarop mensen op pijn reageren. Dit wordt mede
bepaald door de sociale omgeving, reacties uit de omgeving en is cultuurgebonden.
Mensen verschillen sterk in beleving van pijn en hun mogelijkheden om pijn te verdragen. Dit
hangt niet alleen af van de aard, van de lichamelijke beschadiging, maar ook van
persoonlijkheid, opvoeding, emotionele invloed én cultuur.
Om pijn goed te kunnen observeren is het belangrijk om te weten hoe iemand reageert op
pijn. Deze manier is voor hun dan ook correct en normaal.
3.3
Als je wil weten of iemand pijn heeft, dan zul je goed moeten kijken naar de reacties van de
zorgvrager en zul je hem ernaar moeten vragen. Houd er ook rekening mee dat er
zorgvragers zijn die (onbewust) winst proberen te behalen uit pijn.
Door middel van een pijnanamnese kan informatie worden verzameld over de aard en de
omvang van klachten.
o duur en hevigheid van de klachten
o wanneer doet de pijn zich voor
o maatregelen die al genomen zijn tegen de pijn en het effect hiervan
o momenten en situaties van de minste last van de pijn
o pijnbeschrijving van de zorgvrager.
Als verzorgende moet je pijnklachten kunnen waarnemen en interpreteren. Het is belangrijk
dat je daarbij rekening houdt met invloed van cultuur op pijnbeleving en gedrag. Betrek
daarom bij de beoordeling van pijn ook naasten en andere hulpverleners.
, Een methode van pijnobservatie is gedragsobservatie. Het gaat om een observatieschaal
waarop het gedrag van het kind gescoord wordt. Deze schaal loopt van 0-4; bij 2 of hoger
kan er sprake zijn van pijn.
o: het kind speelt tevreden
1: het kind is rustig, wakker of slaapt
2: ontevreden of licht onrustig
3: onrustig en gespannen, maar wel af te leiden
4: huilt ontroostbaar.
Een andere manier om pijn te observeren is de gezichtjesschaal, die gebruikt kan worden bij
kinderen tussen de 4-10 jaar. Deze schaal toont afbeeldingen van gezichtjes met
verschillende gezichtsuitdrukkingen. Bij volwassenen en oudere kinderen wordt vaak
gebruikt gemaakt van een pijnschaal van 0-10.
Ten slotte kan het nuttig zijn om zorgvragers met chronische pijn een dagboek bij te laten
houden. Hierdoor krijgt ook de zorgvrager zelf een beter inzicht in zijn pijn en ook in
mogelijke factoren die de pijn beïnvloeden.
3.4
Behandeling van pijn kan op verschillende manieren gebeuren:
o de oorzaak van pijn wegnemen
o remmen van een ontstekingsreactie
o pijnprikkel beïnvloeden
o beïnvloeding van de pijnbeleving
o alternatieve pijnbestrijding
De analgetische ladder is een zeer bruikbare methode om de verschillende stadia van
pijnstillende ingrepen te bespreken. Analgesie: vermindering van pijn.
Stap 1: pijnstilling door het gebruik van de niet steroïde inflammatoire drugs (NSAID),
medicijnen die ontstekingsremmend werken
Stap 2: medicijnen met codeïne
Stap 3: toedienen van sterkere opioïde middelen
Stap 4: toedienen van opiaten via parenterale weg
Er bestaat een systeem waarbij de zorgvrager zelf de dosering van de toegediende morfine
kan regelen: het CDDA-PCA systeem. Het is de ononderbroken afgifte van medicijnen
waarbij de zorgvrager vrij rond kan lopen, en waarbij de zorgvrager zichzelf via een druk op
de knop extra pijnstilling kan toedienen.
Bij zorgvragers met chronische pijn die niet gemakkelijk te behandelen is, wordt wel een
pijnteam ingeschakeld. Dit team beoordeelt wat de meest effectieve pijnbestrijding voor de
zorgvrager is. Het team bestaat uit verschillende disciplines.
Pijn wordt chronisch genoemd als het ten minste 6 maanden aanhoudt. Om chronische pijn
doeltreffend aan te pakken, moet aandacht besteed worden aan alle kanten van pijn.
3.5
Iemand die chronisch ziek is en bij wie de ziekte progressief is, zou hierdoor veranderen, zijn
toekomstperspectief zal veranderen en relatie met partner is anders.
Probeer als verzorgende te voorkomen dat de zorgvrager zelf uitdrukkelijk om privacy moet
vragen. Maak als verzorgende ruimte voor het bespreken van de gevoelens bij de
zorgvrager. Steun de zorgvrager in zijn eigen pogingen het territorium te bewaken.
De vraag om ondersteuning of hulp te bieden bij de beleving van seksualiteit leidt veelal tot
handelingsverlegenheid van de verzorgende.
